της Ακτίνας Σταθάκη

H Αμερική, που υπό τον Τραμπ βιώνει ήδη τις συνέπειες ενός ακραίου συντηρητισμού, με στοιχεία νεοφασιστικής παράνοιας, έχει να προβάλει μία έντονη κινηματική δράση “από τα κάτω”, με συχνές επιτυχίες όπως η νίκη των κατοίκων του Κουήνς στην Νέα Υόρκη επι της Αμαζον, το τεράστιο νικηφόρο κίνημα της απεργίας των καθηγητών δημόσιας εκπαίδευσης, το περιβαλλοντικό κίνημα το οποίο σθεναρά αντιστέκεται στις εξορύξεις και απαλλοτριώσεις δημόσιας γης παρά τον αμείλικτο πόλεμο που δέχεται.

Τα κινήματα αυτά έχουν αφενός τη στήριξη λίγων αλλά πολύ δυναμικών ανεξάρτητων, συνήθως αυτοχρηματοδοτούμενων, ΜΜΕ που κάνουν έρευνα, ασκούν έλεγχο και παράγουν ανάλυση υψηλού επιπέδου, και αφετέρου, έχουν βρει πολιτική έκφραση στο πρόσωπο μίας μερίδας προοδευτικών, κεντροαριστερών πολιτικών που επιχειρούν να αλλάξουν το νεοφιλελεύθερο τοπίο υπέρ των κατώτερων τάξεων όπως η Alexandria Ocasio Cortez που πρωτοστάτησε στον αγώνα κατά της Αμαζον, η Ilhan Omar και ο Ro Khanna που ασκούν έντονη κριτική στους μηχανισμούς της Αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, η υποψήφια για το χρίσμα των Δημοκρατικών Elizabeth Warren και άλλοι (δεν είναι τυχαίο ότι κάποιοι από αυτούς όπως η Cortez και η Omar είναι νέοι πολιτικοί που προέρχονται απευθείας από μειονότητες ή/και από τα κατώτερα εργατικά στρώματα).

Η δυναμική και η αυτοπεποίθηση των κινημάτων αυτών οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ηγετική μορφή του Μπέρνι Σάντερς, του ανεξάρτητου γερουσιαστή που το 2016 διεκδίκησε για πρώτη φορά το χρίσμα για την προεδρία της Αμερικής (έχασε απο την Χ. Κλίντον) εμπνέοντας ένα πρωτοφανές, για τα Αμερικανικά δεδομένα, μαζικό κίνημα γύρω από τις προοδευτικές του θέσεις.

Τόσο στην προηγούμενη εκστρατεία του το 2016 και πολύ περισσότερο σήμερα, η καμπάνια του Σάντερς έχει επιδείξει τρία βασικά χαρακτηριστικά: αφενός έναν τολμηρό, ενωτικό λόγο με συνέπεια και σταθερότητα απόψεων. Αφετέρου διάθεση ανοιχτής σύγκρουσης με τα ολιγαρχικά συμφέροντα που δεν επιδέχεται συμβιβασμούς στις θεμελιώδεις πολιτικές του θέσεις (#NoMiddleGround είναι το μότο που κυκλοφορεί ευρέως στα σοσιαλ μίντια τον τελευταίο καιρό). Και τρίτον, μία πολύ δυναμική “απο τα κάτω” οργάνωση τροφοδοτούμενη απο την διάχυση των οργανωτικών δομών σε ολόκληρη τη χώρα, (ομάδες εθελοντών, εκδηλώσεις σε κάθε γειτονιά ακόμα και σε σπίτια για την κινητοποίηση του κόσμου, χρηματοδότηση της καμπάνιας από μικροποσά που προσφέρουν οι πολίτες αλλά και χρήση της τεχνολογίας με άμεση και σχεδόν καθημερινή ηλεκτρονική επικοινωνία με τους υποστηρικτές του, κ.α.).

Ο Σάντερς αυτή τη στιγμή είναι ο μόνος αριστερός διεκδικητής της εξουσίας στις ΗΠΑ που θέτει τους ιδεολογικούς όρους αμφισβήτησης του Αμερικανικού καπιταλιστικού συστήματος, μιλάει ξεκάθαρα με όρους ταξικούς και συντάσσεται έμπρακτα με την Αμερικανική εργατική τάξη (από την οποία και προέρχεται) και τις διεκδικήσεις της.

Στην πρόσφατη ομιλία του στο Georgetown University, ο Σάντερς εξέθεσε τις απόψεις του για τον “δημοκρατικό σοσιαλισμό” ως το ιδεολογικό υπόβαθρο του προγράμματός του: αφού επεσήμανε τους κινδύνους που ενέχει ο έλεγχος της πολιτικής απο τους ολιγάρχες για τη δημοκρατία (“3 οικογένειες κατέχουν περισσότερο πλούτο απο όσο το ήμισυ των χαμηλων στρωμάτων του πληθυσμού, ήτοι 160 εκατομμύρια Αμερικανοί…. 49% του πλούτου που παράγεται καταλήγει στα χέρια του 1%”), ο Σάντερς επέμεινε στη θέση του οτι μόνο μια δίκαιη ανακατανομή του πλούτου μπορεί να εγγυηθεί την δημοκρατία και επαναδιατύπωσε τις προτεραιότητές του: αύξηση του κατώτατου μισθού, το δικαίωμα των εργαζομένων στο συνδικαλίζεσθαι, καθολική πρόσβαση στην υγεία και δωρεάν παιδεία και προστασία του περιβάλλοντος. Τόνισε οτι η υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προϋποθέτει τη διασφάλιση οικονομικών δικαιωμάτων – αναφέροντας ως χαρακτηριστική ένδειξη της υποβάθμισης της ανθρώπινης ζωής στον καπιταλισμό τη διαφορά στο προσδόκιμο ζωής μεταξύ πλουσίων και φτωχών στην Αμερική που κυμαίνεται ανάμεσα στα 12 με 15 χρόνια. Κατέληξε λέγοντας ότι η εξασφάλιση των οικονομικών δικαιωμάτων για όλους τους πολίτες πρέπει να εξασφαλιστεί συνταγματικά: “Γι’αυτό προτείνω τη συνταγματική νομοθέτηση οικονομικών δικαιωμάτων για τον 21ο αιώνα, που οριστικά και αμετάκλητα, για κάθε πολίτη ανεξαρτήτως εισοδήματος, θα εγγυάται το δικαίωμα σε αξιοπρεπή εργασία που πληρώνει αξιοπρεπή μισθό, το δικαίωμα στην υγεία, το δικαίωμα σε πλήρη εκπαίδευση, το δικαίωμα σε προσιτή κατοικία, το δικαίωμα σε καθαρό περιβάλλον, το δικαίωμα σε ασφαλή σύνταξη”.

Ανεξαρτήτως του αν θεωρεί κανείς τον Σάντερς αρκετά ρηξικέλευθο (ειδικά για τα Αμερικανικά δεδομένα, όπου και μόνο η λέξη σοσιαλισμός προκαλεί τρόμο στο σύστημα) ή ήπιο σοσιαλδημοκράτη ( έχει δεχτεί κριτική ως ρεφορμιστής απο τα σοσιαλιστικά κόμματα της Αμερικής καθώς και από αριστερούς αναλυτές για τον λιγότερο τολμηρό λόγο του σε θέματα εξωτερικής πολιτικής — βλ. εδώ και πιο πρόσφατα εδώ) το γεγονός είναι οτι έχει επιτύχει αυτό στο οποίο όλοι οι αριστεροί ηγέτες στην Ευρώπη απέτυχαν: να συμπαρασύρει και να εμπνέυσει ένα μεγάλο πλήθος προοδευτικών πολιτών, ιδιαίτερα στις νεαρές ηλικίες, που αναζητούν μια νέα, αριστερή διέξοδο στο πολιτικό σκηνικό. Στη ζοφερή, φασίζουσα Αμερική, ο Σάντερς αρθρώνει έναν αριστερό πολιτικό λόγο ελπίδας, αισιοδοξίας και συλλογικής δράσης και τα κοινωνικά κινήματα στέλνουν μηνύματα αγώνων και κατακτήσεων τα οποία μπορούν να μας προσφέρουν εργαλεία δράσης, να τροφοδοτήσουν τον εγχώριο πολιτικό διάλογο και να εμπνεύσουν και τα δικά μας κινήματα.

Με το φασισμό και τον άκρατο νεοφιλελευθερισμό προ των πυλών, η μελαγχολία και η απογοήτευση είναι πολυτέλειες τις οποίες δεν μπορούμε να έχουμε. Στη διαδικασία ανασύνταξης της Αριστεράς είναι επιτακτική η ανάγκη για όραμα, συνέργειες και διεθνείς κοινούς αγώνες. Οπως είπε κι ο ίδιος ο Σάντερς στο Georgetown

“Αν υπάρχει μια στιγμή που η απελπισία δεν είναι επιλογή, η στιγμή αυτή είναι τώρα. Αν υπάρχει κάποια στιγμή που πρέπει αποτελεσματικά να αναλύσουμε τις ανταγωνιστικές πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις που ορίζουν αυτή την ιστορική περίοδο, αυτή η στιγμή είναι τώρα.[…] Κι αν υπάρχει μια στιγμή που χρειαζόμαστε ένα καινούριο όραμα για να φέρουμε όλους τους ανθρώπους μαζί στον αγώνα για δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια, αυτή η στιγμή είναι τώρα”.