Εθνικές κινηματογραφίες

Αγκόλα: Η κινηματογραφική παραγωγή στην Αγκόλα ξεκινά τη δεκαετία του ’70 με το κίνημα ανεξαρτησίας της χώρας και ταινίες όπως τα Monangambee (1970) και Sambizanga (1972), παρόλο που η γέννηση των ραδιοτηλεοπτικών μέσων χρονολογείται ήδη από τη δεκαετία του ’30. Ο εμφύλιος πόλεμος, που βασάνισε την Αγκόλα μετά την ανεξαρτητοποίησή της από την Πορτογαλία το 1975, γίνεται η αιτία να μεταναστεύσουν στη Λισαβόνα δύο έφηβες αδερφές στην ταινία Όλα καλά (Por Aqui Tudo Bem, 2011) της Πόκας Πασκοάλ (Pocas Pascoal). Μια άλλη πλευρά της αγκολέζικης κοινωνίας φωτίζει ο Οσκάρ Ζιλ (Oscar Gil), εκπρόσωπος της νεότερης γενιάς Αγκολέζων σκηνοθετών, ο οποίος εστιάζει στο ευαίσθητο πρόβλημα της στειρότητας στην ταινία Mbaku (2010). Έτσι αποκαλούν υποτιμητικά τη Μιλένα, μια άτεκνη παντρεμένη γυναίκα.

Αίγυπτος: Με την πρώτη κινηματογραφική προβολή στην Αλεξάνδρεια μόλις το 1896, και σημαντικούς εκπροσώπους στον παγκόσμιο κινηματογράφο όπως ο Γιούσεφ Σαχίν (Youssef Chahine), η Αίγυπτος, σταυροδρόμι μεταξύ Δύσης και Ανατολής, παρά τη σοβαρή μείωση της κρατικής χρηματοδότησης από τη δεκαετία του ’90 και μετά, αποτελεί την τρίτη χώρα διεθνώς σε εξαγωγή κινηματογραφικών ταινιών, μετά το Χόλιγουντ και το Μπόλιγουντ. Την προβληματική της θέσης της γυναίκας στην αιγυπτιακή κοινωνία θέτουν υπό διαφορετικό πρίσμα οι ταινίες Πες μου Σεχραζάντ (Ehky ya Scheherazade, 2010) του Γιόσρυ Νας Αλλάχ (1952) (Yossry Nash Allah) και Κάιρο 6 7 8 (Cairo 6 7 8, 2010) του Μοχάμεντ Ντιάμπ (Mohamed Diab). Με την παρενόχληση καταπιάνεται η δεύτερη ταινία, βραβευμένη στο Φεστιβάλ του Σικάγο, που παρουσιάζει τις ιστορίες τριών Αιγυπτίων γυναικών από διαφορετικές κοινωνικές και οικονομικές τάξεις. Στην ταινία Χασσάν και Μάρκους (Hassan wa Morcus, 2008) του Ράμι Ιμάμ (Rami Imam), οι ζωές ενός μουσουλμάνου σεΐχη και ενός χριστιανού κήρυκα διασταυρώνονται όταν μετακομίζουν στην ίδια πολυκατοικία. Στο Africano (2001) του Άμρ Αράφα (Amr Arafa) η μοιρασιά μιας πλούσιας κληρονομιάς γίνεται αφορμή για έναν από τους δικαιούχους να ταξιδέψει από την Αίγυπτο στη Νότιο Αφρική.

Αιθιοπία: Η μεγάλη επιτυχία που συνάντησε διεθνώς η ταινία Teza (2008), αντανακλά κατά κάποιον τρόπο την άνθηση που παρατηρείται την τελευταία δεκαετία στον αιθιοπικό κινηματογράφο, μια εθνική κινηματογραφία που είναι πολύ δημοφιλής στη χώρα της και για την οποία μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’70 δεν διοχετεύονταν καθόλου πληροφορίες. Στην ταινία, ο Χαϊλέ Γκερίμα (Haile Gerima) ο διασημότερος Αιθίοπας σκηνοθέτης, αφηγείται την ιστορία του Anberber που μετά από σπουδές στην Γερμανία, επιστρέφει στην πατρίδα του.

Μαρόκο: Πόλο έλξης για πολλούς σκηνοθέτες αποτελεί εδώ και χρόνια το Μαρόκο τόσο λόγω της γεωγραφικής του θέσης, όσο και του ανάγλυφού του, με πλήρως εξοπλισμένα στούντιο στην Καζαμπλάνκα και στην Ουαρζαζάτ να χρησιμοποιούνται για μεγάλες διεθνείς παραγωγές και την κρατική πρωτοβουλία να στηρίζει τον κινηματογράφο. Στην ταινία του πολυβραβευμένου Ναμπίλ Αγιούς (Nabil Ayouch) Ό,τι θέλει η Λόλα (Whatever Lola wants, 2008), η πρωταγωνίστρια μία νεαρή και δυναμική Νεοϋορκέζα, μετά τη διήγηση ενός φίλου της, ταυτίζεται με την Ismahan, μία Αιγύπτια χορεύτρια ανατολίτικων χορών και ταξιδεύει στο Κάιρο σε αναζήτησή της. Ο γνωστός Ιταλός σκηνοθέτης Πιερ Πάολο Παζολίνι είναι ο αφανής ήρωας της ταινίας Περιμένοντας τον Παζολίνι (Fi Intidar Pasolini, 2007) του Νταούμπ Αουλάντ Σιάντ (Daoud Aoulad Syad): Ο Thami, κομπάρσος σε ξένες ταινίες που γυρίζονται στο χωριό του, γνώρισε προσωπικά τον Παζολίνι, στα γυρίσματα του «Οιδίποδα» το 1966. Σαράντα χρόνια αργότερα, μία νέα ομάδα Ιταλών προετοιμάζει μια ταινία για τη Βίβλο στο χωριό. Εκείνος θεωρεί ότι ο φίλος του, ο Παζολίνι, επέστρεψε…

Νιγηρία: Το Nollywood που γεννήθηκε τη δεκαετία του ’90 έχει κάνει διάσημη τη Νιγηρία στις μέρες μας πέρα από τις ακτές της Αφρικής. H απαρχή του κινηματογράφου στη Νιγηρία χρονολογείται ήδη το 1903, ενώ η κινηματογραφική βιομηχανία της έχει γεννήσει καταξιωμένους σκηνοθέτες. Η αναζήτηση της «Γης της Επαγγελίας», θα οδηγήσει τέσσερις Νιγηριανούς, όπως και πολλούς μετανάστες, στην Ελλάδα, όπου και σύντομα θα συνειδητοποιήσουν πως επρόκειτο για μια ψευδαίσθηση. Ο Πέτρος Σεβαστίκογλου (1959) γύρισε την Ελκυστική ψευδαίσθηση (Attractive Illusion, 2012) μέσα σε 15 ημέρες στην Αθήνα, σε συνεργασία με τη νιγηριανή κοινότητα – στην ταινία πρωταγωνιστούν αποκλειστικά μετανάστες.

Νότιος Αφρική: Στη Νότιο Αφρική όπως και στην Αίγυπτο η γέννηση της τοπικής κινηματογραφικής βιομηχανίας χρονολογείται μόλις το 1892. Μέχρι την άνοδο του απαρτχάιντ στην εξουσία το 1948 οι περισσότερες ταινίες γυρίζονται κυρίως στην γλώσσα των Αφρικάανς κι αποτελούν εργαλεία εθνικιστικής προπαγάνδας. Ως απάντηση στην αυξανόμενη τάση εναντίον του απαρτχάιντ θεσπίζεται το 1974 ένα σύστημα επιδότησης για λευκούς κινηματογραφιστές που απευθύνονται σε κοινό μαύρων, το οποίο θα συμπληρώσει τη δεκαετία του ’80 ένα νέο κύμα αντί-απαρτχάιντ ταινιών από ανεξάρτητους κινηματογραφιστές. Στην περίοδο του απαρτχάιντ μας μεταφέρει η μεγάλου μήκους Χρώμα του ανθρώπου (Skin, 2008) του  Άντονυ Φάμπιαν (Anthony Fabian), μέσω της αληθινής ιστορίας ενός έγχρωμου κοριτσιού που γεννιέται από λευκούς γονείς. Τη ζωή του Νέλσον Μαντέλα μετά την αποφυλάκισή του παρουσιάζουν τα ντοκιμαντέρ Μαντέλα: ιδιωτικές στιγμές (Mandela Privately, 1999) και Ο κάμεραμαν του Μαντέλα (Mandela Cameraman, 1999). Στην ταινία Λευκός γάμος (White Wedding, 2009) της Γιάνν Τάρνερ (Jann Turner), ο Έλβις και ο Τούμι ταξιδεύουν με το αυτοκίνητο από το Γιοχάνεσμπούργκ προς το Κέιπ Τάουν για να αρχίσουν τις πρόβες για το γάμο του Έλβις. Ωστόσο τα σχέδια τους ανατρέπονται. Η σκηνοθέτης θα συνεργαστεί ξανά με τους δύο πρωταγωνιστές και στην κωμωδία Στάση Παράδεισος (Paradise Stop, 2011), σημείο συνάντησης των φορτηγατζήδων πριν ξεκινήσουν τα ταξίδια μεγάλων αποστάσεων.

Τυνησία: Η ίδρυση το 1966 του φεστιβάλ Ημέρες Κινηματογράφου της Καρχηδόνας (JCC), μια μετεξέλιξη του θεσμού των λεσχών που ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένος στην Τυνησία από το ‘50, επιβεβαιώνει την ήπια λογοκρισία που επικράτησε στη χώρα. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την υποστήριξη του ιδιωτικού τομέα, συντέλεσαν στη δημιουργία μιας χρυσής εποχής τη δεκαετία 1986-1996. Η αστυνομική κωμωδία Cinecitta (Tsinetsita, 2008), περιγράφει την ιστορία ενός σκηνοθέτη που αποφασίζει να ληστέψει μια τράπεζα με συνεργούς τον παραγωγό του και το διευθυντή φωτογραφίας, προκειμένου να βρει τα χρήματα για να σκηνοθετήσει την ταινία που έχει στο μυαλό του. Στο ντοκιμαντέρ Η ελευθερία των γυναικών: πορτρέτα γυναικών από την Τυνησία, (Women’s Freedom: Portraits of the women of Tunisia, 2002), η ιστορία των γυναικών της Τυνησίας συνυφαίνεται με την ιστορία της ίδιας της χώρας, μέσω της δια αλληλογραφίας διήγησης μιας Τυνήσιας έφηβου της Kawther στη Γαλλίδα φίλη της Géraldine. Η τέχνη του Μεζουέντ (L’ art de Mezoued, 2010), μας γνωρίζει τη διαδρομή και την εμπειρία των καλλιτεχνών του Mezoued και φωτίζει τις μουσικές και κοινωνικές συνιστώσες μεγάλου τμήματος της τυνησιακής μουσικής κληρονομιάς. Η Περιπλάνηση (Errance, 2009) αποτελεί μέρος της συλλογικής ταινίας Η Αφρική όπως τη βλέπουν… (L’ Afrique vue par…, 2009). Τέλος, θα προβληθούν η μικρού μήκους κινουμένων σχεδίων Κάστρα από άμμο (Chateaux de sables, 2010) αλλά και Ο θησαυρός του Σίντι Σάλεμ (Trésor de Sidi Salem, 2010).
 

Info: 1η Εβδομάδα Αφρικανικού Κινηματογράφου, 23-29/02 στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας, Ιερά Οδός 48 και Μεγάλου Αλεξάνδρου 134-136, Κεραμεικός, 210 3612046, www.tainiothiki.gr. Είσοδος δωρεάν. Κάποιες από τις ταινίες θα προβληθούν μόνο με ελληνικούς και κάποιες μόνο με αγγλικούς υπότιτλους.