Στο OpenProject μεταφράσαμε και σας παρουσιάζουμε την ανάλυση του βασικού κειμένου (core text) της συμφωνίας από το Wikileaks. (Το πρωτότυπο κείμενο εδώ)

Η Συμφωνία Εμπορίου Υπηρεσιών (Trade in Services Agreement, TiSA) βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση από μία αυτοεπιλεγμένη ομάδα κυρίως πλουσίων χωρών, που αποκαλούνται «Πολύ Καλοί Φίλοι των Υπηρεσιών». Το κυρίως κείμενο που διέρρευσε από το Wikileaks προσφέρει νέες αποδείξεις για το σχέδιο αυτών των χωρών να παρακάμψουν άλλες κυβερνήσεις στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) και να ξαναγράψουν τις συμφωνίες υπηρεσιών υπέρ των πολυεθνικών τους. Κάνει επίσης ακόμα πιο ξεκάθαρη την παρέμβαση της TiSA στο δικαίωμα των κυβερνήσεων να νομοθετούν υπέρ του εθνικού συμφέροντος.

Πολλοί από τους βασικούς κανόνες παραμένουν ίδιοι με τη Γενική Συμφωνία για την Ανταλλαγή των Υπηρεσιών (GATS) του ΠΟΕ, για να μπορεί η TiSA να υιοθετηθεί από τον ΠΟΕ χωρίς να χρειάζεται να επανελεγχθούν οι βασικοί κανόνες. Προσθέτοντας νέους κανόνες και αλλάζοντας ορισμένους υπάρχοντες σκοπεύουν να σφίξουν τις χειροπέδες στην ελευθερία των κυβερνήσεων να ελέγχουν τις υπηρεσίες.

Τι ενισχύει η TiSA

Καθώς η TISA απειλεί να θέσει αυστηρότατους περιορισμούς στις κυβερνήσεις, το πρόβλημα βρίσκεται στους βασικούς της κανόνες. Τα παρακάτω παρουσιάζουν μερικές από τις κύριες συνέπειες της συμφωνίας.

• Οι συμφωνίες για εμπόριο στις υπηρεσίες ορίζουν τις υπηρεσίες ως εμπορεύματα και υποβαθμίζουν ή αρνούνται ολοκληρωτικά τις κοινωνικές, πολιτιστικές, περιβαλλοντικές, εργασιακές ή αναπτυξιακές λειτουργίες. Οι άνθρωποι δεν ορίζονται ως πολίτες μέλη των κοινωνιών τους, είναι «καταναλωτές».

• Αυτοί που παρέχουν τις υπηρεσίες δεν χρειάζεται να έχουν οποιαδήποτε σύνδεση με τους ανθρώπους ή τις κοινότητες που βασίζονται στις υπηρεσίες τους. Μπορούν να «υποστηρίζονται» από offshore, είτε ως «προσωρινός επισκέπτης» είτε μέσω ξένων εταιρειών που εγκαθιστούν τοπική παρουσία και των οποίων προτεραιότητα είναι να αποδίδουν κέρδος σε μετόχους offshore. Κανένας από αυτούς τους «υποστηρικτές» δεν έχει κάποια μακροπρόθεσμη δέσμευση προς τη χώρα που «καταναλώνει» τις υπηρεσίες τους.

• Οι κυβερνήσεις παραδίδουν το δικαίωμα τους να προτιμούν τοπικούς παρόχους υπηρεσιών, σε τομείς όπως η επικοινωνία, η εκπαίδευση, η ηλεκτρική ενέργεια και η υγιεινή, ή να περιορίζουν τους ξένους επενδυτές και να απαιτούν τοπικούς διευθυντές για ευαίσθητους τομείς υπηρεσιών

• Οι βασικοί κανόνες στην πρόσβαση στην αγορά απαγορεύουν στις κυβερνήσεις να διαμορφώσουν αυτές τις «αγορές», περιορίζοντας το μέγεθος ή την ανάπτυξη σε συγκεκριμένες δραστηριότητες, όπως τράπεζες, τουριστικές επιχειρήσεις και υπεραγορές, ανεξάρτητα από το αν δραστηριοποιούνται σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο και αν έχουν ντόπιους ή ξένους ιδιοκτήτες

• Οι περιορισμοί εφαρμόζονται σε κεντρικό και τοπικό κυβερνητικό επίπεδο αλλά και σε μη κυβερνητικά όργανα

• Οι κανόνες αυτοί σαρώνουν τα πάντα στο πέρασμα τους, καθώς δεν επιτρέπουν στις κυβερνήσεις να χρησιμοποιήσουν σχέδον κάθε εργαλείο που έχουν στη διάθεση τους, νομοθεσία: κανόνες, διαδικασίες, αποφάσεις, διοικητικές πράξεις ή κάθε άλλη μορφή

• Αφορούν επίσης κάθε πιθανό μέτρο που θα μπορούσε να επηρεάσει το «εμπόριο» σε μία «υπηρεσία», ακόμα και αν το κάνει έμμεσα, όπως συστήματα πληρωμών και διαμοιρασμού, ή ακόμα και για μη εμπορικούς λόγους, για παράδειγμα περιβαλλοντικούς στόχους ή περιορισμούς στην πώληση μη υγιεινών προϊόντων

• Συν τοις άλλοις, εφαρμόζονται επίσης σε κάθε τμήμα της αλυσίδας παραγωγής μιας συγκεκριμένης υπηρεσίας, την παραγωγή, μοίρασμα, μάρκετινγκ, πώληση, παράδοση

• Οι υποτιθέμενες «κόκκινες γραμμές» για τις δημόσιες υπηρεσίες εφαρμόζονται στις πολύ σπάνιες περιπτώσεις όπου μία υπηρεσία παρέχεται μέσω ενός δημοσίου μονοπωλίου και δωρεάν

• Οι εξαιρέσεις για τη δημόσια υγεία, το περιβάλλον, τη δημόσια τάξη και την ηθική θα πρέπει να ελέγχονται από πολλά σκληρά τεστ. Στον ΠΟΕ τέτοιες αιτιολογίες έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά αναποτελεσματικές, καθώς πέτυχαν σε μόλις 1 από τις
40 αντιπαραθέσεις με εταιρικά συμφέροντα

• Η προστασία της ιδιωτικότητας αποδεικνύεται απατηλός στόχος. Πρόσθετα σε όλα τα υπόλοιπα εμπόδια που θέτει η συμφωνία, οι νόμοι και οι κανόνες που προστατεύουν την ιδιωτικότητα του ατόμου σχετικά με τη συλλογή και την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων θα πρέπει να είναι σύμφωνοι με τις διατάξεις τις συμφωνίας!

• Οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να περιορίσουν διασυνοριακές κινήσεις κεφαλαίου που είναι απαραίτητες για υπηρεσίες, ή εισροές κεφαλαίου που συνδέονται με ξένες επενδύσεις, όπου έχουν δεσμευτεί γι' αυτές τις υπηρεσίες. Υπάρχουν πολύ λίγες επιλογές για τις κυβερνήσεις προκειμένου να θέσουν ελέγχους κεφαλαίου, ακόμα και σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Ακόμα κι αν βρεθούν αυτές οι περιστάσεις, οι μορφές ελέγχου που μπορούν να επιβάλλουν οι κυβερνήσεις είναι σημαντικά περιορισμένες και θα έχουν υψηλό ρίσκο για να διεκδικηθούν δικαστικά

Τι καινούριο φέρνει η ΤΙSA

Oι υπηρεσίες είναι πολύ περισσότερο εκτεθειμένες στους υπάρχοντες και νέους νόμους. Τρία χαρακτηριστικά της TISA συνδυάζονται για να ξεπεράσουν τους κανόνες του ΠΟΕ. Πρώτον, οι βασικοί κανόνες υποστηρίζονται από νέους περιορισμούς στο τι μπορούν να κάνουν οι κυβερνήσεις.

Δεύτερον, υπάρχουν νέα ή πιο εκτεταμένα κριτήρια στη λήψη αποφάσεων και τα δικαιώματα εμπορικών εταιρειών, ακόμα και ξένων, που βοηθούν στην πίεση των κυβερνήσεων να προστατέυσουν τα εμπορικά τους συμφέροντα

Τρίτον, οι νέες αλλαγές μειώνουν τις διακρίσεις υπέρ των εθνικών εταιρειών και απαλλάσσουν από περιορισμούς στο μέγεθος και τη μορφή της αγοράς ή της ξένης παρουσίας σε αυτή. Το κείμενο της TISA κάνει λόγο για πολύ μεγαλύτερη χρήση των «επιπλέον δεσμεύσεων», όπου οι κυβερνήσεις θα γίνονται θύματα μίας νέας σειράς περιορισμών σε συγκεκριμένες δραστηριότητες ή τομείς.

Προγραμματισμός. Στους κανόνες του ΠΟΕ, οι παραπάνω κανόνες για την εθνική διαχείριση και την πρόσβαση στην αγορά εφαρμόζονται μόνο στις κυβερνήσεις που συμφωνούν να τις εφαρμόσουν. Κάθε χώρα έχει τη δικιά της λίστα ή πρόγραμμα, ενώ υπάρχουν συγκεκριμένοι τρόποι να μειώσει την έκθεσή της σε αυτούς, για παράδειγμα συμφωνώντας να εφαρμόσει μόνο ένα μέρος τους.

Καμία ειδική πρόβλεψη για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Καμία από τις διατάξεις του ΠΟΕ για τις αναπτυσσόμενες χώρες δεν επαναλαμβάνεται στο βασικό κείμενο της TISA. Αυτό συμπεριλαμβάνει τα προνόμια που έχουν μέχρι σήμερα οι αναπτυσσόμενες χώρες όταν κάνουν εμπορικές συμφωνίες εκτός ΠΟΕ ή τις υποχωρήσεις που υποχρεώνονται να κάνουν άλλες χώρες σε τομείς για τους οποίους δείχνουν εμπορικό ενδιαφέρον οι αναπτυσσόμενες χώρες. Αυτό σημαίνει ότι κάθε αναπτυσσόμενη χώρα που θα συμμετέχει στην TISA θα ακολουθεί τους ίδιους, σκληρούς κανόνες.

Κάποιες υπάρχουσες εξαιρέσεις μπορεί να επεκταθούν, ανάλογα με τις «νέες και ενισχυμένες τακτικές». Είναι πιθανόν να υπάρξουν νέοι ορισμοί, αλλαγές στον μηχανισμό για την υιοθέτηση «επιπλέον δεσμεύσεων» και στις διατάξεις των παραρτημάτων.

Πολλοί από τους βασικούς κανόνες παραμένουν ίδιοι με τη Γενική Συμφωνία για την Ανταλλαγή των Υπηρεσιών (GATS) του ΠΟΕ, για να μπορεί η TiSA να υιοθετηθεί από τον ΠΟΕ χωρίς να χρειάζεται να επανελεγχθούν οι βασικοί κανόνες. Προσθέτοντας νέους κανόνες και αλλάζοντας ορισμένους υπάρχοντες σκοπεύουν να σφίξουν τις χειροπέδες στην ελευθερία των κυβερνήσεων να ελέγχουν τις υπηρεσίες.