Ο Αλεξάντερ Σούμπιν είναι ερευνητής στο Ινστιτούτο Παγκόσμιας Ιστορίας  της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών και καθηγητής ιστορίας στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Ρωσίας. Τις ερωτήσεις έθεσε ο Φώτης Τερζάκης.

Ο Αλεξάντρ Σούμπιν είναι ανάμεσα στους ομιλητές του διεθνούς συνεδρίου για τη Ρωσική Επανάσταση που θα γίνει στην Αθήνα την ερχόμενη εβδομάδα.

Δείτε εδώ το δελτίο τύπου στο TPP.

Οι ερωτήσεις της συνέντευξης

1. Πιστεύετε ότι η Ρωσική επανάσταση, σαν μια ειλικρινής προσπάθεια οικοδόμησης του σοσιαλισμού εν μέσω ενός καπιταλιστικού κόσμου, είχε πιθανότητες επιτυχίας;

Στη Ρωσική Επανάσταση, ενήργησαν πολύ διαφορετικές δυνάμεις και κάποιες από αυτές – όπως πολλοί από όσους συμμετείχαν στην ανατροπή της απολυταρχίας στις αρχές του 1917 – δεν επιδίωκαν τον  σοσιαλισμό.  Και οι υποστηρικτές του σοσιαλισμού – οι μαρξιστές και οι εσέροι – είχαν πολύ διαφορετική αντίληψη για το μοντέλο του σοσιαλισμού και τους τρόπους που θα οδηγήσουν σε αυτόν. Παρ’ όλα αυτά, κατά τη γνώμη μου, η συμμαχία των εσέρων με τους μαρξιστές, συμπεριλαμβανομένων των μετριοπαθών μπολσεβίκων, θα μπορούσε να εξασφαλίσει τη δημιουργία των βάσεων της μετακαπιταλιστικής, δηλαδή της σοσιαλιστικής κοινωνίας – και στον τομέα του κοινωνικού κράτους, και στον τομέα της  κοινωνικής αυτοδιοίκησης και στον τομέα της οικονομικής ρύθμισης. Η συμμαχία των εσέρων με τους μαρξιστές, θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα συνθετικό μοντέλο σοσιαλισμού, το οποίο συσχετίζει τα καλύτερα επιτεύγματα διαφόρων ιδεολογικών τάσεων – των υποστηρικτών και οικονομικού εκσυγχρονισμού με τη βοήθεια του κράτους και της αυτοδιοίκησης.

2.  Αν ναι, ποιο θεωρείτε ότι ήταν το κρισιμότερο σφάλμα στην πολιτική των ηγεσιών τής νεαρής Σοβιετικής Ένωσης που καθόρισε την αναστροφή τής πορείας;

Η Σοβιετική Ένωση ιδρύθηκε μετά την ολοκλήρωση της επανάστασης. Κατά τη γνώμη μου, ήταν κράτος πολύ αυταρχικό και γραφειοκρατικό για να είναι σε θέση να δημιουργήσει σοσιαλισμό – μια κοινωνία χωρίς τάξεις, καταπίεση και κρατικό εξαναγκασμό των εργαζόμενων. Η ΕΣΣΔ  μπόρεσε να εξασφαλίσει τον βιομηχανικό εκσυγχρονισμό, απομακρύνθηκε όμως πολύ από τα ιδανικά του σοσιαλισμού. Ευκαιρία να κινηθεί προς την κατεύθυνση του σοσιαλισμού υπήρχε στα τέλη του 1917 – αρχές του 1918. Η ευκαιρία θα μπορούσε να εξασφαλιστεί από μια ευρεία συμμαχία των σοσιαλιστικών δυνάμεων. Αλλά τόσο μεταξύ των μπολσεβίκων όσο και μεταξύ των σοσιαλιστών, αυτοί που αντιτάχθηκαν στις συμφωνίες, και μάλιστα υποστήριξαν τη λύση των ζητημάτων δια της ισχύος  αποδείχθηκαν ισχυρότεροι. Ο μεγάλης κλίμακας  εμφύλιος πόλεμος που ξέσπασε, κατέστησε για μεγάλο χρονικό διάστημα την κίνηση προς τον σοσιαλισμό αδύνατη, ενισχύοντας τις αυταρχικές παραδόσεις και συμβάλλοντας στον μερικό εξαρχαϊσμό της κοινωνίας.

3. Αν όχι, ποια πιστεύετε ότι ήταν η πολυτιμότερη συμβολή τού Σοβιετικού πειράματος στο παγκόσμιο αντικαπιταλιστικό κίνημα;

Τα σοβιέτ αποτέλεσαν μια σημαντική εμπειρία στην αυτο-οργάνωση των εργαζόμενων μαζών και αυτή είναι μια πολύ σημαντική πρακτική συμβολή στη δημιουργία του μοντέλου της μετα-καπιταλιστικής κοινωνίας. Η ΕΣΣΔ δημιούργησε ένα μοντέλο ανάπτυξης που δεν είναι καπιταλιστικό (αν και δεν αποτελεί υψηλότερο στάδιο ανάπτυξης από τον καπιταλισμό). Για πολλές χώρες αυτή η πορεία εκσυγχρονισμού ήταν σχετικά επιτυχημένη. Όχι μόνο για τη Ρωσία, αλλά τελικά αποδείχτηκε και για την Κίνα, για παράδειγμα. Ωστόσο, σήμερα, διαμορφώνοντας το μοντέλο υπέρβασης του καπιταλισμού, είναι σκόπιμο να αναφερθούμε στην εμπειρία της ίδιας της Ρωσικής Επανάστασης  με τις δυνατότητές της για αυτο-οργάνωση και αυτοδιαχείριση και όχι στο  γνωστό με το ψευδώνυμο «σοβιετικό πείραμα», αν και μετά το 1918 η εξουσία των σοβιέτ περιορίστηκε σε μεγάλο βαθμό. Το “σοβιετικό πείραμα” έχει εξαντλήσει τις δυνατότητές του, αλλά η επανάσταση δεν κατάφερε να πραγματοποιήσει όλους τους στόχους της, και  γι’ αυτό είναι πολύ σημαντική για τον 21ο αιώνα.

4. Πώς εξηγείτε το μαζικό ρεύμα αντικομμουνισμού στις χώρες τής πρώην Comecon σήμερα, εάν λάβουμε υπόψιν ότι,  μετά την καπιταλιστική τους ενσωμάτωση, οι χώρες αυτές πλήττονται σοβαρά από οικονομική και από δημογραφική άποψη;

Το αντικομμουνιστικό κύμα αρχικά ήταν η αντίδραση στις δυσκολίες της ζωής στα κομμουνιστικά καθεστώτα. Ταυτόχρονα, ύστερα από λίγα χρόνια περιφερειακού καπιταλισμού, οι μάζες άρχισαν να επικρίνουν και τη ζωή στον καπιταλισμό. Άρχισαν να  νοσταλγούν τη ζωή στην περίοδο της διακυβέρνησης από τους κομμουνιστές. Ωστόσο, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και οι βασικοί πόροι βρίσκονται στα χέρια όσων επωφελήθηκαν από τη μετάβαση στον καπιταλισμό και έγιναν κυρίαρχη ελίτ. Και αυτοί δεν ενδιαφέρονται για ειλικρινή συζήτηση για το ενδεχόμενο υπέρβασης του καπιταλισμού.