«Κανένας συμπολίτης δεν μένει χωρίς ιατρική περίθαλψη» επιμένει να ισχυρίζεται η κυβέρνηση από την αρχή της πανδημίας. «Η κυβέρνηση πρόταξε την προστασία της δημόσιας υγείας και της ανθρώπινης ζωής» υποστήριξε η κυβερνητική εκπρόσωπος Αριστοτελία Πελώνη, κατά την παρουσία της στο 6ο Οικονομικό Φόρουμ Δελφών. Κι όμως, η πανδημία ήρθε να υπογραμμίσει όσα οι κυβερνήσεις προσπαθούσαν να κρύψουν κάτω από το χαλί: την υποστελέχωση του δημοσίου Συστήματος Υγείας και την άνιση πρόσβαση στην υγεία.

Δημόσια νοσοκομεία μετατράπηκαν σε αποθήκες χιλιάδων κρουσμάτων κορονοϊού. Οι Μονάδες Εντατικές Θεραπείας στα όρια τους, με ελλιπή εξοπλισμό και ελάχιστο εξαντλημένο προσωπικό. Η πανδημία βρήκε το Εθνικό Σύστημα Υγείας ανοχύρωτο με τουλάχιστον δεκάδες διασωληνωμένους εκτός ΜΕΘ. Ο υπουργός Υγείας έκανε εκκλήσεις προς την ιδιωτική Υγεία για εθελοντική συνδρομή και προσπάθειες να καλύψει τα κενά στο Εθνικό Σύστημα Υγείας μετακινώντας γιατρούς από νοσοκομείο σε νοσοκομείο και από πόλη σε πόλη.

Τον Μάρτιο του 2021 η πρόεδρος της ΕΙΝΑΠ, Ματίνα Παγώνη δήλωνε πως «βρισκόμαστε σε μία κατάσταση πολέμου» κάνοντας λόγο για δεκάδες διασωληνωμένους εκτός ΜΕΘ. Όπως κατήγγειλαν εργαζόμενοι στο Λαϊκό νοσοκομείο, είχαν υπερκαλυφθεί οι ΜΕΘ και υπάρχουν επιπλέον φορεία με ανθρώπους που περιμένουν να εισαχθούν σε ΜΕΘ. «Έκκληση, σας παρακαλούμε! Κρεβάτια εντατικής! Αυτό ζητάμε από την κυβέρνηση, υπάρχει εγκληματική ολιγωρία και αμέλεια» υπογράμμιζε ο νοσηλευτής του Λαϊκού, Χρήστος Ορφανός. Απευθύνοντας κραυγή αγωνίας οι γιατροί του νοσοκομείου «Τζάνειο», κατήγγειλαν με ανακοίνωσή τους ότι το νοσοκομείο μετατρέπεται σε «πρόχειρη αποθήκη ασθενών».

Κι αυτές είναι μερικές ενδεικτικές δηλώσεις γιατρών που δίνουν καθημερινά μάχη ενάντια στην πανδημία. Μια πανδημία που βρήκε πρόσφορο έδαφος στις φτωχογειτονιές, στους χώρους εργασίας, στα στριμώγματα στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στις βιομηχανικές δυτικές συνοικίες. Μια πανδημία που το καλοκαίρι δεν κολλάει και η Ελλάδα καλωσορίζει τουρίστες, ενώ τον χειμώνα οι κάτοικοι «θυσιάζονται» κλεισμένοι στα σπίτια τους. Μια πανδημία που τη βίωσαν σκληρότερα οι φτωχότερες τάξεις και τα δημόσια νοσοκομεία.

Στην ιδιωτική υγεία, τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Οι μεγάλες ιδιωτικές κλινικές έχαιραν  ασυλίας και βρίσκονταν σε διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση για την υποδοχή ή μη περιστατικών Covid. Ο υπουργός Υγείας παρακαλούσε κλινικάρχες να συνδράμουν στον αγώνα, τη στιγμή που τα δημόσια νοσοκομεία της χώρας ήταν σε απελπιστική κατάσταση και το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό εξουθενωμένο.

Ένα από τα μέτρα που ανακοινώθηκαν μέσα στο lockdown είναι η εκ νέου μείωση των χειρουργικών επεμβάσεων στα δημόσια νοσοκομεία μέχρι 80%, ενώ μετακινήσεις γιατρών από το δημόσιο σε ιδιωτικές κλινικές έκαναν αίσθηση. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων στα Δημόσια Νοσοκομεία (ΠΟΕΔΗΝ), με αιτήματα την επαρκή χρηματοδότηση, τη στελέχωση της Δημόσιας Υγείας, την ένταξη στα βαρέα και ανθυγιεινά, άμεσες προσλήψεις μόνιμου προσωπικού όλων των κλάδων και την επίλυση οικονομικών και θεσμικών ζητημάτων του κλάδου, κατέβαινε τακτικά στον δρόμο.

Όσοι δεν είχαν χρήματα να νοσηλευθούν με όλες τις ανέσεις σε μια ιδιωτική κλινική, στριμώχνονταν στους διαδρόμους των δημοσίων νοσοκομείων. Όσοι δεν είχαν χρήματα να κάνουν test σε κλινικές, ήλπιζαν τα συμπτώματα που είχαν να ήταν απλής ίωσης και όχι κορονοϊού. Και κάπως έτσι έρχονται στις ζωές μας τα εμβόλια. Διμερείς συμφωνίες χωρών σε ένα παιχνίδι «δίνω περισσότερα χρήματα, παίρνω περισσότερα εμβόλια» φανέρωσαν και πάλι το ταξικό πρόσημο στην  υγεία. Το εμβολιαστικό πρόγραμμα κινήθηκε με αργούς ρυθμούς και η διάθεση των εμβολίων ήταν συγκεκριμένη και περιορισμένη.

Από τις ΗΠΑ ως την Ελλάδα, οι φτωχοί στο στόχαστρο

Σε σεμινάριο του εργαστηριακού τομέα της Mayo Clinic, της 27 Οκτωβρίου με τίτλο «Pulling back the sheets: Deep inequalities exposed by the COVID-19 pandemic» (Ξεσκεπάζοντας το κάλυμμα: Οι δομικές ανισότητες αποκαλύπτονται από την πανδημία του Covid-19) η γιατρός Rahma Warsame παρουσιάζει στοιχεία ερευνών για το πώς και ποιοι επηρεάζονται από την πανδημία.

Σε σχέση με τους λευκούς οι μαύροι και οι γηγενείς πεθαίνουν νωρίτερα και από περισσότερες ασθένειες: έχουν τετραπλάσια περιγεννητική θνησιμότητα, δύο φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν στο πρώτο έτος της ζωής τους και υψηλότερα ποσοστά θανάτου για κάθε ασθένεια.

Παρατηρείται μια άτυπη γκετοποίηση σε συγκεκριμένες περιοχές στις οποίες παρουσιάζονται αυξημένα ποσοστά ανεργίας, χαμηλότερο εισόδημα, αυξημένη συγκέντρωση πληθυσμού σε χαμηλής ποιότητας κατοικίες, κακές συνθήκες υγιεινής.

Όπως είναι επόμενο οι κατηγορίες αυτές έχουν αυξημένα ποσοστά ανασφάλιστων ή υποασφαλισμένων, και ως εκ τούτου μειωμένη δυνατότητα πρόσβασης σε δομές υγείας, μειωμένη πρόσβαση σε διαγνωστικούς ελέγχους για τον Sars Cov 2, μειωμένη δυνατότητα πρόσβασης σε διαγνωστικά κέντρα, πρόσβαση μόνο σε περιορισμένης δυνατότητας ιδρύματα και μειωμένη δυνατότητα να εξεταστούν για τον Sars Cov 2 σε σχέση με λευκούς με τα ίδια συμπτώματα.

Οι συγκεκριμένες μειονότητες δεν έχουν δυνατότητα τηλεργασίας, χρησιμοποιούν τα ΜΜΜ χωρίς πρόσβαση σε ΙΧ, αρκετοί είναι άστεγοι και για αυτούς τους λόγους είναι περισσότερο εκτεθειμένοι στον Sars Cov 2.

Σύμφωνα με τους Caitlin Brown και Martin Ravallion, «πρόσφατη έρευνα έδειξε πολλούς τρόπους με τους οποίες η επιδημία μπορεί να επηρεάσει τη φτώχεια και την ανισότητα. Έχει διαπιστωθεί ότι οι εργαζόμενοι με χαμηλό εισόδημα όπως οι διανομείς φαγητού είναι πολύ πιθανό να συνεχίσουν να εργάζονται κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Επίσης ισχύει ότι στις περιοχές με υψηλότερο μέσο εισόδημα οι άνθρωποι τείνουν να έχουν περισσότερες αλληλεπιδράσεις τόσο στην παραγωγή όσο και στην κατανάλωση και περισσότερες επαφές με πηγές μόλυνσης μέσω ταξιδιών που πραγματοποιούνται είτε για αναψυχή είτε για εργασία».

Όπως υπογράμμισαν χαρακτηριστικά, «ένα υψηλότερο μέσο εισόδημα τείνει να σχετίζεται με σημαντική βελτίωση στην τήρηση αποστάσεων και χαμηλότερα ποσοστά μόλυνσης. Ωστόσο αυτό συμβαίνει επειδή οι πολιτείες με υψηλότερο μέσο εισόδημα τείνουν να έχουν χαμηλότερο ποσοστό φτώχειας. Οι χώρες με υψηλότερη συνολική εισοδηματική ανισότητα τείνουν να έχουν υψηλότερα ποσοστά μόλυνσης, γεγονός που οφείλεται εν μέρει στο ότι η υψηλότερη ανισότητα έρχεται με υψηλότερα ποσοστά φτώχειας». Η ερμηνεία τους είναι ότι οι φτωχότεροι άνθρωποι είναι λιγότερο ικανοί να προστατευθούν.

Αυτό το είδαμε να συμβαίνει και στη χώρα μας. Αυστηρό απαγορευτικό και ειδικά μέτρα έφερε η έξαρση των κρουσμάτων κορονοϊού στη Δυτική Αττική και συγκεκριμένα σε Ασπρόπυργο, Ελευσίνα και Μάνδρα. Μεγάλη διασπορά του ιού εντοπίζεται τόσο σε βιομηχανίες όσο και σε πληθυσμούς Ρομά, με τη Δυτική Αττική να παρουσίαζε δεκαπλάσια κρούσματα σε σχέση με άλλες περιοχές – αντίστοιχου πληθυσμού.

Ναι μεν εμβολιασμοί, αλλά…

Φαρμακευτικές επιχειρήσεις έχουν πληρωθεί για την έρευνα, την παραγωγή και τις προπαραγγελίες των εμβολίων από τις κυβερνήσεις σε ΗΠΑ, ΕΕ, ενώ άλλες αναπτυσσόμενες  χώρες όπως η Ινδία, προκαταβολικά, με δισεκατομμύρια κρατικού χρήματος, χωρίς να καρπωθούν τα οφέλη όπως οι παραπάνω.

Ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας παρότρυνε για μία ακόμη φορά τις πλούσιες χώρες, μέλη της G7, να δώσουν απόλυτη προτεραιότητα στην ισότιμη πρόσβαση στα εμβόλια, εκτιμώντας πως η υφιστάμενη κατάσταση είναι απαράδεκτη. «Το σημαντικότερο πράγμα, το οποίο έχουμε αυτή τη στιγμή ανάγκη είναι τα εμβόλια, η εμβολιαστική ισότητα», είπε ο Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους, στην εβδομαδιαία συνέντευξη τύπου, αφότου υπενθύμισε πως η πανδημία συνεχίζει να μαίνεται με περίπου 100.000 νεκρούς κάθε εβδομάδα.

«Γνωρίζουμε όλα όσα πρέπει να κάνουμε για να αυξήσουμε την παραγωγή των δυνατοτήτων και επομένως να αυξήσουμε την εμβολιαστική κάλυψη σε όλες τις χώρες», σημείωσε, προτού επισημάνει πως «άνω του 80%” όλων των δόσεων εμβολίων κατά της Covid που χορηγούνται παγκοσμίως γίνεται “σε χώρες με υψηλά εισοδήματα, την ώρα που οι χώρες με χαμηλά εισοδήματα έχουν μονάχα το 0,3%». Για τον Τέντρος, «είναι προς το συμφέρον κάθε χώρας αυτού του κόσμου να μοιράζεται τα εμβόλια και να προσφέρει τη βοήθειά της, διότι η εμβολιαστική ισότητα δεν είναι η φιλανθρωπία, η εμβολιαστική ισότητα συμφέρει τους πάντες», ενώ κατέληξε πως είναι απαράδεκτο το ταξικό πρόσημο που μπαίνει στην υγεία, διότι «δε θα καταφέρουμε να νικήσουμε τον ιό σε έναν διχασμένο κόσμο», όπως τόνισε χαρακτηριστικά.

Δε θα καταφέρουμε τίποτα σ’ έναν διχασμένο κόσμο.