Όσα μου δίδαξε ο Θεολόγος Ψαραδέλλης

«Αυτό πληρώνει ο Ψαραδέλλης, το ότι δεν εξαργύρωσε την αντιστασιακή του δράση να περάσει σε κάποιο παραδοσιακό κόμμα να γίνει δεξιό δεκανίκι του κατεστημένου και να κάνει τον παλικαρά εκ του ασφαλούς και να τον τιμούν για την αντιδικτατορική του δράση. Και γι’ αυτό ο Ψαραδέλλης είναι θύμα μιας αστυνομικής σκευωρίας και όπως λέει ο λαός μας, τώρα που βρήκαμε παπά, αρκεί να θάψουμε πέντε, έξι, ένας απ’ αυτούς είναι και ο Ψαραδέλλης» Γ. Πλεμένος, μάρτυρας υπεράσπισης του Θ. Ψαραδέλλη, Αύγουστος 2002

Δεν τον γνώριζα πριν συλληφθεί ως μέλος της «Ε.Ο. 17Ν», το Θεολόγο Ψαραδέλλη. Τον έμαθα στις 18 Ιουλίου 2002, όταν προσήχθη στην αντιτρομοκρατική, όπως τότε τον έμαθαν πολλοί από μας.

Τότε, με τη σύλληψή του, έμαθα την ιστορία του. Και ένα μάθημα που δεν επρόκειτο να ξεχάσω ποτέ: Μερικά ζητήματα ή προβλήματα δεν αφορούν τους διώκτες μας, τον εχθρό. Αφορούν μόνον εμάς. Το δικό μας «Εμείς». Αυτός ο άνθρωπος που δε γνώρισα προσωπικά ποτέ, ο εργάτης, ο τροτσκιστής, ο βασανισθείς και φυλακισθείς για τις ιδέες του, έγινε ένας από τους δασκάλους μου.

Ανήκε στη γενιά της αντίστασης κατά της χούντας, ηρωική λαϊκή μορφή, «ωραίος άνθρωπος» που «αποκλείεται να ήταν μέλος, είναι τροτσκιστής», είπαν οι πηγές μου, σε μια δίκη που κάλυψα και δεν πρόκειται να ξεχάσω. Και, ναι, ο Θεολόγος Ψαραδέλλης, η παρουσία του, η διαδρομή του όπως καταγράφηκε, το ήθος του, οι ρήσεις του που δείχνουν την πίστη του στον κομμουνισμό και την δύναμη της ψυχής του, είναι ένας από τους λόγους.

Οι πηγές μου μπορεί να έλεγαν ότι ήταν αδύνατον να εμπλέκεται. Όχι όμως και η ελληνική τηλεόραση, όχι τα βοθροκάναλα που είχαν αναλάβει τη βρωμοδουλειά του Χρυσοχοΐδη και των Αγγλοαμερικάνων. Όπως όλοι, δέχθηκε επίθεση λάσπης με τη σύλληψη του, «στη Χιλιαδού, στην Εύβοια», όπου «είχε πάει για ψάρεμα» – αυτό να λέγεται με ύφος που καταδεικνύει το ύποπτον των ενεργειών του: όσοι το κράτος θεωρεί τρομοκράτες προφανώς και δεν επιτρεπόταν να ψαρεύουν.. Επιθέσεις, εν πολλοίς κατασκευασμένες, που δέχθηκαν όλοι όσοι συνελήφθησαν εκείνες τις μέρες, που καταδικάζονταν από χυδαιολόγους δημοσιογραφούντες στις οθόνες, ορισμένοι για να αθωωθούν ακόμη κι από εκείνο το άθλιο δικαστήριο, με τον μειωμένης αντίληψης πρόεδρο (και είμαι πολύ ευγενής).

Με τη σύλληψη του, άρχισαν να τον παρουσιάζουν ως «μέλος της 17Ν της πρώτης γενιάς» και να αναφέρουν, ως ενοχοποιητικό στοιχείο, την ηρωική αντιδικτατορική του δράση για να το «αποδείξουν». Ξαφνικά, όσοι πολέμησαν, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, τη χούντα γίνονταν ύποπτοι. Όποιος τότε δεν κάθησε στα αυγά του, μας έλεγαν, θα μπορούσε να είναι μέλος της 17Ν – κι αυτό το έλεγαν για να την απαξιώσουν, απαξιώνοντας μαζί και τους αγώνες κατά της χούντας χιλιάδων ανθρώπων. Ανάμεσά τους και ο Πάμπλο, ο Μιχάλης Ράπτης, το όνομα του οποίου αναφέρθηκε και «αναρωτήθηκαν» πολλές φορές οι δικαστές για πιθανή εμπλοκή του, δίνοντας βάση στις συνομωσιολογίες διάφορων Καμμένων.

Του Θεολόγου Ψαραδέλλη του φόρτωσαν ότι μπορούσαν, χωρίς στο δημόσιο λόγο να υπάρξει αντίλογος, δηλαδή στα Μέσα που σήμερα λέμε συστημικά: Συμμετοχή στην 17Ν από το 1978, συμμετοχή στις δολοφονίες του Γουέλτς, του Μάλλιου, του Πέτρου και του Σταμούλη, – των βασανιστών και του σταθμάρχη της CIA-, όπως και του Αμερικάνου πλοιάρχου Τσάντες και του οδηγού του Βελούσου, και στα ..ψιλά, δύο ληστείες, προμήθεια, κατασκευή, και κατοχή εκρηκτικών και διακεκριμένη οπλοκατοχή.

Ο διασυρμός του είχε περισσότερο να κάνει με το διασυρμό της γενιάς της αντίστασης κατά της χούντας, παρά με οτιδήποτε άλλο. Από όσα του φόρτωναν Χρυσοχοϊδης, Αμερικάνοι και βοθροκάναλα, οι περισσότερες κατηγορίες είχαν παραγραφεί  (αυτές για τις δολοφονίες βασανιστών και σταθμάρχη της CIA), δεν υπήρχε κανένα στοιχείο που να τον εμπλέκει στη δολοφονία Τσάντες και Βελούσου (απαλλάχθηκε με αμετάκλητο βούλευμα) και στο κατηγορητήριο απέμεναν μόνο τα ψιλά: συμμετοχή στην 17Ν, δύο ληστείες, προμήθεια, κατασκευή, και κατοχή εκρηκτικών και διακεκριμένη οπλοκατοχή.

Οι νεκρολογίες που είδαν χθες το φως, είναι, οι περισσότερες, ψύχραιμες – όχι ότι δεν υπήρξαν και άλλες, όπως αυτή που ανέφερε ότι «το ’70 καταδικάστηκε σε πολυετή κάθειρξη» χωρίς να θυμίζει ότι τότε είχαμε χούντα… Ας μείνουμε όμως στις περισσότερες, που αναφέρονται σε αυτόν, αν όχι με την ευγένεια που αρμόζει σε έναν λαϊκό ήρωα, τουλάχιστον δίνοντας το στίγμα ενός ανθρώπου που αγωνίστηκε γιατί αυτό έλεγε η συνείδηση του, ενάντια στη χούντα, και που κράτησε τσίλιες σε εκείνη τη μία ληστεία, εκείνη την απαλλοτρίωση, όπως ο ίδιος την ονόμαζε, γιατί ήθελε να βγάλει ένα βιβλίο, πολύ σημαντικό για το τροτσκιστικό κίνημα της χώρας. Λες, ο ευγενέστερος λόγος να ληστέψεις μια τράπεζα – κι όχι απλά να κρατάς τσίλιες.

«Ο σκοπός που συμμετείχα [στη ληστεία] ήταν ότι θα έπαιρνα από αυτά πεντακόσιες χιλιάδες δρχ. που χρειαζόμουν για να εκδώσω σε νέα έκδοση το βιβλίο «Σοσιαλιστική ή Δημοκρατική Επανάσταση στην Ελλάδα», του Παντελή Πουλιόπουλου. …. θα συμμετείχα σε οποιαδήποτε νόμιμη οργάνωση η οποία για την έκδοση προπαγανδιστικού της υλικού χρειαζόταν χρήματα, έστω και αν αυτά προέρχονται από έκνομες ενέργειες…». Θ. Ψαραδέλλης, απολογία στη δίκη της 17Ν

Παιδί πολύτεκνης οικογένειας, γεννημένος το 1943, νυμφευμένος με τη Νάντια Ψαραδέλλη, πατέρας δύο παίδων. Ενταγμένος στους «Λαμπράκηδες» στη νιότη του, επί δικτατορίας στη ΔΕΑ (Δημοκρατικές Επιτροπές Αντίστασης), μαζί με πολλούς ακόμη τροτσκιστές αλλά και ανθρώπους άλλων πολιτικών χώρων.

«Στρατοδίκης επί χούντας: Είσαι αρχηγός ή μέλος [της ΔΕΑ];
Ψαραδέλλης: Αρνούμαι να απαντήσω. Αρχηγούς έχουν μόνο οι συμμορίες. ‘Οχι οι πατριωτικές οργανώσεις».

Συλλαμβάνεται με την επικράτηση της χούντας, βασανίζεται, φυλακίζεται… Δραπέτευσε με μυθιστορηματικό τρόπο – όταν, στη δίκη, θα τους πει πως δε θυμάται ημερομηνίες, η δραπέτευση του θα είναι η μόνη που θα πει ότι θυμάται, γιατί «δραπέτευσε τον ίδιο καιρό με τον Παναγούλη».

Από τη φυλακή στην πατρώα Λέσβο, από κει στην Τουρκία και κατόπιν στη Βουλγαρία, που πιστεύει ότι θα του δώσουν καταφύγιο. Οι βουλγαρικές αρχές, του υπαρκτού, όμως, τον παραδίδουν στη χούντα. Δεν θα τις κατηγορήσει. Οι απαντήσεις του σε αυτό το ερώτημα – γιατί τον παρέδωσαν, αν νιώθει ότι τον πρόδωσαν- γράφουν ιστορία, με τον τρόπο που γράφουν ιστορία οι απλοί άνθρωποι του αγώνα, και μένουν αξέχαστες.

«Στρατοδίκης: Από την Βουλγαρία γιατί σε έδιωξαν;

Θ. Ψαραδέλλης: Τις διαφορές μεταξύ του επαναστατικού κινήματος και της βουλγαρικής γραφειοκρατίας, θα τις λύσει το ελληνικό και το βουλγαρικό προλεταριάτο. Εσένα δεν σου πέφτει λόγος!».

Ήταν αυτή η στάση του που, για πολλούς από μας, που παρακολουθούσαμε τη δίκη, τον έφερνε στο εδώλιο του κατηγορουμένου. Στάση που ενέπνευσε και ενδυνάμωσε και άλλους, κι αυτό είναι ίσως το ασυγχώρητο για το κράτος, το οποίο, και σε τέτοιου είδους συγκεκριμένα ζητήματα, έχει πάντα συνέχεια.

«Η στάση του στο στρατοδικείο όπου όταν ο στρατοδίκης του είπε ‘εσύ, οι σύντροφοί σου οι Κομμουνιστές της Βουλγαρίας σε παραδώσανε στη χούντα’, η στάση του Θεολόγου Ψαραδέλλη που είπε ‘αφήστε, αυτή είναι μια υπόθεση που οι Βούλγαροι εργάτες θα την καθαρίσουν κι εσείς κάντε τη δουλειά σας, εγώ είμαι ένας εργάτης, μαχητής της 4ης Διεθνούς’, αυτή η θαρραλέα στάση σε εμάς, νέους τότε ανθρώπους, έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο» Σάββας Μιχαήλ, μάρτυρας υπεράσπισης του Θ. Ψαραδέλλη, Αύγουστος 2002

Η στάση του σε κείνο το στρατοδικείο αποτελεί μία από τις ομορφότερες στιγμές του αντιδικτατορικού αγώνα. Καταγράφεται πολλαπλά. Εκείνο που δεν μπόρεσα να βρω, είναι μια από τις αναφορές που έχουν μείνει χαραγμένες στη μνήμη μου, την αναφέρω εδώ με την επιφύλαξη του χρόνου που έχει περάσει, γιατί έχει σημασία και στη σημερινή συγκυρία: κάποια στιγμή στη δίκη ο Θεολόγος Ψαραδέλλης ανέφερε ότι οι μπάτσοι που τον συνέλαβαν επί χούντας είχαν καλύτερους τρόπους και συμπεριφορά από την αντιτρομοκρατική του Χρυσοχοϊδη και των αφεντικών του.

Ο Θεολόγος Ψαραδέλλης έφυγε στα 78 του χρόνια, στην εντατική του Ερρίκος Ντυνάν. Όλη του η ζωή, πάντα, ένας αγώνας για τον καλύτερο κόσμο. Κι ο θάνατός του μια αιτία να θυμηθούμε τους αγώνες του και μέσα από αυτούς, τους αγώνες του λαού μας. Όπως του ταιριάζει και όπως θα ήθελε.

Ο Θεολόγος Ψαραδέλλης όπως περιέγραψε τη ζωή του, στην δίκη της 17Ν:

«Εχω κατηγορηθεί και δικαστεί πολλές φορές για τα πολιτικά μου φρονήματα….

Από την ηλικία του ενός έτους διαμένω στην περιοχή των Αθηνών και συγκεκριμένα στις περιοχές Ψυχικού, Χαλανδρίου και Χολαργού.

Από νεαρή ηλικία πολιτικοποιήθηκα και σε ηλικία 20 ετών εντάχθηκα στους «Λαμπράκηδες». Μάλιστα, την περίοδο 1965-1967 υπήρξα γραμματέας της T.O. Χαλανδρίου. Την περίοδο της δικτατορίας και συγκεκριμένα το 1967-68 ανέπτυξα έντονη αντιδικτατορική δράση. Για τον λόγο αυτό συνελήφθηκα και φυλακίστηκα με ποινή 13,5 ετών και ύστερα από 3,5 χρόνια αποφυλακίστηκα για λόγους υγείας, το έτος 1972. Στη συνέχεια, διαμέσου Γιουγκοσλαβίας – Ιταλίας – Αλπεων βρέθηκα στη Γαλλία, όπου με παρέλαβαν Γάλλοι σύντροφοι και με οδήγησαν στο Παρίσι. Εκεί ζήτησα και μου δόθηκε πολιτικό άσυλο. Εργαζόμουν ως τυπογράφος, παρ’ ότι η εργασία μου ήταν μηχανικός υφαντουργός. Στο Παρίσι γνώρισα πολλούς αντιστασιακούς, επωνύμους και μη, καθώς και τη σύζυγό μου Νάντια, την οποία παντρεύτηκα εκεί.
Το έτος 1974 επέστρεψα στην Ελλάδα και προσπαθούσα να ενώσω τις διασπασμένες τροτσκιστικές οργανώσεις, πράγμα που έγινε αλλά στην πορεία ξαναδιασπάστηκαν. Μετά τη διάσπαση, εγώ παρέμεινα ως ενεργό μέλος της ΟΚΔΕ (Οργάνωση Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας – 4η Διεθνής). Λόγω προβλημάτων υγείας το έτος 1978 συνταξιοδοτήθηκα από το IKA. Μετά τη συνταξιοδότησή μου υπήρχε χρόνος και ασχολιόμουν περισσότερο με την οργάνωση, και συγκεκριμένα στην έκδοση εντύπων συνδικαλιστικών οργάνων, κυρίως των αριστερών οργανώσεων.
Το έτος 1986, ως ενεργό μέλος της ΟΚΔΕ και ευρισκόμενος στα γραφεία της στην περιοχή του Κεραμεικού, ήρθε στα γραφεία ο γνωστός σε μένα «Γιαννάκης», του οποίου το επίθετο δεν θυμάμαι, που ανήκε στην οργάνωση «Τσιρώνη», και αφού βγήκαμε έξω από τα γραφεία, μου ζήτησε να τον βοηθήσω να μαζέψουμε χρήματα για το κίνημα απαλλοτριώνοντας χρήματα από κάποια τράπεζα. [σσ Ο Θ. Ψαραδέλλης είχε γνωρίσει το γιατρό Τσιρώνη στις φυλακές Αβέρωφ. Ο «Γιαννάκης» που αναφέρεται, είναι ο Γιάννης Σκανδάλης]. […] Το ποσό που ανεγράφετο στις εφημερίδες [ως λεία της ληστείας] ήταν γύρω στα τέσσερα εκατομμύρια δραχμές. Μετά μία εβδομάδα περίπου, συναντήθηκα με τον Γιαννάκη στην πλατεία Εξαρχείων και τον ρώτησα τι έγινε και πού είναι τα λεφτά για να κάνουμε τις εκδόσεις που ήθελα για κάποια έντυπα. Μου απάντησε ότι τα χρήματα ήταν λίγα και πήγαν για άλλες ανάγκες. Στη συνέχεια, του είπα «μας πιάσανε κορόιδο» και «τέρμα, ώς εδώ, μην μου ξαναπείς για άλλη τέτοια δουλειά».».

Καταθέσεις των μαρτύρων υπεράσπισης – Ο Θεολόγος Ψαραδέλλης με τα δικά τους λόγια

Αν και η κατάθεση του Σάββα Μιχαήλ βρήκε, με το θάνατο του αντιστασιακού αγωνιστή Θεολόγου Ψαραδέλλη, το δρόμο της δημοσιότητας ξανά, υπήρξαν δύο ακόμη καταθέσεις, συντρόφων του, που πιστεύω ότι τμήματά τους αξίζει να δημοσιεύσουμε, αντί άλλης νεκρολογίας, προς τιμήν ενός ανθρώπου που έταξε ολόκληρη τη ζωή του στον αγώνα για ένα καλύτερο αύριο.

Από την κατάθεση του μάρτυρα υπεράσπισης του Θ. Ψαραδέλλη, καθηγητή χημικού Γιώργου Πλεμένου:

«Είμαι εδώ για να υποστηρίξω έναν ήρωα του αντιδικτατορικού αγώνα, ένα σύμβολο της αντιδικτατορικής πάλης, έναν αγωνιστή στην μεγάλη πάλη των τάξεων, ένα πρωτοπόρο αγωνιστή τον Ψαραδέλλη, ο οποίος είναι σταθερός και στις απόψεις του και στις πράξεις του. Έτσι τον γνώρισα, ήταν διαφανές άτομο, ήταν μπροστά σε όλες τις λαϊκές κινητοποιήσεις και σε όλους τους αγώνες που γίνονται, γιατί η πάλη των τάξεων δεν σταμάτησε με το ’74 με την πολιτειακή μεταβολή και συνεχίζεται ακόμα και σήμερα. Είναι κατηγορούμενος αυτή τη στιγμή, πιστεύω απόλυτα ότι είναι κατόπιν σκευωρίας των διωκτικών αρχών και της αστυνομίας και μεθοδεύτηκε και από εξωθεσμικούς παράγοντες και όλοι αυτοί είχαν διαφορές με τον Ψαραδέλλη και τον φέρανε τον Ψαραδέλλη εδώ πέρα, όπως και μερικούς άλλους πιστεύω κατηγορουμένους, όπως συνηθίζουν οι διωκτικές αρχές να κάνουν από το ’74 μέχρι σήμερα, να φέρνουν αθώους διάφορους. Όπως τον Παύλο τον Ράπτη κλπ.

… Ο Ψαραδέλλης ήταν πρωτοπόρος αγωνιστής, ασυμβίβαστος, δεν εξαργύρωσε και αυτό πληρώνει ο Ψαραδέλλης, το ότι δεν εξαργύρωσε την αντιστασιακή του δράση να περάσει σε κάποιο παραδοσιακό κόμμα να γίνει δεξιό δεκανίκι του κατεστημένου και να κάνει τον παλικαρά εκ του ασφαλούς και να τον τιμούν για την αντιδικτατορική του δράση. Και γι’ αυτό ο Ψαραδέλλης είναι θύμα μιας αστυνομικής σκευωρίας και όπως λέει ο λαός μας, τώρα που βρήκαμε παπά, αρκεί να θάψουμε πέντε, έξι, ένας απ’ αυτούς είναι και ο Ψαραδέλλης.

… Ήταν από τις πιο γνωστές φυσιογνωμίες του Τροτσκιστικού Κινήματος και πρωτοπόρος στην μεγάλη πάλη των τάξεων που γίνεται αυτή τη στιγμή και δεν σταμάτησε με την πολιτειακή μεταβολή.»

Από την κατάθεση του ερευνητή φυσικής στο ΕΙΕ, Ευθύμιου Νικολαϊδη:

«Με το Θεολόγο Ψαραδέλλη καταρχήν ήμασταν σύντροφοι και φίλοι το Παρίσι το 1973. Βγάζαμε μαζί ένα περιοδικό στην εποχή της δικτατορίας ,ένα έντυπο που το βγάζαμε στα γραφεία της «Λικομνίστ› κατέθεσε και χθες φαντάζομαι ο κ. Κριβίν, εκείνη την εποχή ο Θεολόγος ήταν υπάλληλος κατά κάποιο τρόπο της Λικομνίστ, πληρωνότανε από την οργάνωση, ήταν υπάλληλος της οργάνωσης. Ήταν τυπογράφος, δούλευε στο τυπογραφείο της Λικομνίστ…. Έτσι γνωριστήκαμε στο Παρίσι βγάλαμε αυτό το περιοδικό και όταν κατέρρευσε η δικτατορία το ’74 κατεβήκαμε μαζί στην Ελλάδα, όπου συνεχίσαμε την πολιτική δράση με μια Οργάνωση που λεγότανε τότε Σοσιαλιστική Επαναστατική Ένωση που έβγαζε 15ήμερη εφημερίδα. Αυτή την 15ήμερη εφημερίδα την βγάζαμε περίπου για δυο χρόνια μετά το 1974… Είχαμε λοιπόν μια πολύ στενή επαφή και φυσικά συζητούσαμε όλα τα πολιτικά επί 4, 5 χρόνια. Μπορώ να σας πω, ότι από την εποχή που βγάλαμε το πρώτο φύλλο αυτού του περιοδικού στη Γαλλία, δεν υπήρξε ποτέ καμιά περίπτωση, έστω και ένοπλης πάλης ενώ τότε υπήρχε δικτατορία στην Ελλάδα. Και γιατί; Γιατί είχε μεσολαβήσει το Πολυτεχνείο και μετά το Πολυτεχνείο η γραμμή της Οργάνωσης αν θέλετε και των Τροτσκιστών και της 4ης Διεθνούς, ήταν σαφέστατα για την Ελλάδα μαζικό κίνημα να πούμε στα συνδικάτα και να πείσουμε το λαό. Δεν υπήρχε πλέον, ενώ πριν το ’73 όπως ξέρετε και πολιτικοί πολύ γνωστότεροι και σήμερα σε άλλα αξιώματα βάζανε βόμβες στην Αθήνα. Και είχε μια πολιτική αυτή σημασία. Γιατί τότε ακούστηκε στο εξωτερικό, ότι υπάρχει κάποια αντίδραση στο εσωτερικό της χώρας. Μετά το 1973 σαφώς οι Τροτσκιστές ήταν εναντίον όλων αυτών των ενεργειών».