Ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ αναμένεται να τονίσει στους ηγέτες της ΕΕ, κατά τη Σύνοδο της Πέμπτης, ότι οι υποχρεωτικές ποσοστώσεις υπήρξαν ένα διχαστικό και αναποτελεσματικό μέτρο. Στο προσχέδιο του αναφέρεται πως δεν θα πρέπει οι ευρωπαϊκές χώρες να δέχονται αναγκαστικά πρόσφυγες και μετανάστες.
Ο Τουσκ τονίζει στο προσχέδιο ότι θα θέσει προθεσμία έξι μηνών στους Ευρωπαίους ηγέτες, προκειμένου να καταλήξουν ομόφωνα σε συμφωνία για μεταρρυθμίσεις στο ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου, αλλά θα προτείνει και εναλλακτικές αν δεν υπάρχει συναίνεση.
Σύμφωνα με τον Τουσκ μόνο τα κράτη-μέλη της Ένωσης μπορούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της μετανάστευσης και η ΕΕ πρέπει να έχει υποστηρικτικό ρόλο, γιατί δεν διαθέτει τα νομικά μέσα ούτε τις δυνατότητες να επιβάλει τις θέσεις της. Θεωρεί ότι πρέπει να δημιουργηθούν σταθεροί μηχανισμοί χρηματοδότησης της μετανάστευσης μέσω της στήριξης γειτονικών τρίτων χωρών, αποτελεσματική προστασία των εξωτερικών συνόρων, αύξηση του αριθμού των επιστροφών παράνομων μεταναστών στις χώρες τους και αναθεώρηση του Κανονισμού του Δουβλίνου με υπευθυνότητα και αλληλεγγύη.
Αντιδράσεις από Κομισιόν και χώρες της ΕΕ
Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Φρανς Τίμερμανς μίλησε στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου, μια μέρα πριν τη Σύνοδο Κορυφής και εξέφρασε ανοικτά τη διαφωνία του με τον Τουσκ, λέγοντας πως είτε θα βρεθεί μια «ευρωπαϊκή λύση για το θέμα της μετανάστευσης ή δεν θα υπάρξει λύση».
Παράλληλα, δήλωσε πως η ΕΕ δεν μπορεί να σταθεί απέναντι στην προσφυγική κρίση χωρίς την αλληλεγγύη των κρατών – μελών της. «Η αλληλεγγύη είναι βασικό συστατικό στοιχείο της Ε.Ε.. Διαφωνώ με τη θέση ότι η μετεγκατάσταση προσφύγων που επελέγη στη φάση της κρίσης ήταν αναποτελεσματική. Περισσότερα από 32.000 άτομα έχουν μετεγκατασταθεί. Όλα τα εργαλεία χρειάζονται, αλλιώς το οικοδόμημα θα καταρρεύσει και αυτό θα προκαλέσει μόνιμη ζημιά και στην ενιαία αγορά. Είτε θα βρούμε μια ευρωπαϊκή λύση για το θέμα της μετανάστευσης ή δεν θα υπάρξει λύση. Μόνο μία λύση για το Δουβλίνο μπορεί να δώσει λύση και στη Σένγκεν. Δεν μπορούν περιορισμένες χώρες να φέρουν στον ώμο τους το βάρος αυτό».
Το θέμα των μετεγκαταστάσεων συνδέεται με τη συζήτηση για την αναθεώρηση του Κανονισμού του Δουβλίνου, η οποία καθορίζει ως υπεύθυνη για την εξέταση των αιτημάτων ασύλου ενός υποψήφιου πρόσφυγα την πρώτη χώρα εισόδου στην ΕΕ. Η Κομισιόν πρότεινε τον Μάιο του 2016 την αναθεώρηση του κανονισμού του Δουβλίνου, ώστε να υπάρξει αλληλεγγύη προς τις χώρες της πρώτης γραμμής, μέσω ποσοστώσεων προσφύγων, όταν δέχονται έντονες πιέσεις. Η πρόταση βρίσκεται στο «τραπέζι» του Συμβουλίου σε αδιέξοδο, γιατί οι χώρες της ανατολική Ευρώπης την «μπλοκάρουν».
Ο αρμόδιος Επίτροπος της ΕΕ για τη μετανάστευση, Δημήτρης Αβραμόπουλος, χαρακτήρισε απαράδεκτη και αντιευρωπαϊκή την τοποθέτηση Τουσκ και επισήμανε πως ρόλος του είναι είναι να προστατεύει την Ευρωπαϊκή ενότητα και τις αρχές, ενώ αυτή η πρόταση, αντιθέτως, «υποβαθμίζει έναν από τους βασικούς πυλώνες του ευρωπαϊκού εγχειρήματος που είναι η αλληλεγγύη». Εκτός από τον Δ. Αβραμόπουλο και την Ελλάδα, κριτική στη στάση του Τουσκ έχουν ασκήσει η Ιταλία, η Γερμανία, η Ολλανδία και η Σουηδία