του Μέτοικου

Το τίμημα της παραμονής στην Ευρωζώνη είναι διαπιστωμένα εξαιρετικά επώδυνο, οικονομικά, κοινωνικά και εθνικά (αφού ακρωτηριάζει την κυριαρχία της χώρας και την δημοκρατική λειτουργία των θεσμών). Το ενδεχόμενο της αποχώρησης, δημιουργεί έντονα αισθήματα ανασφάλειας για τους κινδύνους ενός αβέβαιου μέλλοντος. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ουσιαστική, δημόσια συζήτηση για το θέμα δεν έγινε ποτέ, εκτός από τον επαναλαμβανόμενο και ανυπόστατο εκβιασμό περί άμεσης ή έμμεσης εξώθησής μας σε Grexit, αν δεν συμμορφωνόμαστε με τις εκάστοτε απαιτήσεις των δανειστών. Ή για να το πούμε σωστότερα, η απειλή υποκαθιστούσε μόνιμα την ίδια την συζήτηση.
 
Η αποτελεσματικότητα ωστόσο του συγκεκριμένου εκβιασμού, εξαρτιόταν από την εκπλήρωση 2 βασικών προϋποθέσεων:

  • την τρομοκράτηση της κοινωνίας για τα υποθετικά δεινά μιας πιθανής εξόδου, ώστε να συναινεί στην εφαρμογή μνημονιακών πολιτικών εφόσον “έτσι μόνον διασφαλίζεται η ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας”
  • αλλά και την εμφάνιση των πολιτών ως ανεπιφύλακτων υποστηρικτών της παραμονής στην Ευρωζώνη, ακόμη κι αν η πραγματικότητα ήταν διαφορετική

 
Η προϋπόθεση της τρομοκράτησης υλοποιήθηκε με επιτυχία κατά την πρώτη τριετία της κρίσης, εξυπηρέτησε την σχετική επιβίωση της πρώτης μνημονιακής κυβέρνησης (ΠΑ.ΣΟ.Κ.), οδήγησε στην εκλογή της δεύτερης (Ν.Δ.- ΠΑ.ΣΟ.Κ.-ΔΗΜ.ΑΡ.), αλλά στη συνέχεια η συνταγή κάπου στράβωσε, και στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου η μηχανή χάλασε για τα καλά.

Η δεύτερη προϋπόθεση παρείχε την αναγκαία κάλυψη στις υποτελείς κυβερνήσεις, όταν στο μεσοδιάστημα των εκλογικών αναμετρήσεων η δυσφορία και οι κοινωνικές αντιδράσεις οξύνονταν, αλλά κυρίως κατασκεύαζε ένα 'ανυπέρβλητο' εμπόδιο για όποιον στο μέλλον θα τολμούσε να εξετάσει έστω, άλλες εναλλακτικές. Αφού αυτός θα έπρεπε πια να συγκρουστεί με την δήθεν παγιωμένη, λαϊκή βούληση υπέρ του ευρώ.    
 
Οι νοήμονες  συμπατριώτες γνωρίζουν καλά ότι το καθήκον της υλοποίησης των δυο παραπάνω προϋποθέσεων για τον επιτυχή εκβιασμό ανέλαβαν και εκτέλεσαν τα διαπλεκόμενα συστημικά media,  μέσω των δημοσιογραφικών τους φερέφωνων, για την παρουσίαση όμως των Ελλήνων ως τους θερμότερους λάτρεις της Ευρωζώνης χρειάστηκαν και την πρόθυμη συμβολή των δημοσκόπων.
 
Παρακολουθώντας εδώ και 25 χρόνια στενά τις πολιτικές δημοσκοπήσεις στην Ελλάδα, συχνά αναρωτιόμουν τι είναι χειρότερο: ο απαράδεκτος επιστημονικά και δεοντολογικά τρόπος διεξαγωγής των ερευνών από τις εταιρείες του χώρου (με εξαίρεση 2-3 απ' αυτές), ή η διαστρεβλωμένη ερμηνεία των ευρημάτων από τους πελάτες τους με στόχο την χειραγώγηση των πολιτών; Δύσκολη απάντηση, πόσο μάλλον που τις τελευταίες μέρες το παιχνίδι ξαναχόντρυνε και οι παίκτες παίζουν πια τα ρέστα τους.
 
Υπάρχουν 4 βασικοί τρόποι για να αλλοιώσει κάποιος την πραγματική άποψη και στάση που έχουν οι ερωτώμενοι για ένα θέμα, μέσω μιας ποσοτικής έρευνας:

  1. Να διατυπώνει ερωτήματα με μεροληπτικό τρόπο, ευνοώντας συγκεκριμένη κατεύθυνση απαντήσεων
  2. Να ορίζει ορθά (ή μεροληπτικά) το λεκτικό των ερωτήσεων, αλλά αυτές σε κάθε περίπτωση να προσεγγίζουν μονομερώς το θέμα. Να παραλείπει δηλαδή πλήρως ερωτήσεις που θα αποκάλυπταν μια διαφορετική θεώρηση
  3. Να χρησιμοποιεί δείγμα όπου υπερ-αντιπροσωπεύονται επιλεκτικά συγκεκριμένες ομάδες κοινού
  4. Να παρουσιάζει ανακριβείς αριθμούς/ποσοστά

Ατυχώς, η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικών δημοσκοπήσεων στην χώρα μας υποφέρει συστηματικά στα σημεία 1 και 2, ενώ για το 3 και κυρίως το 4 μόνον υποθέσεις μπορούν να γίνουν· η απόδειξη τους είναι σχεδόν ανέφικτη, οπότε ας τις κρατήσει καθένας για τον εαυτό του.
 
Στο πρόσφατο κύμα των δημοσκοπήσεων, η χειραγωγική προσέγγιση αφορά τρία κυρίως θέματα: το πιθανό αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης, το ενδεχόμενο δημοψηφίσματος και το νόμισμα.
 
Η ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ

Σχετικά με το θέμα αυτό, η αλλοίωση έγκειται στην παροχή δύο μόνον εναλλακτικών λύσεων και μάλιστα ασαφών. Η Marc για τον Alpha (30/04) αναφέρεται σε “έναν συμβιβασμό” ή σε “οριστική ρήξη” (με ανησυχητικό προσδιορισμό η “ρήξη”, αορίστως “ένας” ο “συμβιβασμός”).
 
Αντίστοιχα, η ΚαπαResearch για ΤΟ ΒΗΜΑ (22/04) ρωτάει για “συμφωνία” (ή) “ρήξη” και “Εάν απορριφθούν οι προτάσεις της κυβέρνησης –Να οδηγηθεί σε ρήξη έστω και με τον κίνδυνο της χρεοκοπίας ή εξόδου από το Ευρώ; (ή) –Να υποχωρήσει και να έρθει σε συμφωνία;”
 
Ομοίως και η ALCO για το Πρώτο Θέμα (24/04) “Τι πιστεύετε ότι πρέπει να κάνει η κυβέρνηση σε περίπτωση που οι προτάσεις της δεν γίνουν αποδεκτές από τους εταίρους  μας; Να πάει σε ρήξη μαζί τους ή να συμβιβαστεί υποχωρώντας σε κάποιες από τις κόκκινες γραμμές της;” Εδώ οι προτάσεις δεν απορρίπτονται, απλά δεν γίνονται αποδεκτές, και οι εταίροι είναι δικοί μας (“μας”), όχι όμως και η Ελληνική κυβέρνηση που πρέπει να υποχωρήσει σε κάποιες δικές της γραμμές, (“της”).
 
Η μεγαλύτερη λαθροχειρία όμως και στις τρεις περιπτώσεις, έχει να κάνει με την απόκρυψη του τρίτου ενδεχομένου, απόλυτα πραγματικού, την “υποταγή /πλήρη συμμόρφωση δηλαδή με τους όρους των δανειστών και την αποδοχή πρόσθετων μνημονιακών μέτρων”. Οι δημοσκόποι αφαιρώντας αυτήν την επιλογή από τις ερωτήσεις τους, κατασκευάζουν ένα τεχνητό δίπολο μεταξύ μιας αρνητικά φορτισμένης έννοιας και μιας ουδέτερης. Δεν επιτρέπουν να αποσαφηνιστεί το αληθινό νόημα και η δυναμική τόσο της “ρήξης” όσο κυρίως του “συμβιβασμού”. Ακόμη χειρότερα, συνδράμουν τους παπαγάλους των δανειστών στο εγχείρημά τους να τσουβαλιάσουν κάτω από την επιθυμία της κοινωνίας για μια μετριοπαθή λύση, που ονομάζεται “συμβιβασμός”, την δική τους απαίτηση για μια παράδοση άνευ όρων.
 
ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ

Για το δημοψήφισμα, η Marc πρώτα περιγράφει και μετά ρωτάει: “Πολλά κυβερνητικά στελέχη θεωρούν ανέφικτο τον συμβιβασμό και πιστεύουν ότι πρέπει να γίνει δημοψήφισμα. Εσείς πιστεύετε ότι πρέπει –να γίνει δημοψήφισμα; (ή) –να μην γίνει δημοψήφισμα;”. Το δημοψήφισμα εδώ εμφανίζεται ως συνέπεια μιας κάποιας θεώρησης κυβερνητικών παραγόντων και όχι ως κατάληξη γεγονότων. Η σωστή διατύπωση θα ήταν: “Σε περίπτωση μη συμφωνίας (και αδιεξόδου), εσείς πιστεύετε ότι…” Στη συνέχεια, το δίλημμα του δημοψηφίσματος προσδιορίζεται ως “ρήξη και χρεωκοπία” ή “χρηματοδότηση με μνημονιακά μέτρα”, όπου ενώ η ρήξη συνδέεται – λεκτικά – μονοσήμαντα με την χρεωκοπία, από τα μνημονιακά μέτρα παραλείπεται το “νέα” ή “επιπλέον”, που είναι μέχρι σήμερα προϋπόθεση για την χρηματοδότηση.
 
Για το ίδιο θέμα η ALCO ρωτάει: “Πιστεύετε ότι σε περίπτωση αδιεξόδου πρέπει να γίνει δημοψήφισμα, εκλογές ή ότι δεν πρέπει να γίνει τίποτε αφού η κυβέρνηση έχει τη νομιμοποίηση να χειριστεί το θέμα;”. Το τρικ εδώ είναι πως η επιλογή “τίποτα” ενισχύεται τεχνητά με την παράθεση συγκεκριμένης επεξήγησης/επιχειρήματος. Αυτό θα έπρεπε ή να μην υπάρχει, ή να εξισορροπείται από αντίστοιχο για το “δημοψήφισμα/εκλογές” (π.χ. '…αφού η κυβέρνηση δεν διαθέτει εντολή εξόδου από Ευρωζώνη αλλά ούτε και αποδοχής νέων μνημονιακών μέτρων').
 
Η GPO τέλος, διαμορφώνει με πιο πλάγιο και πονηρό τρόπο την πλειοψηφία εναντίον του δημοψηφίσματος, την οποία χρειάζονται οι προπαγανδιστές του MEGA: “Εάν υπάρξει συμφωνία ανάμεσα στην Ελλάδα και τους δανειστές της πιστεύετε ότι αυτή πρέπει να τεθεί σε δημοψήφισμα για να την εγκρίνει ο ελληνικός λαός;” Σε αυτό το πλαίσιο, κι αφού η “Ελλάδα” ολόκληρη – και όχι απλώς η κυβέρνηση που την εκπροσωπεί – έχει έλθει ΗΔΗ σε συμφωνία, είναι ευνόητο ότι μόνο μια μειοψηφία θα επιθυμούσε το δημοψήφισμα. Ο ουσιαστικός βέβαια προβληματισμός περί δημοψηφίσματος αφορά στην περίπτωση που ΔΕΝ έχει υπάρξει συμφωνία, αλλά αυτό αποτελεί λεπτομέρεια.   
 
ΤΟ ΝΟΜΙΣΜΑ

Η ίδια εταιρεία, σε συνεργασία πάντοτε με το MEGA, επινόησε μια από τις πιο αμφισβητούμενες ερωτήσεις που διατυπώθηκαν ποτέ σε δημοσκόπηση διεθνώς. Πρόκειται για την γνωστή κι αγαπημένη “Θεωρείτε ότι η χώρα μας πρέπει να μείνει πάση θυσία στην Ευρωζώνη;” Η εγκυρότητα και βαρύτητα των απαντήσεων σε αυτήν την ερώτηση είναι μικρότερη και απ' ότι στο “Θα θέλατε ν' αναστηθεί η γοργόνα και ο Μεγαλέξανδρος;” Για την δεύτερη ερώτηση, γνωρίζουμε τουλάχιστον όλοι πως ένα μέρος της αναφέρεται σε πλάσμα μυθικό, και ότι οι απαντήσεις θα εμπεριέχουν την υποκειμενική ανάγνωση του παραμυθιού. Στην περί Ευρωζώνης όμως η ερώτηση της GPO, το “πάση θυσία”, όσο απόλυτο, κατηγορηματικό και τελεσίδικο εμφανίζεται, άλλο τόσο θολό και ακαθόριστο είναι. Γιατί και η έννοια της 'θυσίας' και η έκταση του 'πάση' προσλαμβάνονται πολύ διαφορετικά από κάθε πολίτη, με αποτέλεσμα οι απαντήσεις τους να είναι μεθοδολογικά μη-αθροίσιμες.
 
Και σε όποιον θεωρεί ότι αυτό δεν είναι πρόβλημα, προτείνω το εξής: Αφού η παραπάνω διατύπωση κρίνεται θεμιτή επειδή, αν για να συμβεί αυτό δηλώνει υποστήριξη στον υπέρτατο βαθμό, ας δοκιμάσει να θέσει την ερώτηση με περιγραφή επιμέρους συνθηκών που υποτίθεται περιλαμβάνονται /υπερκαλύπτονται από το “πάση θυσία”. Για παράδειγμα, ας τολμήσει να ρωτήσει: “Θεωρείτε ότι η χώρα μας πρέπει να μείνει στην Ευρωζώνη, αν για να συμβεί αυτό απαιτείται από τους δανειστές περαιτέρω περικοπή μισθών και συντάξεων, πλήρης απελευθέρωση των απολύσεων και αύξηση της ανεργίας;” Εφόσον σήμερα κάποιοι ισχυρίζονται ότι υπάρχει μεγάλη πλειοψηφία για το απόλυτο “πάση θυσία”, υποθέτω πως στο άκουσμα των μερικών μόνον θυσιών της δικής μου ερώτησης, ο λαός θα αφήσει σύξυλους τους ερευνητές στα τηλέφωνα τους και θα ξεχυθεί στους δρόμους με Ευρωλάβαρα τραγουδώντας τον ύμνο της ΕΚΤ…
 
Μια τελευταία παρατήρηση. Η GPO μεταξύ 13ης Οκτωβρίου 2014 και 19ης Ιανουαρίου 2015, διεξήγαγε 4 δημοσκοπήσεις που αξιοποιήθηκαν καταλλήλως από το MEGA. Τα υπέρ της Ευρωζώνης ποσοστά κυμαίνονταν με αυξητική τάση, μεταξύ 61% – 80,3%.
 

 
Στο τέλος ωστόσο της περασμένης χρονιάς έγινε μια – μεγάλης κλίμακας – διεθνής έρευνα από την WIN/GALLUP INTERNATIONAL, η οποία περιλάμβανε 65 χώρες ή κρατικές οντότητες, ανάμεσά τους και την Ελλάδα. Την έρευνα πεδίου στην χώρα μας εκτέλεσε η Alternative Research Solutions και στην ορθά διατυπωμένη ερώτηση “Εάν σας δινόταν η επιλογή: θα προτιμούσατε να έχετε το Ευρώ ή δικό σας εθνικό νόμισμα;” τα ποσοστά ήταν 52% υπέρ του Εθνικού νομίσματος έναντι 32% υπέρ του Ευρώ!
 

 
Το αποτέλεσμα αυτό, ακριβέστερα η σημαντική διαφορά του σε σχέση με τα ποσοστά που ανακοίνωναν την ίδια περίοδο για το ίδιο θέμα οι εταιρείες στην χώρα μας, επιτρέπει τις ακόλουθες υποθέσεις:

  • Οι Έλληνες πολίτες είμαστε διανοητικά καθυστερημένοι και επιθυμούμε διακαώς την παραμονή μας στην Ευρωζώνη αλλά με νόμισμα την Δραχμή (η Σ.Τ. και οι πνευματικοί καθοδηγητές των μνημονιακών taliban στον αγώνα τους ενάντια στον 'Εθνολαϊκισμό', συμφωνούν υποθέτω με αυτήν την εκδοχή)
  • Οι συμπατριώτες μας, σε μια στιγμή συλλογικής παράκρουσης,  νοστάλγησαν το εθνικό τους νόμισμα, ενώ αμέσως πριν και μετά εκδήλωναν την λατρεία τους στο Ευρώ (εκδοχή υιοθετήσιμη από μεγαλόψυχους 'κεντροαριστερούς' και χιουμορίστες επικοινωνιολόγους) με αυτήν την εκσοχή)ιστικού αγώνα εναντίον του 'Εθνολαϊκισμού' και  
  • Η WIN/GALLUP INTERNATIONAL υπέπεσε σε κάποιο πολύ σοβαρό λάθος
  • Οι Έλληνες δημοσκόποι κάνουν κατ' εξακολούθηση ορισμένα ασυγχώρητα λάθη…  ή ΟιΟιΟΟΙ

Διαλέξτε κατά βούληση. Καθ' όν χρόνον οι εναπομείναντες υπομονετικοί αναγνώστες θα κάνουν τα πονταρίσματά τους στο πιο πάνω καρέ, μια προσωπική εξομολόγηση και μια υπόσχεση:
 
Δεν ξέρω πολλά από πόκερ, αλλά γνωρίζω δυο-τρία πράγματα για επικοινωνία, τεχνικές και στρατηγικές διαμόρφωσης /επηρεασμού στάσης και συμπεριφοράς. Οπότε πριν εμπλακούν οι ενδιαφερόμενοι σε μια άγονη πολεμική, ας το ξανασκεφτούν. Υπόσχομαι τέλος, στην επόμενη Άποψη μου να σας διασκεδάσω – ή να προσπαθήσω τουλάχιστον – με κάτι πιο σύντομο και πνευματώδες.