«… διαβάζω ειδήσεις, μπαίνω στα διάφορα φόρουμ ή παίζω παιχνίδια. Αν δεν έχω λεφτά για το ίντερνετ, απομονώνομαι σε κάποιο μέρος που δεν με βλέπει κανείς και χαζεύω το διάστημα. Όπως και να έχει, αποφεύγω τα βλέμματα των ανθρώπων… τις πιθανές συναντήσεις με γνωστούς».
Κάπως έτσι αισθάνεται κάποιος που θεωρείται αποτυχημένος σε έναν τόπο «υστερικής φιλοδοξίας», όπως χαρακτηρίζει η αρθρογράφος Leslie T. Chang (σε άρθρο της στο περιοδικό New Yorker), την ανερχόμενη παγκόσμια υπερδύναμη, την Κίνα. Η αφήγηση είναι απόσπασμα ενός από τα αμέτρητα βιβλία που εκδίδονται τα τελευταία χρόνια, τα λεγόμενα και «εργασιακά μυθιστορήματα» (workplace novels στα αγγλικά/zhichang xiaoshuo στα κινέζικα), που πραγματεύονται ιστορίες επαγγελματικής ανέλιξης, κοινωνικής επιτυχίας και κατ’ επέκταση ευτυχίας: «’Οι δυό μας αποκτήσαμε, επιτέλους, ένα σπίτι’, λέει η Xiaojia στον άντρα της. ‘Αυτή είναι η φωλίτσα μας. Θα ξοδέψουμε 100.000 γιουάν να το ανακαινίσουμε όπως τού πρέπει’, απαντάει ο Hou Weidong. ‘Πρέπει να αγοράσουμε ένα πλήρες πακέτο οικιακών συσκευών, τηλεόραση 29 ιντσών, VCD, αυτόματο πλυντήριο, κλιματιστικό και ένα ολοκληρωμένο σετ με ξύλινα πατώματα’, συνεχίζει η Xiaojia. Κι έτσι η πόρτα της ευτυχίας άνοιξε», αναφέρεται στη νουβέλα The Diary of Government Official Hou Weidong που εκδόθηκε τον περασμένο Ιούλιο με (αρχικό) τιράζ 200.000 αντιτύπων. Tα βιβλία, μάλιστα, ήταν σημαδεμένα από την κόκκινη κρατική στάμπα, γεγονός που υποδεικνύει ότι προτείνεται να αναγνωσθούν από κυβερνητικούς υπαλλήλους.
Το Du Lala’s Promotion Diary, γραμμένο από στέλεχος επιχείρησης που υπογράφει με το ψευδώνυμο Li Ke, διηγείται την ιστορία μιας νέας γυναίκας που από γραμματέας προάγεται σε διευθυντή ανθρωπίνων πόρων, σε μια επιχείρηση 500 εργαζομένων. Το πρώτο βιβλίο ακολούθησαν τρία ακόμα (συνολικά πουλήθηκαν 5 εκατομμύρια αντίτυπα), μία ταινία και μια τηλεοπτική σειρά 32 επεισοδίων. Στο The Get-Rich Diary of China’s Poorest Guy, ένας άνεργος άντρας μετατρέπεται σε εκατομμυριούχο μέσα σε τρία χρόνια, από τις πωλήσεις ηλεκτρικού καλωδίου. Ο επιμελητής αποδίδει την τεράστια απήχηση του βιβλίου -πέρα από τον επιτυχημένο τίτλο και το φανταχτερό εξώφυλλο- στο γεγονός ότι «το όνειρο κάθε Κινέζου είναι να γίνει πλούσιος».
Μέσα από τα παραπάνω και δεκάδες ακόμη παραδείγματα, η αρθογράφος εξηγεί πώς τα συγκεκριμένα βιβλία επιδιώκουν (σαν τους πρωταγωνιστές τους) να είναι χρήσιμα και αποτελεσματικά. Εμπεριέχουν, μάλιστα, κανόνες και συμβουλές για να μάθει ο αναγνώστης να ελίσσεται στην άγρια κοινωνική αρένα: – Συναναστραφείτε με πλούσιους, ξέρουν περισσότερα από τους φτωχούς. – Προσποιηθείτε ασθένεια για να αποφύγετε δουλειές που φαίνεται ότι δεν θα αποδώσουν. Όταν είναι απαραίτητο, οι γυναίκες να υποκρίνονται εγκυμοσύνη. – Σε περίπτωση δωροδοκίας κρατικού υπαλλήλου, βάλτε κάποιον υφιστάμενο να παραδώσει το ποσό, έτσι ώστε να μείνετε με «καθαρά χέρια». – Προσλάβετε υφισταμένους που είναι οριακά επαρκείς, διαφορετικά θα σας κάνουν να φανείτε «λίγος».
Και όσο κι αν για έναν πολίτη της Δύσης -που σήμερα βιώνει τις συνέπειες της ανεπανάληπτης απληστίας που καλλιέργησε αυτή η στάση ζωής- τα παραπάνω ακούγονται από ξεπερασμένα έως επικίνδυνα, τόσο κερδίζουν έδαφος στην «παρθένα», ραγδαία αναπτυσσόμενη Κίνα. «Τα Ανάλεκτα του Κομφούκιου», αναφέρει η Leslie T. Chang, «ήταν ένας οδηγός για το zuoren, πώς να συμπεριφέρεται κανείς σωστά: ‘Ο πλούτος και η κοινωνική καταξίωση είναι όλα όσα μπορεί να επιθυμήσει ένας άνθρωπος. Αν όμως ο μόνος τρόπος για να τα αποκτήσει αντιτίθεται στις αρχές του, καλύτερα να παραιτηθεί από αυτόν τον στόχο’». Σήμερα, η έμφαση δίνεται στο zuoshi, πώς να τα βγάζει κανείς πέρα. Όλοι οι κανόνες για να επιτευχθεί συνοψίζονται στον απλό έναν: «κάνε ό,τι μπορείς για να επιβιώσεις, διότι είσαι μόνος σου…».
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό New Yorker στις 06/02.