28η Οκτωβρίου
Του Στάθη
28η Οκτωβρίου. Σχεδόν επτά δεκαετίες από το ΟΧΙ ενός δικτάτορα, μήπως ήρθε η ώρα να το πουν και οι πολίτες;
Οι εθνικές επέτειοι έχουν πάντα κάτι μεγαλειώδες, κάτι τρομακτικό και ενίοτε κάτι... κιτς. Και φυσικά η 28η Οκτωβρίου με τις παρελάσεις της - κληροδότημα της δικτατορίας του Μεταξά - δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση.
Ο Μάνος Χατζιδάκις μισούσε αυτές τις ημέρες από το βάθος της ψυχής του. Θεωρούσε τις εθνικές γιορτές «τελετουργίες χωρίς αντίκρισμα» και δεν δίσταζε να το πεί κατάμουτρα στην «εθνική δεξιά» της χώρας - τμήμα της οποίας δήλωνε και ο ίδιος. Σήμερα αρκετοί εκπαιδευτικοί θα συμφωνήσουν μαζί του ότι αυτές οι «τελετουργίες» είναι όχι μόνο χωρίς αντίκρισμα αλλά πιθανότατα και επικίνδυνες καθώς αναπαράγουν μιλιταριστικά πρότυπα περασμένων αιώνων.
Μα είναι κάτι πιο βαθύ που μας λερώνει σε αυτή την 28η Οκτωβρίου. Πριν από περίπου 70 χρόνια η ανθρωπότητα ξεκινούσε για δεύτερη φορά αυτό που ο Βρετανός ιστορικός Έρικ Χομπσμπάουμ θα αποκαλούσε «ολοκληρωτικό πόλεμο». Οι κοινωνίες που εμπλέκονταν στις πολεμικές αναμετρήσεις προσέφεραν το μεγαλύτερο τμήμα των παραγωγικών τους δυνάμεων στον πόλεμο. Το οικονομικό σύστημα φάνηκε να βρίσκει έτσι μια διέξοδο από την κρίση του 1929 και τη μεγάλη ύφεση της δεκαετίας του ΄30. Όχι μόνο γιατί ανέθετε στο δημόσιο τομέα να ανασύρει την οικονομία από το βούρκο μέσω της γιγάντωσης των αμυντικών δαπανών αλλά κυρίως γιατί ισοπεδώνοντας το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης δημιουργούσε και νέες ευκαιρίες ανάπτυξης. Ένα σύστημα που δεν μπορούσε πλέον να προσφέρει τους ρυθμούς ανάπτυξης και συνεπώς τα πσοστά κέρδους που θα το διατηρούσαν στη ζωή, βρήκε μια λύση στον πόλεμο που προκάλεσε το θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων.
Και σήμερα; Καθώς οι οικονομολόγοι συγκρίνουν τη σημερινή οικονομική κατάσταση με αυτή της δεκαετίας του ΄30 αρκετοί αναρωτιούνται ποιά μέσα θα χρησιμοποιηθούν για την έξοδο από την κρίση. Τα αδιέξοδα είναι εδώ ενώ σταδιακά βλέπουμε να κάνουν την εμφάνισή τους και οι εθνικισμοί που τροφοδότησαν τα κανόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Η Ελλάδα για μια ακόμη φορά βρίσκεται σε κομβικό σημείο (ή τουλάχιστον έτσι μας αρέσει να πιστεύουμε κάθε φορά που η ιστορία επιταχύνει το βηματισμό της). Στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο τα Βαλκάνια καθυστέρησαν την προέλαση των ναζιστικών στρατευμάτων δίνοντας την ευκαιρία στη Σοβιετική Ένωση να προετοιμάσει την αντίστασή της. Σήμερα, μπροστά στους επερχόμενους οικονομικούς πολέμους, απειλείται και πάλι ένα τμήμα των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων (αυτό τουλάχιστον υποστήριζε πριν από μερικούς μήνες ο πρωθυπουργός της χώρας). Μόνο που μέχρι στιγμής δεν βρέθηκε κανείς να πεί ένα ΟΧΙ. Και δεν αναφερόμαστε φυσικά στο ΟΧΙ του δικτάτορα Μεταξά, αλλά στο ΟΧΙ που φώναξε αργότερα το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.
ΑΧ
Ο Μάνος Χατζιδάκις μισούσε αυτές τις ημέρες από το βάθος της ψυχής του. Θεωρούσε τις εθνικές γιορτές «τελετουργίες χωρίς αντίκρισμα» και δεν δίσταζε να το πεί κατάμουτρα στην «εθνική δεξιά» της χώρας - τμήμα της οποίας δήλωνε και ο ίδιος. Σήμερα αρκετοί εκπαιδευτικοί θα συμφωνήσουν μαζί του ότι αυτές οι «τελετουργίες» είναι όχι μόνο χωρίς αντίκρισμα αλλά πιθανότατα και επικίνδυνες καθώς αναπαράγουν μιλιταριστικά πρότυπα περασμένων αιώνων.
Μα είναι κάτι πιο βαθύ που μας λερώνει σε αυτή την 28η Οκτωβρίου. Πριν από περίπου 70 χρόνια η ανθρωπότητα ξεκινούσε για δεύτερη φορά αυτό που ο Βρετανός ιστορικός Έρικ Χομπσμπάουμ θα αποκαλούσε «ολοκληρωτικό πόλεμο». Οι κοινωνίες που εμπλέκονταν στις πολεμικές αναμετρήσεις προσέφεραν το μεγαλύτερο τμήμα των παραγωγικών τους δυνάμεων στον πόλεμο. Το οικονομικό σύστημα φάνηκε να βρίσκει έτσι μια διέξοδο από την κρίση του 1929 και τη μεγάλη ύφεση της δεκαετίας του ΄30. Όχι μόνο γιατί ανέθετε στο δημόσιο τομέα να ανασύρει την οικονομία από το βούρκο μέσω της γιγάντωσης των αμυντικών δαπανών αλλά κυρίως γιατί ισοπεδώνοντας το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης δημιουργούσε και νέες ευκαιρίες ανάπτυξης. Ένα σύστημα που δεν μπορούσε πλέον να προσφέρει τους ρυθμούς ανάπτυξης και συνεπώς τα πσοστά κέρδους που θα το διατηρούσαν στη ζωή, βρήκε μια λύση στον πόλεμο που προκάλεσε το θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων.
Και σήμερα; Καθώς οι οικονομολόγοι συγκρίνουν τη σημερινή οικονομική κατάσταση με αυτή της δεκαετίας του ΄30 αρκετοί αναρωτιούνται ποιά μέσα θα χρησιμοποιηθούν για την έξοδο από την κρίση. Τα αδιέξοδα είναι εδώ ενώ σταδιακά βλέπουμε να κάνουν την εμφάνισή τους και οι εθνικισμοί που τροφοδότησαν τα κανόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Η Ελλάδα για μια ακόμη φορά βρίσκεται σε κομβικό σημείο (ή τουλάχιστον έτσι μας αρέσει να πιστεύουμε κάθε φορά που η ιστορία επιταχύνει το βηματισμό της). Στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο τα Βαλκάνια καθυστέρησαν την προέλαση των ναζιστικών στρατευμάτων δίνοντας την ευκαιρία στη Σοβιετική Ένωση να προετοιμάσει την αντίστασή της. Σήμερα, μπροστά στους επερχόμενους οικονομικούς πολέμους, απειλείται και πάλι ένα τμήμα των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων (αυτό τουλάχιστον υποστήριζε πριν από μερικούς μήνες ο πρωθυπουργός της χώρας). Μόνο που μέχρι στιγμής δεν βρέθηκε κανείς να πεί ένα ΟΧΙ. Και δεν αναφερόμαστε φυσικά στο ΟΧΙ του δικτάτορα Μεταξά, αλλά στο ΟΧΙ που φώναξε αργότερα το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.
ΑΧ