του Θάνου Καμήλαλη
Το πρώτο σχόλιο του Γιώργου Καραγιάννη, επικεφαλής της αποστολής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Σάμο, είναι σαφές. «Οι άνθρωποι που βλέπουμε εμείς δεν ησυχάζουν καθόλου. Δεν μπορούν να κοιμηθούν το βράδυ περιμένοντας να πάνε σε αυτό το κέντρο. Γιατί ανησυχούν πάρα πολύ για το προφανές: Για το ότι αφού υπέφεραν μήνες ή και χρόνια στο προηγούμενο κέντρο – κάποιοι βρίσκονται 2 χρόνια εκεί – τώρα οδηγούνται σε μία φυλακή».
Ο χαρακτηρισμός φυλακή δεν είναι υπερβολικός. Προκύπτει από τις ίδιες τις πανηγυρικές ανακοινώσεις του Υπουργού Μετανάστευσης και το σχετικό δελτίο Τύπου που δόθηκε στη δημοσιότητα. Πίσω από τις προσεκτικές φωτογραφίες με «παιδική χαρά» και «χώρους αναψυχής», αλλά και τις εκφράσεις περί «ανθρώπων που θα πάρουν πίσω τη χαμένη τους αξιοπρέπεια» διαβάζουμε πως στο νέο κέντρο έχει τοποθετηθεί «διπλή περίφραξη ασφαλείας τύπου ΝΑΤΟ, η οποία σε συνδυασμό με την εγκατάσταση στην είσοδο των απαραίτητων συστημάτων ελέγχου, όπως τουρνικέ, μαγνητικές πύλες, x-rays, σύστημα access control δύο παραγόντων (ταυτότητα και αποτύπωμα), εξασφαλίζει την ασφαλή και ελεγχόμενη είσοδο και έξοδο από τη δομή σε όποιον το δικαιούται». Επίσης, «σε όλη την έκταση της δομής έχει προβλεφθεί η εγκατάσταση Κλειστού Συστήματος Παρακολούθησης (CCTV), το οποίο χρησιμοποιεί «έξυπνο» λογισμικό με σκοπό να προειδοποιεί εγκαίρως για τυχόν έκτακτα συμβάντα».
Συνολικά, το κέντρο, «δυναμικότητας 3000 φιλοξενούμενων», κόστισε περίπου 43 εκατομμύρια. Κατασκευάστηκε από την εταιρεία «Μυτιληναίος» και χρηματοδοτήθηκε εξολοκλήρου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, την ίδια Ε.Ε. που λίγο μετά την πυρκαγιά στη Μόρια, εκδήλωνε υποκριτικά το ενδιαφέρον της και εξέφραζε την αντίθεσή της στη χρηματοδότηση κλειστών κέντρων κράτησης. Ανάλογα κέντρα πρόκειται να «εγκαινιαστούν» σε ακόμα τέσσερα νησιά του Αιγαίου. «Σε λίγους μήνες ακολουθεί η Κως, η Λέρος και λίγο αργότερα, μέσα στο 2022, η Χίος και η Λέσβος» ανέφερε ο Μηταράκης, που φυσικά επιμένει να χρησιμοποιεί τον όρο «ελεγχόμενη δομή».
«Όλα αυτά τα αποδέχεται η Ευρωπαϊκή Ένωση κι αυτό είναι πολύ σημαντικό» τονίζει ο κ.Καραγιάννης στο TPP, που αναφέρεται επίσης σε μια κραυγαλέα αντίφαση στις δηλώσεις Μηταράκη. «Ενώ το αφήγημα είναι ότι θα είναι καλύτερες οι συνθήκες, ο Υπουργός είπε επίσης ότι το νέο κέντρο θα λειτουργήσει αποτρεπτικά. Δηλαδή από τη μία λέμε ότι “θα φροντίσουμε αυτούς τους ανθρώπους” και από την άλλη ότι το νέο κέντρο θα στείλει μήνυμα σε άλλους να μην έρχονται. Αυτή η ομολογία είναι αυτό που λέμε όλα αυτά τα χρόνια. Ότι πρόκειται για μία συστηματική πρόκληση βλάβης σε αυτούς τους ανθρώπους, ώστε να υπάρξει αποτροπή για τους επόμενους. Με τεράστιο κόστος φυσικά για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την Υγεία αυτών των ανθρώπων».
Ο επικεφαλής της αποστολής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Σάμο συνεχίζει λέγοντας πως «το αφήγημα ότι δεν είναι φυλακή είναι και υποκριτικό και προκλητικό. Για παράδειγμα, η περίφραξη συρματοπλέγματος ΝΑΤΟ είναι φτιαγμένη ως επιθετικό όπλο. Είναι δηλαδή ένα συρματόπλεγμα που δεν έχει σχέση με αυτά που είχαμε πριν δέκα χρόνια. Είναι δηλαδή κάτι που αν πέσεις πάνω του, όσο πιο πολύ προσπαθείς να ξεφύγεις τόσο πιο βαθιά πέφτεις μέσα του. Άρα το να βάζεις μια περίφραξη τέτοια, να βάζεις drones, να βάζεις όλα αυτά που περιγράφονται, ουσιαστικά να χαλάσεις όλα αυτά τα χρήματα της Ε.Ε. για να χτίσεις μεγαλύτερα τείχη δείχνει ακριβώς αυτό που θες να κάνεις. Θα μπορούσαν όλα αυτά τα χρήματα να διατεθούν για τη φροντίδα, για μία πιο ουσιαστική διαδικασία ασύλου, η οποία σιγά σιγά γίνεται αδύνατη, ή να διατεθούν για την ένταξη».
Ο Υπουργός Μετανάστευσης αναφέρθηκε πανηγυρικά επίσης στη μείωση των προσφυγικών ροών, υποστηρίζοντας πως «μόλις 117 μετανάστες πέρασαν τα τουρκικά σύνορα για να φτάσουν στο νησί». Από την πλευρά τους, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα καταγγέλλουν μία «εγκληματική αποτρεπτική τακτική. Μειώθηκαν οι ροές, ή οι αφίξεις είναι τρομερά δύσκολες; Είναι ένα ερώτημα αυτό. Οι φωνές των ασθενών που βλέπουμε το απαντούν. Φοβούνται την επαναπροώθηση».
Οι καταγγελίες και τα ντοκουμέντα για παράνομες επαναπροωθήσεις στη Σάμο είναι συνεχείς το τελευταίο διάστημα. «Τη Σάμο την έχουν κηρύξει πρώτη προτεραιότητα, γιατί ανοίγει το καινούριο ΚΥΤ. Όλα τα μεγάλα σκάφη του Λιμενικού που ήταν στη Λέσβο τα έχουν φέρει εδώ. Τον Αύγουστο, καταγράφηκαν μόνο περίπου 100 άτομα. Σε όλα ήμασταν εκεί. Ήρθαν και οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα μετά από λίγο και δεν ήμασταν μόνοι μας» εξηγούσε σε προηγούμενο ρεπορτάζ του TPP ο δικηγόρος Δημήτρης Χούλης, που ανέλαβε την εκπροσώπηση ενός ζευγαριού προσφύγων που κατέθεσαν μηνυτήρια αναφορά στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Σάμου, για παράνομη επαναπροώθησή τους, μαζί με ακόμα 25 άτομα, στις 21-22 Απριλίου, μετά από βία, σεξουαλική παρενόχληση της γυναίκας αλλά και ληστεία, από Έλληνες ενστόλους. Ο τρόπος δράσης των αρχών που περιγράφεται, συμπίπτει με δεκάδες ακόμα υποθέσεις και καταγγελίες για τις παράνομες επαναπροωθήσεις στα ελληνικά νησιά.
Στα τέλη Ιουνίου, η Διεθνής Αμνηστία δημοσίευσε μία αναλυτική έκθεση με στοιχεια για 21 επιχειρήσεις παράνομων επαναπροωθήσεων και θύματα περίπου 1.000 πρόσφυγες, κατά την περίοδο Απριλίου – Δεκεμβρίου 2020.
«Το 65% των ασθενών που είδαν οι ψυχολόγοι μας, έχουν αυτοκτονικό ιδεασμό»
Η κυβέρνηση, μέσω του Υπουργού Μετανάστευσης, υποστηρίζει πως «δημιουργήσαμε μια δομή σύγχρονη και ασφαλή για διαμένοντες, εργαζόμενους αλλά και κατοίκους, μακριά από τον αστικό ιστό. Μια δομή που θα προσφέρει πίσω την χαμένη αξιοπρέπεια σε ανθρώπους που ζητούν διεθνούς προστασίας, αλλά και τους αναγκαίους όρους φρούρησης και περιορισμού για τους παράνομους μετανάστες που είναι προς επιστροφή/απέλαση. Και μετατρέπεται έτσι σε προμετωπίδα της αυστηρής, αλλά δίκαιης μεταναστευτικής πολιτικής που εφαρμόζουμε από την πρώτη στιγμή».
Για τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, η εξέλιξη είναι «ντροπιαστική, η κορύφωση του εγκλωβισμού και της αποτροπής. Όλες οι δαπάνες έχουν γίνει για να φτιάξουμε μία τέλεια κλειστή δομή». Ο επικεφαλής τους στη Σάμο, εξηγεί πως «έχουμε φτάσει σε ένα σημείο, που επειδή έχουμε φτιάξει και ανεχτεί μία κατάσταση φοβερών συνθηκών, εξαθλίωσης, βλάβης, τώρα θεωρούμε πως επειδή φτιάξαμε ένα καινούριο κοντέινερ, βελτιώθηκε η κατάσταση. Ξέρετε, δεν μιλάμε για έναν “πληθυσμό τουριστών” που δεν είναι ευχαριστημένο με τις συνθήκες που έχει, μιλάμε για πρόσφυγες. Δεν θα έπρεπε καν να είναι πίσω από τα συρματοπλέγματα».
Υπενθυμίζεται επίσης πως οι πρόσφυγες ήταν «σε καραντίνα» για πολύ περισσότερους μήνες από ότι οι υπόλοιποι κάτοικοι της χώρας. Τα περιοριστικά μέτρα στα κέντρα κράτησης συνεχίστηκαν, με το πρόσχημα πια της πανδημίας και το καλοκαίρι του 2020, μετά το πρώτο lockdown.
Πρόκειται δηλαδή για χιλιάδες ανθρώπους στα νησιά που έχουν υποφέρει πολύ από τον εγκλεισμό τους, τις συνέπειες του οποίου καταλάβαμε όλοι και όλες, ειδικά στο δεύτερο πολύμηνο lockdown. Αυτή η κατάσταση ήρθε να προστεθεί σε βασανιστήρια και σε βαριά ψυχικά τραύματα, τα οποία φαίνεται να υπάρχουν σε κάθε άτομο που κάνει αυτό το απονενοημένο ταξίδι.
« Αυτήν τη στιγμή δεν υπάρχει διαμένων στο κέντρο στο Βαθύ, ή σε οποιοδήποτε κέντρο κράτησης σε όλη την Ελλάδα, που να μην έχει κάποιου είδους ψυχικό τραύμα» τονίζει ο κ.Καραγιάννης και εξηγεί. «Υπάρχουν δύο κατηγορίες ιατρικών προβλημάτων. Αυτά που κάποιος έχει από το ταξίδι, από την ταλαιπωρία. Μπορεί να είναι μία υποθερμία, μπορεί να είναι ένα νόσημα που δεν μπορούσε να φροντίσει στο ταξίδι του, μπορεί να είναι μετατραυματικό στρες. Υπάρχουν όμως, κι γι αυτό την ευθύνη έχει το κράτος υποδοχής, οι ιατρικές καταστάσεις που προκαλούνται από τις συνθήκες διαβίωσης. Από την απελπισία, το ψυχικό άλγος…»
Πιο συγκεκριμένα, στη Σάμο, όπου οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα βρίσκονται από το 2015:
«Από τον Μάρτιο μέχρι τον Αύγουστο του 2021, το 65% των ασθενών που είδαν οι ψυχολόγοι μας, έχει αυτοκτονικό ιδεασμό. Το 15% από αυτούς ανήκει σε μία κατηγορία που αποτελεί επικίνδυνη ζώνη, φοβόμαστε δηλαδή ότι μπορεί να το κάνουν πράξη. Όταν λοιπόν έχεις έναν άνθρωπο βασανισμένο σε αυτές τις συνθήκες, που έχει ήδη πρόβλημα, το είχε από το ταξίδι και τώρα επιδεινώθηκε και τον πας σε μία κλειστή δομή που απλά έχει και μία “παιδική χαρά” για να παίξουν τα παιδιά του, δεν περιμένεις ότι θα γίνουν τα πράγματα καλύτερα».
Δεν έχουν περάσει πολλές εβδομάδες από το «μήνυμα συμπαράστασης» της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου, στις γυναίκες του Αφγανιστάν, μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από τους Ταλιμπάν. Δεν έχουν περάσει πολλές εβδομάδες επίσης από τη φωτογράφιση της Προέδρου της Δημοκρατίας, μπροστά στον εξελιγμένο πλέον Φράχτη του Έβρου. Κι αυτή είναι η βασική τακτική Ελλάδας και Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Προσφυγικό. Υποκριτική συμπόνοια από μακριά, αναλγησία, παραβίαση στοιχειωδών δικαιωμάτων και τείχη κάθε είδους για να μην έρθουν εδώ. Πάντα για τις «κοινές ευρωπαϊκές μας αξίες». Με αυτό κλείνει την τοποθέτησή του ο Γιώργος Καραγιάννης:
«Οι ίδιο άνθρωποι που μας συγκινούν όταν βλέπουμε τα βίντεο από το Αφγανιστάν και τη Συρία, είναι οι ίδιοι άνθρωποι που μετά από μήνες βασανισμών είναι εδώ και μεταφέρονται στο νέο κέντρο. Θα πρέπει να το δούμε έτσι και όχι με τα αντανακλαστικά στα οποία απευθύνεται ο κ.Υπουργός»