«Δυστυχώς η ελληνική πολιτεία επιμένει στις παραβιάσεις των υποχρεώσεών της απέναντι στους αντιρρησίες συνείδησης. Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο παρά τα λίγα και δειλά θετικά βήματα δεν εξασφαλίζει την εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα.» δήλωσε ο Γαβριήλ Σακελλαρίδης, διευθυντής του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας. «Η κυβέρνηση πρέπει να αξιοποιήσει την ευκαιρία του νομοσχεδίου για να αρθούν επιτέλους οι παραβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Πιο συγκεκριμένα, η Διεθνής Αμνηστία εκτιμάει ότι:

  • Η δυνατότητα μείωσης της εναλλακτικής υπηρεσίας έως και στους 12 μήνες, (σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 22 του σχεδίου νόμου με την οποία τροποποιείται η παρ. 2 του άρθρου 60 του ν. 3421/2005) είναι θετική, όμως  είναι προβληματική η επιμονή στη δυνατότητα της παραπάνω θεσμοθέτησης με Υπουργική Απόφαση και όχι με νομοθετική αλλαγή, καθώς αφήνει τη σχετική απόφαση στη διακριτική ευχέρεια του εκάστοτε Υπουργού. Με αυτό τον τρόπο η διάταξη του σχεδίου νόμου από μόνη της, δεν διασφαλίζει την μείωση της εναλλακτικής υπηρεσίας. Σε αυτό το σημείο υπενθυμίζουμε ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ζητήσει τόσο γενικά[i], όσο και συγκεκριμένα από την Ελλάδα[ii], η διάρκεια της εναλλακτικής υπηρεσίας να είναι ίση με αυτήν της στρατιωτικής θητείας. Οποιαδήποτε χρονική μεταβολή στην πρώτη πρέπει να αφορά αυτόματα και τη δεύτερη. Επιπλέον σοβαρή ανησυχία προκαλεί η παραμονή σε ισχύ της παρ. 1 του άρθρου 60 του ν. 3421/2005 που ορίζει καταρχάς την διάρκεια της εναλλακτικής υπηρεσίας ως διπλάσια αυτής της στρατιωτικής θητείας, κάτι που αντιβαίνει σε όλα τα διεθνή πρότυπα.
  • Θεωρούμε βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση την προβλεπόμενη (άρθρο 22, παρ. 2) αλλαγή στη σύνθεση της επιτροπής που εξετάζει τους αντιρρησίες συνείδησης, με την πλειοψηφία των μελών να είναι  πανεπιστημιακοί. Όμως η συμμετοχή έστω και ενός στρατιωτικού, και η παραμονή της υπαγωγής της όλης διαδικασίας στο ΥΠΕΘΑ, με τον (Αναπληρωτή) Υπουργό να λαμβάνει την τελική απόφαση, εξακολουθεί να αποτελεί  μη συμμόρφωση με τις συστάσεις της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ.
  • Καμία πρόβλεψη δεν φαίνεται να υπάρχει ώστε να τερματιστούν οι (επανειλημμένες) διώξεις, διοικητικά πρόστιμα, δίκες σε στρατοδικεία και καταδίκες σε ποινές φυλάκισης αντιρρησιών συνείδησης, συμπεριλαμβανομένων των ολικών αρνητών στράτευσης, κατά παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Αντιθέτως αυτήν την περίοδο έχουν ενταθεί.

Κάποιες από τις ρυθμίσεις που το σχέδιο νόμου προβλέπει να επεκταθούν και για τους αντιρρησίες συνείδησης είναι απαραίτητες και κακώς δεν είχαν ισχύσει νωρίτερα  (π.χ. δαπάνες κίνησης, κατοχύρωση της θέσης εργασίας υπαλλήλων και εργατών που είχαν πριν τη θητεία, , ηλικία από την οποία υπάρχει η δυνατότητα εξαγοράς και ελάχιστη διάρκεια της εναλλακτικής υπηρεσίας σε αυτήν την περίπτωση)  ώστε να μην υφίστανται περαιτέρω διακρίσεις σε σχέση με όσους υπηρετούν στρατιωτική θητεία, .

Ωστόσο, ως προς το ζήτημα της εξαγοράς παραμένει η σημαντικότερη από τις διακρίσεις που υφίστανται οι αντιρρησίες συνείδησης μεγαλύτερης ηλικίας, και αφορά τα κατά πολλές χιλιάδες ευρώ μεγαλύτερα ποσά που καλούνται να καταβάλουν για την ίδια υποχρέωση, σε σχέση με τους υπηρετούντες στρατιωτική θητεία.

Αυτονόητο επίσης είναι να μην υπάρχει δυνατότητα κατάργησης του δικαιώματος στην αντίρρηση συνείδησης σε καιρό πολέμου.

Οι συστάσεις της Διεθνούς Αμνηστίας

Το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας έχει καταθέσει αναλυτικό υπόμνημα για τις ανάγκες εναρμόνισης διαφόρων διατάξεων σχετικά με τους αντιρρησίες συνείδησης, με το διεθνές δίκαιο και τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι συστάσεις που υποβλήθηκαν αφορούν, μεταξύ άλλων, την ανάγκη για:

  • άρση της τιμωρητικής φύσης της εναλλακτικής υπηρεσίας και των διακρίσεων που υφίστανται οι αντιρρησίες συνείδησης ως προς τη διάρκεια, τον τόπο εκπλήρωσης, τις απαραίτητες παροχές κ.α.
  • μεταφορά της εξέτασης των αιτήσεων για καθεστώς εναλλακτικής υπηρεσίας υπό τον πλήρη έλεγχο πολιτικών αρχών (δηλ. εκτός ΥΠΕΘΑ) και σε μια επιτροπή αμιγώς πολιτικής σύνθεσης
  • παύση των παραβιάσεων του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη (δίκες αντιρρησιών συνείδησης από στρατοδικεία, επανειλημμένες τιμωρίες, ερήμην καταδίκες)
  • άρση των διακρίσεων εις βάρος των αντιρρησιών συνείδησης μεγαλύτερης ηλικίας (ποσό εξαγοράς κ.α.)
  • κατάργηση της δυνατότητας ανάκλησης της ιδιότητας του αντιρρησία συνείδησης λόγω πειθαρχικού παραπτώματος
  • κατοχύρωση του δικαιώματος στην αντίρρηση συνείδησης και μετά την κατάταξη, συμπεριλαμβανομένων εθελοντών/επαγγελματιών στρατιωτικών.
  • τερματισμός των διώξεων και άρση των ποινικών και διοικητικών κυρώσεων που έχουν επιβληθεί μέχρι σήμερα σε αντιρρησίες συνείδησης (συμπεριλαμβανομένων των ολικών αρνητών στράτευσης) κατά παραβίαση του διεθνούς δικαίου.

Περαιτέρω, όπως αναλύθηκε σε υπόμνημα της Διεθνούς Αμνηστίας προς το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, θα πρέπει να καταργηθούν οι προϋποθέσεις (παρ. 3 του άρθρου 59 του ν. 3421/2005) που οδηγούν σε αυτόματο αποκλεισμό αιτούντων να αναγνωριστούν ως αντιρρησίες συνείδησης.