Πριν από σχεδόν δέκα χρόνια, η Διεθνής Επιτροπή για τη Μέτρηση της Οικονομικής Απόδοσης και της Κοινωνικής Προόδου εξέδωσε την έκθεσή, Μετρώντας λάθος τις ζωές μας: Γιατί το ΑΕΠ δεν βγαίνει (Mismeasuring Our Lives: Why GDP Doesn’t Add Up). Ο τίτλος τα έλεγε όλα: το ΑΕΠ δεν είναι καλό μέγεθος μέτρησης της ευημερίας. Αυτό που μετράμε επηρεάζει αυτό που κάνουμε. Αν επικεντρωθούμε στην υλική ευμάρεια – ας πούμε στην παραγωγή αγαθών αντί στη υγεία, στην εκπαίδευση και στο περιβάλλον – τότε διαστρεβλώνουμε τους εαυτούς μας ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που διαστρεβλώνουμε και τα μετρούμενα μεγέθη, γινόμαστε περισσότερο υλιστές.
Είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι με την αποδοχή της έκθεσής μας, η οποία ώθησε ένα διεθνές κίνημα ακαδημαϊκών, κοινωνιών και κυβερνήσεων για την ανάπτυξη και εφαρμογή μετρικών μεθόδων μέτρησης που να αντικατοπτρίζουν μια ευρύτερη ερμηνεία της έννοιας της ευμάρειας. Ο ΟΟΣΑ ανέπτυξε έναν Δείκτη Καλύτερης Ζωής, ο οποίος περιέχει μια σειρά μεθόδων μέτρησης που αντικατοπτρίζουν καλύτερα αυτά που συνιστούν και οδηγούν στην ευημερία. Υποστήριξε επίσης έναν διάδοχο της Επιτροπής, την Ομάδα Εμπειρογνωμόνων Υψηλού Επιπέδου για τη Μέτρηση της Οικονομικής Απόδοσης και της Κοινωνικής Προόδου. Την περασμένη εβδομάδα, στο έκτο Παγκόσμιο Φόρουμ Στατιστικής, Γνώσης και Πολιτικής του ΟΟΣΑ στο Incheon της Νότιας Κορέας, η Ομάδα δημοσίευσε την έκθεσή της, Πέρα από το ΑΕΠ: Μετρώντας τι έχει σημασία για την Οικονομική και Κοινωνική Απόδοση.
Η νέα έκθεση επισημαίνει διάφορα ζητήματα, όπως την εμπιστοσύνη και την ανασφάλεια, τα οποία δεν είχαν προσεγγιστεί παρά μόνο ελάχιστα στην έκθεση «Μετρώντας λάθος τις ζωές μας» και διερευνά σε βάθος διάφορα άλλα ζητήματα, όπως την ανισότητα και τη βιωσιμότητα. Και εξηγεί πώς οι ανεπαρκείς μετρήσεις έχουν οδηγήσει σε ελλιπείς πολιτικές σε πολλούς τομείς. Οι καλύτεροι δείκτες θα είχαν αποκαλύψει τις εξαιρετικά αρνητικές και ενδεχομένως μακροχρόνιες επιπτώσεις στη βαθιά πτώση του επιπέδου της παραγωγικότητας και την ευημερίας, εξαιτίας της ύφεσης του 2008, και στην οποία περίπτωση οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής ίσως να μην είχαν ξετρελαθεί τόσο πολύ με τη λιτότητα, η οποία μείωσε μεν τα δημοσιονομικά ελλείμματα, ωστόσο, μείωσε ακόμα περισσότερο τον εθνικό πλούτο, όπως αποδείχθηκε κατόπιν σωστής μέτρησης.
Τα πολιτικά αποτελέσματα στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε πολλές άλλες χώρες τα τελευταία χρόνια αντανακλούν την κατάσταση ανασφάλειας στην οποία ζουν πολλοί απλοί πολίτες και την οποία το ΑΕΠ δεν λαμβάνει υπόψη. Μια σειρά πολιτικών εστιασμένων αποκλειστικά στο ΑΕΠ και η δημοσιονομική σύνεση τροφοδότησαν αυτήν την ανασφάλεια. Σκεφτείτε τις επιπτώσεις των «μεταρρυθμίσεων» στο συνταξιοδοτικό σύστημα, που αναγκάζουν τους συνταξιούχους να φέρουν μεγαλύτερο ρίσκο ή των «μεταρρυθμίσεων» της αγοράς εργασίας που, με το με το πρόσχημα της ενίσχυσης της «ευελιξίας», αποδυναμώνουν τη διαπραγματευτική θέση των εργαζομένων, δίνοντας στους εργοδότες περισσότερη ελευθερία απολύσεων και κατ’ επέκταση μείωση των μισθών και επομένως ακόμα μεγαλύτερη ανασφάλεια. Καλύτερες μετρικές θα ζύγιζαν τουλάχιστον αυτά τα κόστη με τα αντίστοιχα οφέλη τους και ενδεχομένως θα ανάγκαζαν τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να συνοδεύσουν αυτές τις πολιτικές με άλλες που θα ενίσχυαν την ασφάλεια και την ισότητα.
Με την ώθηση να έχει δοθεί από τη Σκωτία, πλέον μια μικρή ομάδα χωρών έχει σχηματίσει την Οικονομική Συμμαχία Ευημερίας. Η ελπίδα είναι ότι οι κυβερνήσεις που θέτουν την ευημερία στο επίκεντρο της ημερήσιας διάταξης θα προσαρμόσουν ανάλογα τους προϋπολογισμούς τους. Για παράδειγμα, μια κυβέρνηση της Νέας Ζηλανδίας με στόχο την ευημερία θα επικεντρώσει περισσότερο την προσοχή και τους πόρους της στην αντιμετώπιση της παιδικής φτώχειας.
Οι καλύτερες μέθοδοι μέτρησης θα μπορούσαν να γίνουν επίσης ένα σημαντικό διαγνωστικό εργαλείο, βοηθώντας τις χώρες να εντοπίσουν προβλήματα, προτού αυτά ξεφύγουν από τον έλεγχο και να επιλέξουν τα κατάλληλα εργαλεία για να τα αντιμετωπίσουν. Εάν οι ΗΠΑ, για παράδειγμα, επικεντρώνονταν περισσότερο στην υγεία και όχι μόνο στο ΑΕΠ, η μείωση του προσδόκιμου ζωής των πληθυσμών χωρίς ακαδημαϊκή μόρφωση, και ειδικά των πληθυσμών των αποβιομηχανοποιημένων περιοχων της Αμερικής, θα ήταν προφανής εδώ και χρόνια.
Παρομοίως, οι μετρήσεις της ισότητας των ευκαιριών αποκάλυψαν πρόσφατα την υποκρισία του ισχυρισμού της Αμερικής ότι είναι μια χώρα ευκαιριών. Ναι, ο καθένας μπορεί να εξελιχθεί κοινωνικά, αρκεί να γεννιέται από πλούσιους, λευκούς γονείς. Τα στοιχεία αποκαλύπτουν ότι οι ΗΠΑ είναι γεμάτες με τις αποκαλούμενες «παγίδες ανισότητας». Όσοι γεννήθηκαν στα χαμηλά κοινωνικά στρώματα είναι πιθανό να παραμείνουν εκεί. Αν θέλουμε να εξαλείψουμε αυτές τις παγίδες ανισότητας, πρέπει πρώτα να γνωρίζουμε ότι υπάρχουν και στη συνέχεια να εξακριβώσουμε τι τις δημιουργεί και τις διατηρεί.
Πριν από λίγο περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα, ο αμερικανός πρόεδρος Μπιλ Κλίντον έκανε την προεκλογική του εκστρατεία με σύνθημα «βάζοντας τους ανθρώπους στην πρώτη θέση». Είναι αξιοσημείωτο πόσο δύσκολο είναι να γίνει αυτό, ακόμη και σε μια δημοκρατία. Τα εταιρικά και άλλα ειδικά συμφέροντα επιδιώκουν πάντοτε να διασφαλίζουν ότι τα δικά τους συμφέροντα έχουν προτεραιότητα. Η μαζική φορολογική ελάφρυνση στις ΗΠΑ που εγκρίθηκε από τη κυβέρνηση Trump μόλις πέρυσι, είναι ένα εξέχον παράδειγμα. Οι απλοί άνθρωποι – η εξασθενημένη αλλά ακόμα τεράστια μεσαία τάξη – πρέπει να αντεπεξέλθουν στις φορολογικές αυξήσεις, και εκατομμύρια άνθρωποι θα χάσουν την ασφάλιση υγείας τους, προκειμένου να χρηματοδοτήσουν μια φορολογική ελαφρυνση για δισεκατομμυριούχους και επιχειρήσεις.
Αν θέλουμε να δώσουμε προτεραιότητα στους ανθρώπους, πρέπει να γνωρίζουμε τι έχει σημασία γι’ αυτούς, τι ενισχύει την ευημερία τους και πώς μπορούμε να τους τροφοδοτήσουμε περισσότερο με αυτό που βελτιώνει τη ζωή τους. Η ατζέντα της μέτρησης «Πέρα από το ΑΕΠ» θα συνεχίσει να διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο, βοηθώντας μας να επιτύχουμε αυτούς τους ζωτικούς στόχους.
Η μετάφραση έγινε συλλογικά από μέλη της πλατφόρμας των 1101.
Ο Joseph E. Stiglitz, είναι βραβευμένος με Νόμπελ στα οικονομικά, καθηγητής του Πανεπιστημίου Columbia και επικεφαλής οικονομολόγος του Ινστιτούτου Roosevelt. Ο τίτλος του πιο πρόσφατου βιβλίου του είναι Αναθεώρηση της παγκοσμιοποίησης και των στρεβλώσεων της: Η αντι-παγκοσμιοποίηση στην εποχή του Τραμπ.