Το Τσίρκο του Ήλιου στο Μεξικό

Έξι χιλιάδες λίτρα νερού, ένας καταρράχτης που ξεκινά από το ταβάνι του θεάτρου και πέφτει δεκαπέντε μέτρα κάτω, πάνω στις δύο καταπληκτικές τσιρκολάνες, που δεν ακουμπούν στη γη και χορεύουν συνεχώς, μες στη ρόδα τους, κοριτσίστικη και χαριτωμένη υπενθύμιση του γνωστού σχεδίου του Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Ένας υπέροχος κλόουν – συνδετικός κρίκος μεταξύ των διαφόρων νούμερων, κατά την τσιρκολάνικη μας παράδοση. Το αγόρι- λάστιχο, ο Αλεξέι Γκολομπορόντκο, από τη μεγάλη ρωσική σχολή του Τσίρκου, σε μια συγκλονιστική παράσταση βασισμένη σε δυνατότητες του ανθρωπίνου σώματος που δεν ήξερα ότι υπάρχουν, δεν είχα ξαναδεί ειδικά σε ανδρικό σώμα — και έχω δει πολύ τσίρκο, το αγαπάω. Σάιμπερ πανκ ζώα – το τσίρκο θέλει ζώα, η ανθρωπιά τα ελευθερώνει, η τεχνολογία και η τέχνη τα ξαναβάζουν στο παιγνίδι με τρόπο καλλιτεχνικό κι ανθρωπιστικό. Και, υποτίθεται, το Μεξικό ως έμπνευση.

Μάλλον μιά αφορμή, ήταν, ή μια παραγγελία από τον οργανισμό τουρισμού του Μεξικού, το Luzia από το Τσίρκο του Ήλιου (cirque du soleil) που παρακολουθώ – Λονδίνο χωρίς επίσκεψη σε θέατρο δε λέει. Και, το μόνο αδύναμο σημείο, σε μια υπέροχη παράσταση, ήταν ακριβώς αυτή η υποτίθεται μεξικάνικη ιστορία της- πολύ τουριστική κατά τη γνώμη μου, χωρίς το ουσιαστικό, αληθινό Μεξικό να κάνει την εμφάνισή του στη μυθοπλασία. Αποφεύγουν μεν την λογική τεκίλα- μεθύσι – μελαχροινοί έρωτες, όμως στην ψυχή του Μεξικού δε μπαίνουν – προτιμούν τη φύση του και στοιχεία της τέχνης του. Θάλασσες, νερά, τροπικά δάση, ζώα και πτηνά, πεταλούδες μονάρχες, ένας λουτσαδόρ, δύο τραγουδάκια, μια εντυπωσιακή κατασκευή από παπέλ πικάδο, κι όξω από την πόρτα. Μη παρεξηγηθώ: παραμένει μια υπέροχη, δυτική παράσταση, γεμάτη μοναδικά νούμερα από καταπληκτικούς καλλιτέχνες – και ναι, αν είχα ακόμη καλύτερα επίθετα, θα τα χρησιμοποιούσα. Αλλά, παράλληλα, είναι μια παράσταση χωρίς ενιαία «σπονδυλική στήλη» – δε μας πειράζει αυτό το τσίρκο!- και μια καθαρά δυτική προσέγγιση και οπτική του τσίρκου. Η Κίνα δεν πήρε ακόμη το μερτικό της.

Ο γιός ενός εκ των ιδρυτών του Τσίρκου του Ήλιου σκοτώθηκε σε ατύχημα στη σκηνή, το Δεκέμβρη του 2016. Στα 43 του, ο Ολιβιέ Ροσέτ, γιός του Ζυλ Σενκρουά, που μαζί με τον, γνωστότερο, Γκυ Λαλιμπερτέ ίδρυσαν το νέο τσίρκο το 1984, έπεσε θύμα εργατικού ατυχήματος – την ώρα της πρόβας, στο Σαν Φρανσίσκο, τον χτύπησε ένας τηλεσκοπικός μηχανισμός ανάρτησης.  Η Λίζα Σκίνερ, αυστραλή γυμνάστρια ολυμπιονίκης είχε φανεί πολύ πιο τυχερή, επιβίωσε με δύο σπονδύλους κι ένα χέρι σπασμένα, στην προετοιμασία για την ίδια παράσταση. Λίγο μετά, το Τσίρκο του Ήλιου πουλήθηκε σε κινέζους επενδυτές για 1,5 δις δολάρια.

Το τσίρκο άλλαξε μόνο χέρια. Η λογική των παραστάσεων και η συχνότητά τους δεν άλλαξε – ο Λαλιμπερτέ άλλωστε συνεχίζει να κρατά ένα μικρό ποσοστό των μετοχών, έχοντας λόγο στο καλλιτεχνικό περιεχόμενο και ύφος. Με την πώληση είχε ανακοινωθεί ότι, άρχιζε και η επέκταση προς την Κίνα, με την οργάνωση παραστάσεων εκεί. Οι πέντε χιλιάδες εργαζόμενοι του Τσίρκου του Ήλιου στο Λας Βέγκας και τις περιοδείες ανά τον κόσμο, θα αποκτούσαν και νέα βάση και ένα νέο και τεράστιο πεδίο πειραματισμών.

Ήταν κάτι που όποιος αγαπάει το τσίρκο, το χάρηκε. Συνάντηση των ανανεωτών του δυτικού τσίρκου με την μεγάλη, υπέροχη κινεζική παράσταση του θεάματος είναι μια πρόκληση για τους δημιουργούς και μια γιορτή για όλους όσους το αγαπάμε. Άλλωστε, ο Λαλιμπερτέ κι οι κινέζοι μοιράζονται την ίδια ικανότητα, όπως είχε πει κι εκείνος, να παντρεύουν τέχνη και μπίζνες, χωρίς υποχωρήσεις σε κανένα από τα δύο.

Στο Luzia αυτό δεν εμφανίζεται. Παρά τους διθύραμβους – μέρος των οποίων είναι δικαιότατο-, το σώου δεν ξεφεύγει από την πεπατημένη των προηγούμενων παραστάσεων του Τσίρκου του Ήλιου – εμπλουτίζεται μεν τεχνικά, με εξαιρετικά εφέ, μοναδικά θα τολμήσω να πω, στη σύλληψή τους, όπως ο καταρράχτης, η περιστρεφόμενη σκηνή, οι τεράστιες ατέρμονες ταινίες που γίνονται μέρος του πάλκου, είναι όλα αποκάλυψη. Δεν εμπλουτίζεται όμως ακόμη, τουλάχιστον ανθρώπινα, με τις ιδιαιτερότητες των κινεζικών παραστάσεων. Εδώ, ακόμη, όλα στηρίζονται στο άτομο, την ατομική προσπάθεια, τον πρωταθλητισμό του ενός. Η κοινωνική διάσταση του κινέζικου τσίρκου, η παρουσία ομάδας καλλιτεχνών  σε πλήρη συγχρονισμό, αυτό το μεγάλο κινέζικο κεφάλαιο, απουσιάζει. Μπορεί να ήταν η δική μου ελπίδα να το δω, που μου δημιούργησε αυτή την αίσθηση απουσίας, ή ίσως η ανάγκη να δω κάτι με αληθινή ψυχή – μόνο για δύο νούμερα από τα δέκα μπορώ να το πω αυτό. Τα υπόλοιπα μπορεί να ήταν τεχνικά άρτια, να κατέγραφαν δυνατότητες του ανθρωπίνου σώματος που δεν ξέρουμε καν ότι υπάρχουν, όμως δύσκολα ξέφευγαν από το θαυμασμό για την τεχνολογική ή τεχνική τελειότητα για να περάσουν στην ψυχή. Με κομμένη την ανάσα δυό τρεις φορές, αλλά χωρίς την παιδική συγκίνηση που γεννάει μέσα σου το τσίρκο.

Λεπτομέρεια που αξίζει να αναφερθεί: τα έξι χιλιάδες λίτρα νερού, οι έξι αυτοί τόννοι, ανακυκλώνονται στις παραστάσεις – και χρειάζεται καθημερινά να φιλτραριστεί εκ νέου και να απολυμανθεί. Και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται ώστε να μετατραπεί το νερό σε αόρατο μπερντέ που μετασχηματίζεται σε κλασσικά μεξικάνικα μοτίβα είναι πραγματικά νέες και εντυπωσιακές. Η Χρήση του νερού παρουσίασε προβλήματα που λύθηκαν με μοναδικούς τεχνικούς τρόπους, ακόμη μια φορά, από το ιστορικό τσίρκο. Και δεν ήταν μόνο στο καλλιτεχνικό μέρος- μια σκηνή που γλυστράει και ρούχα που κολάνε πάνω σου βρεγμένα μόνο δυσκολεύουν τις παραστάσεις. Από το γρήγορο στέγνωμα της σκηνής ως την προστασία των μηχανημάτων, των φώτων, των ηχητικών εγκαταστάσεων, και τα τεχνικά τα ζητήματα ήταν πολλά και χρειάστηκαν δύο χρόνια εργαστηριακής έρευνας για να αντιμετωπιστούν όλα. Ακόμη και μόνο για αυτά, αξίζει να δει κανείς την παράσταση. Αλλά, και μόνον τα δύο κορίτσια του Ντα Βίντσι να χόρευαν στη ρόδα τους, το Τσίρκο του Ηλιου θα «άξιζε να λεφτά του». Οταν η κινέζικη παράδοση εισβάλλει, όμως, θα αξίζει και πολύ περισσότερα.