Στο μεταξύ καραδοκεί πάντα και η σαγήνη του ακροδεξιού εθνικισμού η οποία βασίζεται στο ότι δεν δίνεται στον λαό η δυνατότητα ενός πολιτικού πατριωτισμού στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής κοινότητας με αποτέλεσμα την καταφυγή σε εθνικιστικές εκδοχές της συλλογικότητας. Στο μεταξύ η κυρίαρχη ελίτ θεωρεί ότι η ίδια θα έπρεπε να είναι η μόνη αρμόδια για τις πολιτικές αποφάσεις μέσω των τεχνοκρατικών θεσμών που την υπηρετούν και επιρρίπτει όλες τις ευθύνες στον «λαϊκισμό», που υποτίθεται ότι φταίει για όλα. Αντί να εξετάσουμε το γεγονός ότι είναι ο εξοστρακισμός του λαού από τη δημοκρατία αυτός που φταίει για την υποκατάσταση του δημοκρατικού πατριωτισμού από την εθνικιστική αναδίπλωση, φτιάχνεται ένας βολικός όρος «σκιάχτρο», ο οποίος περιλαμβάνει, σύμφωνα με αυτούς που τον χρησιμοποιούν, τόσο απομονωτιστές ή και ακροδεξιούς φασίστες, όσο και γνήσιους αριστερούς δημοκράτες. Το ζητούμενο της χρήσης του όρου «λαϊκισμός» από αυτούς που αρέσκονται σε αυτόν είναι να καταγγελθεί η ίδια η άμεση συμμετοχή του λαού στη δημοκρατική διαβούλευση ως μη επιθυμητή. Πολλές φορές βέβαια, στις ελάχιστες στιγμές που του δίνεται φωνή, ο λαός δρα εκδικητικά προς τις ελίτ με αποτέλεσμα μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Το ζητούμενο, όμως, είναι η δημοκρατική ωριμότητα και υπευθυνότητα μέσα από τη συχνότερη και αποτελεσματικότερη παρουσία των πολλών στη δημοκρατική διαβούλευση και όχι η συνέχιση του μη βιώσιμου αποκλεισμού του δήμου από τη δημοκρατία.
Για να αντιμετωπιστεί η γενικευμένη αποξένωση του λαού το ΜέΡΑ25 υποστηρίζει την εισαγωγή κληρωτών αντιπροσώπων στο πολιτικό σύστημα. Το στοιχείο της κλήρωσης μας συνδέει με τη γνήσια αρχαία ελληνική παράδοση, όπου κατά τον Αριστοτέλη είναι κατ’ εξοχήν η κλήρωση αυτή που χαρακτηρίζει το δημοκρατικό πολίτευμα. Το σύστημα πάντως των κληρωτών αντιπροσώπων είναι ένα δοκιμασμένο σύστημα, που το έχουμε και σήμερα στους ενόρκους. Το ΜέΡΑ25 προτείνει να ορίζονται ΔΙΑ.Σ.Κ.Ε.Π., δηλαδή ΔΙΑβουλευτικά Συμβούλια Κληρωτών και Εκλεγμένων Πολιτών, τα οποία θα μπορούν να συμμετέχουν στη χάραξη πολιτικής για την Παιδεία, τον Πολιτισμό, τα Μέσα Ενημέρωσης, τα καίρια αναπτυξιακά και οικολογικά ζητήματα. Η γενικότερη λογική των ΔΙΑ.Σ.Κ.Ε.Π. είναι η δυνατότητα να λαμβάνει χώρα μια αποκομματικοποιημένη πολιτική διαβούλευση. Η πρότασή μας είναι να περιλαμβάνουν τρεις ομάδες, 1/3 με κλήρωση από τους εμπλεκόμενους ενός χώρου (λ.χ. εκπαιδευτικούς σε θέματα παιδείας), 1/3 από κληρωτούς πολίτες και 1/3 από εκλεγμένα όργανα, όπως λ.χ. τους αντιπροσώπους των κοινοβουλευτικών κομμάτων. Τα ΔΙΑ.Σ.Κ.Ε.Π. θα μπορούν να συγκαλούνται σε τακτές χρονικές περιόδους, λ.χ. ανά τρεις μήνες για συγκεκριμένα θέματα. Οι εκπρόσωποι των κοινοβουλευτικών κομμάτων καθώς και ειδικοί επί των θεμάτων θα κάνουν εισηγήσεις, ενώ τα μέλη του ΔΙΑ.Σ.Κ.Ε.Π. θα συμμετέχουν σε ερωταποκρίσεις και θα υποβάλλουν αντιπροτάσεις, αν το επιθυμούν. Στο τέλος των συνεδριάσεων, θα λαμβάνονται από τα ΔΙΑ.Σ.Κ.Ε.Π. συγκεκριμένες αποφάσεις, οι οποίες θα υποβάλλονται στην κυβέρνηση ή στην Περιφέρεια για νομοθέτηση. Αν το τελευταίο δεν συμβεί και το ΔΙΑ.Σ.Κ.Ε.Π. συνεχίζει να την υποστηρίζει επί διετία, τότε η πρόταση θα έρχεται προς ψήφιση στη Βουλή και θα χρειάζεται πλέον ενισχυμένη πλειοψηφία για να μη γίνει νόμος του κράτους. Η λογική αυτή των ΔΙΑ.Σ.Κ.Ε.Π. θα ήταν κρίσιμο να επεκταθεί και στην εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας με τον απαρτισμό ενός σώματος όπου στους 300 της βουλής θα προστίθενταν 600 κληρωτοί.
Οι προτάσεις αυτές εντάσσονται σε μία γενικότερη εμβάθυνση του τι σημαίνει ο λαός στη δημοκρατία με αφορμή τη συνταγματική αναθεώρηση. Θεωρούμε ότι ο λαός έχει κατ’ αρχήν μια εδαφική σημασία και για αυτό οι μετανάστες και οι πρόσφυγες που βρίσκονται στο ελληνικό έδαφος είναι μέρος του λαού. Οι απόδημοι Έλληνες, όμως, είναι επίσης ένα μέρος του λαού που πρέπει να έχει δικαίωμα όχι μόνο του εκλέγειν, αλλά και του εκλέγεσθαι με θέσπιση εκλογικών περιφερειών στο εξωτερικό. Ως προς αυτό οι σχετικές παρεμβάσεις του ΜέΡΑ25 απέδωσαν καρπούς στην πρόσφατη συνταγματική αναθεώρηση. Και είναι εδώ σημαντικό να μην υπάρχει συνάρτηση του εκλογέως λαού από περιουσία, ιδιοκτησία και οικονομική δραστηριότητα.
Διαστάσεις που χρειάστηκε επίσης να δούμε ήταν επίσης η ισορροπία ανάμεσα στην ελευθερία και την ισότητα που είναι οι δύο συνιστώσες της δημοκρατίας. Για να καταλάβουμε τι σημαίνει ελευθερία πρέπει να δούμε τι σημαίνει ο εξαναγκασμός. Όταν δεν έχεις τη δυνατότητα να πεις όχι σε ένα συμβόλαιο είσαι ελεύθερος; Πραγματική ελευθερία είναι η ασυλία από την εκμετάλλευση, η ελευθερία όχι μόνο να λες ναι, αλλά να μπορείς και να πεις όχι. Η ασυλία από την εργοδοτική εξουσία είναι ένα στοιχείο που πρέπει να βρει τον δρόμο του στο Σύνταγμα από κοινού με την ασυλία από την κρατική εξουσία. Ως προς την πρώτη, είναι σημαντική η έμφαση στις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Ως προς τη δεύτερη, είναι απαραίτητο, να θυμόμαστε πάντα το επίτευγμα της νεωτερικής δημοκρατίας (πλάι σε αυτό της αρχαίας που αναφέραμε πιο πάνω), που είναι η προστασία και της μειονότητας από την πλειονότητα. Θεωρούμε ότι το Σύνταγμα οφείλει να αποτυπώνει μια ισορροπία ανάμεσα στις δύο αυτές αρχές. Αφενός τη σημασία της συμμετοχής του δήμου με επαναφορά του θεσμού της κλήρωσης (αρχαίες ελληνικές καταβολές της δημοκρατίας που επικαιροποιούνται σε πολλούς σύγχρονους θεσμούς, όπως είναι και τα ΔΙΑ.Σ.Κ.Ε.Π. που προτείνουμε). Αφετέρου, η προστασία της μειονότητας του λαού από την πλειονότητα μέσω της συνταγματικής μέριμνας για την προστασία από την κρατική καταστολή.
* Η Μαρία Απατζίδη είναι Βουλευτής Ανατολικής Αττικής με το ΜέΡΑ25