Τεστ και απομόνωση ή lockdown ενάντια στην πανδημία

Λίγες μέρες πριν, στις 2 Δεκέμβρη δημοσιεύθηκε στο Health Affairs το πρώτο μιας σειράς αναλύσεων που περιμένουμε, σχετικά με το ποια από τα μέτρα που πάρθηκαν στο πρώτο κύμα της πανδημίας του Covid-19 ήταν αποτελεσματικά σε διεθνές επίπεδο. Το άρθρο είναι προδημοσίευση αλλά έχει ήδη ελεγχθεί (peer reviewed) από ειδικούς. Σύμφωνα λοιπόν με αυτή την έρευνα η οποία χρησιμοποίησε δεδομένα από 173 χώρες, από τον Μάρτιο έως τον Ιούνιο του 2020, η παρέμβαση που είχε ξεκάθαρα τη μεγαλύτερη επιρροή στην μείωση της αναπαραγωγής του ιού, ήταν ο μαζικός έλεγχος ανίχνευσης του ιού (PCR testing) και η απομόνωση των ασθενών. Η μείωση της μετακίνησης ήταν λιγότερο αποτελεσματικό μέσο με σημαντικές διαφορές μεταξύ χωρών και καλύτερα αποτελέσματα στις ανεπτυγμένες χώρες αλλά και αποτυχίες σε χώρες όπως η Ινδία, η Ινδονησία, το Περού και η Χιλή. Αυτά τα αποτελέσματα εξηγούν πως μερικές χώρες όπως η Νέα Ζηλανδία, η Καμπότζη και η Κίνα έφτασαν σχεδόν στην εξάλειψη του ιού από την επικράτεια τους.

Ηλίας Παυλόπουλος
7 Δεκεμβρίου 2020 | 15:19:28

του Ηλία Παυλόπουλου

Ο Ηλίας Παυλόπουλος έχει σπουδάσει Δημόσια Υγεία στο Λονδίνο και Βιοηθική στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Έχει εργαστεί τα τελευταία 15 χρόνια με ιατρικές ανθρωπιστικές οργανώσεις σε πολλές χώρες στην Αφρική, την Ασία αλλά και την Ελλάδα.

Είχαμε ήδη αρχίσει να βλέπουμε τα αποτελέσματα του επιθετικού ελέγχου ανίχνευσης του ιού σχετικά νωρίς αλλά είναι σημαντικό να έχουμε αναλύσεις σε μεγάλο αριθμό δεδομένων γιατί αυτές θα καθοδηγήσουν αλλαγές στις πολιτικές υγείας. Φυσικά μέχρι να έχουμε αυτές τις αναλύσεις, οι κυβερνήσεις θα παίρνουν αποφάσεις βασισμένες στο πως η κάθε χώρα αντιλαμβάνεται τη δημόσια υγεία και από ποια διεθνή ρεύματα επηρεάζεται. Έτσι σε πολλές χώρες είδαμε να προκρίνονται οι μαζικές καραντίνες σαν εύκολο και πολιτικά διαχειρίσιμο μέτρο προστασίας της δημόσιας υγείας. Σε άλλες χώρες ειδικά της νοτιοανατολικής Ασίας, είδαμε επιμονή σε τεστ και απομόνωση, μιας και αυτές οι χώρες είχαν και την εμπειρία του SARS και τα συστήματα δημόσιας υγείας τους ήταν προετοιμασμένα. Βέβαια, εδώ να αναφέρουμε ότι όταν ξεκίνησαν στη Νότια Κορέα τα μαζικά τέστ, δημιουργήθηκαν αρκετά ηθικά διλήμματα σχετικά με την παρέμβαση των αρχών στην προσωπική ζωή των ανθρώπων και σε σημαντικά ζητήματα παραβίασης της ιδιωτικότητας. Χρησιμοποιήθηκαν δυο εφαρμογές (apps), η μία για ιχνηλάτηση επαφών και η άλλη για να παρακολουθεί κατά πόσο κάποιος μένει σε αυτoαπομόνωση. Αυτό το σκληρό σύστημα επιτήρησης ξεσήκωσε αντιδράσεις γιατί η αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων τοποθεσίας παραβιάζει βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και τίθεται και θέμα παραβίασης ιδιωτικότητας. Παρόλα αυτά η κυβέρνηση επέμεινε ότι η αυτoαπομόνωση είναι θέμα του κάθε πολίτη, οι εκλογές στη χώρα έγιναν όπως συνήθως χωρίς να επηρεάσουν την έκβαση της πανδημίας και φυσικά έχει πιστωθεί την σχεδόν εξάλειψη του SARS-CoV-2.

Βλέπουμε λοιπόν ότι η κυβέρνηση της Νότιας Κορέας περπάτησε επάνω σε μια λεπτή κόκκινη γραμμή όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα έχοντας πίσω της ένα οργανωμένο σύστημα δημόσιας υγείας.

Τι γίνεται όμως στην Ευρώπη και οι περισσότερες κυβερνήσεις επενδύουν στις καραντίνες; Τα θέματα ιδιωτικότητας είναι πιο ισχυρά στην Ευρώπη και από την αρχή αυτής της κουβέντας, καμμιά κυβέρνηση δεν πρότεινε υποχρεωτική χρήση εφαρμογών (apps) και λαμβάνοντας υπόψη όλα τα νομικά προβλήματα, οι κυβερνήσεις απέφυγαν να μπουν σ’ αυτή την περιπέτεια, προωθώντας κάτι αμφιλεγόμενο. Από την άλλη πλευρά, οι καραντίνες (lockdown) μπήκαν στη ζωή μας με διαφορετική αυστηρότητα σε διαφορετικές χώρες ανάλογα και με την κουλτούρα δημόσιας υγείας της κάθε χώρας.

Σιγά σιγά λοιπόν αποδεικνύεται ότι οι καραντίνες είναι η δεύτερη καλύτερη εναλλακτική. Το πρόβλημα όμως είναι ότι οι καραντίνες δημιουργούν πολύ περισσότερα προβλήματα συνολικά στις κοινωνίες. Καταρχήν δοκιμάζουν τις κοινωνίες γιατί η στέρηση ελευθερίας είναι ένα πραγματικά σκληρό μέτρο που δημιουργεί αντιδράσεις ακόμα και σε αυταρχικά καθεστώτα. Επίσης γονατίζει τις οικονομίες με δραματικά αποτελέσματα στις ζωές των ανθρώπων και με αναμενόμενη δραματική αύξηση των ανισοτήτων. Δοκιμάζει τις δημοκρατίες, ειδικά όταν πολλές κυβερνήσεις βρίσκουν στην πανδημία μια εξαιρετική ευκαιρία να περάσουν μέτρα που δύσκολα θα περνούσαν σε περιόδους ηρεμίας. Και τελικά η τεράστια ψυχολογική επίδραση στις ζωές των ανθρώπων που βρίσκονται από τη μια καραντίνα στην άλλη υπονομεύει την ίδια τη δημόσια υγεία. Όπως έχουμε δει και στην πανδημία του 1918, οι αντιδράσεις, η συνωμοσιολογία και η μη συμμόρφωση με τα μέτρα, αυξάνονται δραματικά από το ένα κύμα στο άλλο.

Θα αναφέρω τελευταία την ηθική αρχή που λέει ότι αν έχουμε καλύτερη εναλλακτική, και μάλιστα λιγότερο περιοριστική, οφείλουμε να την επιλέξουμε. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση η λιγότερο περιοριστική εναλλακτική είναι η δραματική αύξηση του ελέγχου ανίχνευσης του ιού, η απομόνωση και παρακολούθηση των θετικών περιστατικών και η ιχνηλάτηση των επαφών.

Αν στο πρώτο κύμα οι κυβερνήσεις δεν ήξεραν τι μέτρα να πρωτοπάρουν το καταλάβαιναν και οι πολίτες και έτσι είδαμε ειδικά στη χώρα μας ότι η καραντίνα λειτούργησε. Στο δεύτερο κύμα είχαμε ήδη αρχίσει να βλέπουμε ότι ο επιθετικός έλεγχος ανίχνευσης του ιού φαίνεται να δουλεύει καλύτερα και λόγω κεκτημένης ταχύτητας οι κυβερνήσεις στράφηκαν πάλι στην καραντίνα και όπως είδαμε στην Ελλάδα τα μέτρα ήταν λιγότερο αποτελεσματικά. Πολλοί παράγοντες έπαιξαν ρόλο σ’ αυτό. Η κούραση των ανθρώπων και της κυβέρνησης, η πολυφωνία των ειδικών, οι κερδοσκοπικές παρεμβάσεις ομάδων επιρροής, η αμφισβητούμενη αποτελεσματικότητα, η συνωμοσιολογία κλπ κλπ.

Στο τρίτο κύμα που φαίνεται ότι έρχεται τον Γενάρη, άλλη μια καραντίνα μπορεί να αποβεί καταστροφική για την κοινωνία και τη δημοκρατία μας. Από ηθική άποψη πλέον δεν δικαιολογείται καθώς έχουμε αποδεδειγμένη αποτελεσματική εναλλακτική και βέβαια θα κριθεί κατά πόσο η κυβέρνηση μπορεί να εφαρμόσει μια αποτελεσματική τακτική. Αλλά το να αποδεχθεί εκ των προτέρων ότι δε θα εφαρμόσει αυτή την στρατηγική και να επενδύσει στη καραντίνα μέχρι να αρχίσει να αρχίσει να λειτουργεί το εμβόλιο, οδηγώντας την κοινωνία σε ακραίες καταστάσεις, θα αποτελέσει επικίνδυνη διαχείριση της πανδημίας και όχι ουσιαστική στρατηγική δημόσιας υγείας.

Η εχθρική ή αδιάφορη αντίληψη των συντηρητικών κομμάτων ανά τον κόσμο για την δημόσια υγεία εδράζεται κυρίως στις επιτυχίες της σύγχρονης ιατρικής και στις ανάγκες να καταπολεμηθούν νοσήματα που απαιτούν ιατρική εξειδίκευση όπως τα καρδιαγγειακά και οι καρκίνοι. Αλλά όπως δείχνει η τωρινή πανδημία, οι κοινωνίες χωρίς ανεπτυγμένα συστήματα δημόσιας υγείας είναι αυτές που υποφέρουν περισσότερο σήμερα, κι αυτό είναι κάτι που οφείλουμε να αλλάξουμε άμεσα.

Πηγές