Συνέντευξη Τύπου παρέθεσε το μεσημέρι της Τρίτης η υπουργός Πολιτισμού και ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη για την χθεσινή «αιφνιδιαστική» επανεμφάνιση δύο έργων από τα τρία που είχαν κλαπεί στις 9 Ιανουαρίου του 2012 από την Εθνική Πινακοθήκη. Πρόκειται για το έργο του Πάμπλο Πικάσο «Κεφάλι Γυναίκας», ένα δώρο του προς τον ελληνικό λαό το 1949, ως τιμητική προσφορά για την αντίσταση κατά τη γερμανική κατοχή και το έργο του Πιέτ Μοντριάν «Ανεμόμυλος Στάμμερ» που, σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά από τις αρχές, βρέθηκαν στην Κερατέα, σε μια ρεματιά.

«Ο λόγος που συγκεντρωθήκαμε εδώ είναι γνωστός, ευχάριστος. Είναι μια μεγάλη επιτυχία της ΕΛ.ΑΣ και οι πίνακες θα έχουν στη νέα πινακοθήκη την θέση που τους αξίζει», δήλωσε ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης. «Τον Πικάσο τον στέρησε από την πινακοθήκη ένας Έλληνας και Έλληνες είναι αυτοί που βρήκαν τα έργα για να επιστραφούν στη φυσική τους θέση». Από την πλευρά της, η Λίνα Μενδώνη έκανε λόγο για «μία ξεχωριστή μέρα χαράς και συγκίνησης».

Εγκαίνια με δύο «προφητικές» διατάξεις από την Μενδώνη

Δεν έχουν περάσει πολλοί μήνες απ’ όταν ρεπορτάζ, όπως αυτό του Άλκη Κόκκινου στο «Κοσμοδρόμιο», έκαναν λόγο για «σκηνικό “ξαφνικής” επανεμφάνισης του κλεμμένου Πικάσο. Σημαντικό παράγοντα στο επικείμενο «στήσιμο» της επανεμφάνισης των έργων, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, φαίνεται να έπαιξαν τα πολυδιαφημισμένα εγκαίνια της Εθνικής Πινακοθήκης που πραγματοποιήθηκαν στις 25 Μαρτίου, ωστόσο δεν είναι μόνο αυτό.

Τον περασμένο Νοέμβριο εντοπίστηκε το ένα από τα τρία έργα που είχαν κλαπεί τον Ιανουάριο του 2012. Πρόκειται για το σχέδιο του 17ου αιώνα που βρέθηκε σε κατάλογο οίκου δημοπρασιών στη Φλωρεντία το 2019, ταυτίστηκε αμέσως ως το κλεμμένο από την Πινακοθήκη έργο του Guglielmo Caccia (Moncalvo) και μέσα σε ελάχιστη ώρα αποσύρθηκε από τη δημοπρασία.

Σύμφωνα με την Μαριλένα Κασιμάτη, ιστορικό τέχνης, πρώην επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης και μία εκ των επιμελητών της περιοδικής έκθεσης “Στα άδυτα της Εθνικής Πινακοθήκης. Άγνωστοι θησαυροί από τις συλλογές της”, της έκθεσης που “έτρεχε” την ημέρα της κλοπής, 9 Ιανουαρίου 2012, είναι: «σχεδόν σίγουρο ότι το έργο της δημοπρασίας είναι το ίδιο και το αυτό έργο της Εθνικής Πινακοθήκης, το οποίο, μετά την κλοπή, υπέστη πλαστογράφηση, πιθανώς ακόμη και πλύση για εξάλειψη φθορών της χάρτινης επιφάνειας και με σκοπό τη σύγχυση».

Ωστόσο, όπως επισημαίνει το ρεπορτάζ του «Κοσμοδρόμιου» το υπουργείο Πολιτισμού και η Εθνική Πινακοθήκη δεν φαίνεται να έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την εξέλιξη αυτή, στάση που προκάλεσε εύλογες απορίες. «Η Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, σε συνεργασία με την Εθνική Πινακοθήκη, προχώρησε άμεσα σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες μέσω των αρμοδίων αστυνομικών αρχών (Interpol) προκειμένου να επιτευχθεί η πλήρης τεκμηρίωση του έργου, ενώ παράλληλα έχει ζητηθεί και η συνδρομή της εισαγγελικής αρχής στην εν λόγω υπόθεση», απάντησε, βέβαια, η Βάσω Παπαγεωργίου, προϊσταμένη Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του υπουργείου Πολιτισμού, σε σχετική ερώτηση της εφημερίδας «Καθημερινή», αλλά ούτε εμπειρογνώμονας στάλθηκε από ελληνικής πλευράς για να εξετάσει το έργο ούτε επικοινωνιακά προβλήθηκε το θέμα. Ίσως, ο εντοπισμός του έργου να χαλούσε κάποιο πιο ενδιαφέρον και πολιτικά χρήσιμο σενάριο.

Το δεύτερο σημείο είναι ότι στον νόμο που ψηφίστηκε πρόσφατα για την αναδιοργάνωση του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων (τον ίδιο που περιλαμβάνει και τις διατάξεις περί εκπατρισμού αρχαιοτήτων για 50 χρόνια) προστέθηκαν δύο ενδιαφέρουσες νέες διατάξεις.

Η πρώτη (άρθρο 54) προβλέπει τη χορήγηση χρηματικής αμοιβής σε όποιον συμβάλλει στην ανάκτηση μνημείων, τα οποία κατέχονται παρανόμως, με μια διαδικασία που ορίζεται ως «απόρρητη και εξαιρείται από κάθε υποχρέωση δημοσιότητας, κατά παρέκκλιση κάθε άλλης γενικής ή ειδικής διάταξης».

Η δεύτερη διάταξη (άρθρο 55) προβλέπει τα εξής: «Οι συμβάσεις που αφορούν στην παροχή υπηρεσιών μεταφοράς, συσκευασίας και ασφάλισης ανακτηθέντων, ύστερα από παράνομη διακίνηση, πολιτιστικών αγαθών στο πλαίσιο δικαστικού ή εξωδικαστικού συμβιβασμού, στο οποίο τίθεται όρος εμπιστευτικότητας μεταξύ των πλευρών, είναι απόρρητες και εξαιρούνται όλων των προβλέψεων δημοσιότητας (Διαύγεια, ΚΗΜΔΗΣ, ΕΣΗΔΗΣ), ανεξαρτήτως της αξίας τους».