Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μία  Ρύθμιση για τον περιορισμό της διάδοσης τρομοκρατικού περιεχομένου στο διαδίκτυο διατρέχει τον κίνδυνο να επαναλάβει πολλά από τα λάθη που εγγράφονται στην οδηγία για την πνευματική ιδιοκτησία. Οι τεχνολογικού τύπου λύσεις σε ένα περίπλοκο πρόβλημα, τις οποίες οραματίζεται αυτή η οδηγία, μπορεί να βλάψουν σημαντικά τα δικαιώματα των χρηστών. Η πρόταση περιλαμβάνει πολλούς περιοριστικούς κανόνες που θα οδηγήσουν στην καθιέρωση πλαισίων λογοκρισίας, που ενδέχεται να περιορίσουν ένα σημαντικό υλικό σχετικά με την τεκμηρίωση της τρομοκρατίας στο διαδίκτυο. Επιπλέον, η οδηγία αυτή θα κατοχυρώσει την εξουσία που έχουν ιδιωτικοί φορείς πάνω στο καθολικό δικαίωμα ανταλλαγής ιδεών.

Ωστόσο, υπάρχουν ακόμα τρόποι να επέμβουμε πάνω στην πρόταση έτσι ώστε να επεκτείνει τους στόχους της και να προωθεί τη λογοδοσία. Η σχετική αναφορά θα τεθεί προς ψήφιση στην Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (LIBE) στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 8 Απριλίου, και το Wikimedia προτρέπει την επιτροπή να λάβει υπόψη της τις ακόλουθες συμβουλές:

1. Να σταματήσουμε να αντιμετωπίζουμε το διαδίκτυο ως μία γιγαντιαία, ιδιωτική πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης

Σύμφωνα με το προσχέδιο, κάθε πλατφόρμα που φιλοξενεί περιεχόμενο τρίτων – από μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέχρι προγράμματα τύπου Wikimedia, όπως η Wikipedia, ή, ενδεχομένως, και υπηρεσίες φιλοξενίας προσωπικών αρχείων – οφείλει να περιλαμβάνει στους όρους χρήσης της μία λεπτομερή περιγραφή σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται περιεχόμενο που μπορεί να σχετίζεται με την τρομοκρατία. Παρόλο που αναφορές στην τρομοκρατία μπορεί να γίνονται για διαφορετικούς σκοπούς, όπως έρευνα, δράσεις ευαισθητοποίησης ή ειδησεογραφία, η  ρύθμιση επιφορτίζει τις πλατφόρμες με την ευθύνη του να αποφασίζουν οι ίδιες ποιες από αυτές τις αναφορές είναι ή όχι αποδεκτές.

Ωστόσο, ο νόμος δεν θα έπρεπε να συνεπάγεται μια προσέγγιση στην οποία οι ιστοσελίδες επιχειρούν να ελέγξουν παράνομο περιεχόμενο μέσω της εφαρμογής των όρων χρήσης τους, καθώς κάτι τέτοιο θα αφαιρούσε τα κίνητρα για βελτίωση. Η προτεινόμενη ρύθμιση θα εξανάγκαζε όλες τις πλατφόρμες να ενεργούν με παρόμοιο τρόπο, ανεξάρτητα με το είδος του περιεχομένου που φιλοξενούν ή το μοντέλο λειτουργίας τους. Στην κατηγορία αυτή υπάγεται και η Wikipedia, όπου ένα αυστηρό “εκ των άνω προς τα κάτω” πλαίσιο κανόνων θα επηρέαζε το επιτυχημένο σύστημα επίλυσης διενέξεων σχετικά με το περιεχόμενο, το οποίο βασίζεται σε μία διαφανή διαδικτυακή κοινότητα.

Αντ’ αυτού, ο νομοθέτης οφείλει να καθορίσει τι συνιστά παράνομο τρομοκρατικό περιεχόμενο και να μην επιτρέπει πολλά περιθώρια ερμηνειών στους παρόχους υπηρεσιών φιλοξενίας.

2. Οι αποφάσεις να λαμβάνονται από δικαστικές αρχές και όχι από μηχανές

Κατ’ αναλογία με την οδηγία για τα πνευματικά δικαιώματα, στόχος της ρύθμισης είναι η χρήση  αυτοματοποιημένων εργαλείων, τα οποία εκ των προτέρων θα εντοπίζουν, θα ταυτοποιούν και θα μπλοκάρουν υλικό τρομοκρατικού περιεχομένου. Παρόλα αυτά η λήψη αποφάσεων για το τι συνιστά ή όχι έκφραση που στηρίζει την τρομοκρατία και κατά συνέπεια το τι συνιστά αξιόποινη πράξη υπό το πρίσμα της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας είναι πολύπλοκη διαδικασία και στις περιπτώσεις αυτές είναι εξαιρετικά κρίσιμο το πλαίσιο εντός του οποίου γίνεται η συζήτηση. Τέτοιες αποφάσεις καλό είναι να λαμβάνονται σε δικαστικές αίθουσες, και όχι από αλγόριθμους, ανεξάρτητα αν αυτοί βρίσκονται ή όχι υπό ανθρώπινη εποπτεία.

Όπου ο νόμος βασίζεται σε ένα κώδικα, ο κώδικας γίνεται ο νόμος. Αυτό στρέφεται ενάντια στον τρόπο που λειτουργεί η Wikipedia, ένα εγχείρημα προώθησης της ελεύθερης γνώσης, βασισμένο στην αρχή ανοιχτών και δυναμικών συζητήσεων σχετικά με το περιεχόμενο που φιλοξενείται στη σελίδα. Οι παρεμβάσεις στο περιεχόμενο θα πρέπει να γίνονται βάσει ενός ενδεδειγμένου πλαισίου, το οποίο θα στηρίζεται στην κρίση κατάλληλα προετοιμασμένων ανθρώπων και όχι σε μηχανές.

3. Μην ανατρέπετε τις αρχές της ελεύθερης έκφρασης

Η ελευθερία της έκφρασης είναι ένα δικαίωμα το οποίο μπορεί να ασκηθεί μόνο έμπρακτα, εκφράζοντας δηλαδή σκέψεις, ιδέες ή μία γνώμη. Όρια εφαρμόζονται μόνο όταν αυτή η έκφραση κριθεί απαράδεκτη. Το φιλτράρισμα περιεχομένου λειτουργεί με την ακριβώς αντίθετη λογική – καταπνίγοντας πρόωρα την έκφραση πριν της δοθεί η δυνατότητα να ακουστεί ή να αξιολογηθεί.

Κάθε αναφορά σε μέτρα που μπορεί να οδηγήσουν σε προληπτική ενεργοποίηση του φίλτρου περιεχομένων πρέπει να αφαιρεθεί από την πρόταση. Τα φίλτρα μεταφόρτωσης ανατρέπουν κάθε νομολογία και νόμιμη πρακτική σε όλα τα νομικά συστήματα, που αναγνωρίζουν την ελευθερία της έκφρασης ως ανθρώπινο δικαίωμα. Τα φίλτρα αυτά λειτουργούν με αδιαφάνεια, συγκαλύπτοντας παράλληλα τα εμπορικά μυστικά των εταιρειών που τα διαχειρίζονται. Οι τεχνολογίες αυτές μπορούν να τερματίσουν την ανεπιθύμητη επικοινωνία, αλλά η υπονόμευση των θεμελίων της ελευθερίας της έκφρασης θα είναι το τίμημα που θα κληθούμε να πληρώσουμε.

4. Μην αναγκάσετε σελίδες να απομακρύνουν νόμιμο περιεχόμενο

Παράλληλα με την εντολή αφαίρεσης περιεχομένου, η πρόταση προβλέπει ότι η αρμόδια αρχή θα μπορεί να παραπέμψει μια εταιρεία, απαιτώντας από αυτή να ελέγξει και να αξιολογήσει εάν το περιεχόμενο που φιλοξενεί παραβιάζει τους όρους χρήσης της σελίδας. Οι πλατφόρμες που δεν διευθευτούν ταχέως αυτές τις οδηγίες, θα κινδυνεύουν με επιβολή προστίμων, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε αδιαφανή διαχείριση και αφαίρεση κατά τα άλλα νόμιμου περιεχομένου.

Το μέτρο αυτό πρέπει να αφαιρεθεί από την πρόταση. Εναλλακτικά, οι αρχές που δραστηριοποιούνται στην αντιμετώπιση τρομοκρατικού περιεχομένου οφείλουν να εστιάσουν στις περιπτώσεις εκείνες που ο εξτρεμιστικός λόγος είναι έκδηλος μέσα στο πλαίσιο που εμφανίζεται, και να ζητήσουν την αφαίρεση του εν λόγω περιεχομένου. Η νομοθεσία πρέπει να αφήνει περιθώρια συζήτησης για το αν λιγότερο προφανείς περιπτώσεις αποτελούν αποδεκτή μορφή έκφρασης.

Η επιτροπή LIBE θα ψηφίσει υπέρ ορισμένων προτεινόμενων αλλαγών, με σημαντικότερη εξ αυτών την απομάκρυνση των προληπτικών μέτρων και παραπομπών. Η εξαίρεση περιεχομένου που διαμοιράζεται για εκπαιδευτικούς, καλλιτεχνικούς, δημοσιογραφικούς ή ερευνητικούς σκοπούς είναι θετική. Ωστόσο, αν η αφαίρεση τρομοκρατικού περιεχομένου δεν αξιολογείται με βάση την πρόθεση (όπως στην περίπτωση υποκίνησης και συνέργειας σε τρομοκρατικές δράσεις), σημαντικές πληροφορίες θα πιαστούν στα δίχτυα των αντιτρομοκρατικών φίλτρων. Ευελπιστούμε ότι η επιτροπή για τη διασφάλιση των πολιτικών ελευθεριών στην ευρωπαϊκή νομοθεσία θα αρθεί στο ύψος των περιστάσεων. Θα παρακολουθούμε αδιάκοπα τη νομοθετική διαδικασία για αυτή τη ρύθμιση και δεσμευόμαστε να συνεχίσουμε να υπερασπιζόμαστε και να προωθούμε την ελεύθερη γνώση.

Άννα Μαζγκάλ, Σύμβουλος ευρωπαϊκής πολιτικής, Wikimedia Γερμανία
Γιαν Γκέρλαχ, Ανώτερο διοικητικό στέλεχος για τη δημόσια πολιτική, Wikimedia Foundation