Η ίδια αναφέρθηκε στη συνέχεια στον ορισμό της γυναικοκτονίας. Πρόκειται για έναν νεολογισμό που δηλώνει τη δολοφονία της γυναίκας ακριβώς επειδή είναι γυναίκα. Ανήκει στο υποσύνολο των ανθρωποκτονιών και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει τον όρο «ανθρωποκτονία γυναικών», από πρόθεση δηλαδή λόγω του φύλου τους. Αποτελεί ένα μεταφραστικό δάνειο του διεθνή πια όρου «Femicide», ο οποίος πρωτοεμφανίστηκε το 1976 στο έργο της φεμινίστριας και ακτιβίστριας εγκληματολόγου Diana Russell και καθιερώθηκε διεθνώς με το βιβλίο «Femicide: The politics of woman killing». Ο όρος χρησιμοποιείται και επισήμως από τον ΟΗΕ, την ΕΕ και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
«Σύμφωνα με στοιχεία της ελληνικής ομάδας για το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για γυναικοκτονίες, η έμφυλη βία αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή ως κύρια αιτία θανάτου και αναπηρίας για τις γυναίκες, μετά τον καρκίνο και τα τροχαία, σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης» τόνισε η καθηγήτρια και παρέθεσε στοιχεία: «Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο τον Νοέμβριο του 2019, 2600 γυναίκες στην ΕΕ χάνουν τη ζωή τους από έμφυλη βία και 1 στις 2 γυναίκες παγκοσμίως γίνονται από συντρόφους».
«Έμφυλη ανισότητα, γυναικοκτονίες και δημοκρατία»
Η Μάρω Παντελίδου Μαλούτα, Ομότιμη Καθηγήτρια Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, ΕΚΠΑ, με τη σειρά της σημείωσε: «H Γαρυφαλλιά δολοφονήθηκε επειδή είναι γυναίκα. Όλες οι δολοφονίες γυναικών σε καθεστώς έμφυλης ανισότητας συντελούνται λόγω φύλου. Στην περίπτωση που μας αφορά, ο δράστης ισχυρίστηκε πως το θύμα του τον υποβίβαζε, τον ενέπαιζε. Αυτό δείχνει στερεοτυπικές αιτιάσεις ενός τοξικού ανδρισμού που σκοτώνει. Άνδρας σκοτώνει γυναίκα που θεωρεί ότι πρέπει να είναι υπάκουη. Κι αν δεν το κάνει, τιμωρεί».
«Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, περίπου οι μισές γυναικοκτονίες διαπράττονται από τον σύντροφο, ως αποτέλεσμα άσκησης βίας από ερωτικό σύντροφο ή λόγω μισογυνισμού ή με τη μορφή εγκλημάτων για λόγους τιμής, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο έμφυλης ισότητας» υπογράμμισε και τόνισε πως αυτή η συνθήκη αμαυρώνει τη Δημοκρατία. «Βία, κακοποίηση γυναικών, βιασμοί, γυναικοκτονίες είναι συμπτώματα ενός συστήματος που υποτιμά τις γυναίκες. Με βάση τον Δείκτη Ισότητας των Φύλων που δημοσίευσε το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE), η Ελλάδα βρίσκεται και πάλι στην τελευταία θέση της κατάταξης στην Ε.Ε, με δείκτη στο 52,2, ενώ η Σουηδία στην πρώτη θέση βαθμολογείται με 89,3» σχολιάζει.
«Με βάση το φύλο η κοινωνία ταξινομεί σε υποκείμενα σε άνδρας/γυναίκα και τα ιεραρχεί. Το φύλο είναι περιοριστικό. Προβάλλει συγκεκριμένες προδιαγραφές για άνδρες/γυναίκες. Η ανδροκρατία ή πατριαρχία, η οργανωμένη εξουσία των ανδρών ως αυλών, είναι πηγή διακρίσεων και αποκλεισμός. Το φύλο οριοθετεί επιδιώξεις και προσδοκίες, ανάλογα με το πού μας κατατάσσει. Εμποδίζει την ελεύθερη ανάπτυξη. Κι έτσι δεν προωθούν τη Δημοκρατική και ισότιμη συνύπαρξη των ατόμων» τονίζει και σχολιάζει πως σ’ αυτό το πλαίσιο, στη γυναίκα δίδονται απαξιωμένοι ρόλοι, με μειονεκτήματα και εμπόδια.
Συγκεκριμένα, ανέλυσε τον ρόλο που δίδεται στη γυναίκα να φροντίζει τους άλλους. Μια κατασκευή ανισότητας. Ανέλυσε δε τις ανισότητες που οι γυναίκες, παρά Ευρωπαϊκά μέτρα ισότητας που προωθούνται, συναντούν στην εργασία. Ανισότητες στον τομέα της ιεράρχησης ρόλων και ανάθεσης ευθυνών, μισθολογικές ανισότητες αλλά και τον σεξισμό που συναντούν. Όλα αυτά ανήκουν σ’ ένα στερεοτυπικό λανθασμένο πλαίσιο που θέλει τη γυναίκα υποδεέστερη, να στηρίζει και να φροντίζει άλλους. Ένα πλαίσιο που επιδιώκει να τη στριμώξει σε καλούπια και ταμπέλες σπιτιού. «Απελευθέρωση από τα δεσμά του φύλου. Ίσες προϋποθέσεις για ισότιμη συνύπαρξη» κατέληξε.
«Να μπει ένα τέλος στις γυναικοκτονίες, στην έμφυλη βία. Δεν ήταν μια κακιά στιγμή. Να αλλάξει στη χώρα μας ο Ποινικός Κώδικας» σημείωσε η πρόεδρος Επιτροπής Διαφορετικότητας, Συμπερίληψης & Ισότητας, Ιουλία Τσέτη.
«Κοίτα Γαρυφαλλιά μου, τα κατάφερες κορίτσι μου»
Η μητέρα της Γαρυφαλλιάς παρέλαβε το μεταπτυχιακό δίπλωμα της κόρης της.
«Πολυαγαπημένη μου Γαρυφαλλιά, σήμερα βρισκόμαστε εδώ για να σε τιμήσουμε. Σήμερα παίρνεις το μεταπτυχιακό σου αγαπημένο μου παιδί. Νιώθω πως ότι και να πω είναι λίγο για εσένα με πλημμυρίζουν τόσα συναισθήματα και σκέψεις, τόσες αναμνήσεις, εικόνες, γέλια, μυρωδιές, αγκαλιές. Πώς να σας τα κάνω όλα αυτά λέξεις; Πώς να τα κάνω λόγια να σας τα πω;».
«Ήσουν πάντα ταπεινή, χαμηλών τόνων αλλά με ένα πανίσχυρο όπλο: το χαμόγελό σου, η ευγένειά σου η καλοσύνη σου. Θυμάμαι τον κόπο σου, την προθυμία σου και την αστείρευτη αγάπη γι’ αυτό που έκανες. Πάντα ήσουν ένας στρατιώτης για την επιστήμη σου. Κάποιες φορές σε κοιτούσα κρυφά από την πόρτα. Ήσουν σκυμμένη σε ένα γραφείο, χαμένη ανάμεσα στα βιβλία σου. Κοίτα Γαρυφαλλιά μου, τα κατάφερες κορίτσι μου. Είμαι τόσο περήφανη για εσένα. Όλοι είμαστε. Ακόμη κι από εκεί ψηλά που είσαι μας στέλνεις δώρα κορίτσι μου. Ακόμη και από εδώ που είμαι σου στέλνω την αγάπη μου εκεί στους καθαρούς ουρανούς που βρίσκεσαι. Η αγάπη μου για εσένα είναι τόσο μεγάλη και δυνατή που ξεπερνά τον πόνο μου πραγματικά. Αυτό μου άφησες παιδί μου αγάπη και φως και δυνάμεις στα λόγια μου».
«Στη μνήμη της Γαρυφαλλιάς»
Το ζήτημα των γυναικοκτονιών στην Ελλάδα συζητείται όλο και πιο έντονα. Ακριβώς επειδή δυστυχώς το δηλητήριο της πατριαρχίας και των δήθεν αντικών βαρβάτων χεριών που οπλίζονται είναι διάχυτο στην κοινωνία. Σε μια κοινωνία που θέλει να προοδεύσει ενώ ακόμη δεν έχει αποβάλλει βαθιά σκοτεινά ριζωμένα στερεότυπα.
Στις λίγες ευρωπαϊκές χώρες όπου είναι διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία ή απολογισμοί οργανώσεων για το 2021 οι αριθμοί είναι αμείλικτοι, όπως για παράδειγμα στην Ισπανία όπου μετά την άρση των Μάιο της κατάστασης έκτακτης ανάγκης λόγω της covid-19 μία γυναίκα δολοφονείται κάθε τρεις ημέρες από τον πρώην ή νυν σύντροφό της, έναντι μίας κάθε εβδομάδα κατά μέσο όρο πριν την πανδημία.
Στο Βέλγιο τους τέσσερις πρώτους μήνες του έτους καταγράφηκαν 13 γυναικοκτονίες έναντι 24 στο σύνολο του 2020. Στη Γαλλία 56 γυναίκες έχουν φονευθεί από την αρχή του 2021, ενώ στη διάρκεια της ίδιας περιόδου πέρυσι ο αριθμός ήταν 46, σύμφωνα με την οργάνωση «Γυναικοκτονίες από συντρόφους ή πρώην».
Στην Ισπανία στη διάρκεια του lockdown (από τα μέσα Μαρτίου ως τα μέσα Ιουνίου 2020) οι εκκλήσεις για βοήθεια αυξήθηκαν κατά 58% σε σχέση με την ίδια περίοδο το 2019, κυρίως μέσω του διαδικτύου. Στην Ιταλία και τη Γερμανία παρατηρήθηκε ίδια τάση, με άνοδο του αριθμού των εκκλήσεων σε βοήθεια σε τηλεφωνικές γραμμές αφιερωμένες στην αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας τον Απρίλιο και τον Μάιο του 2020.
Στη Βρετανία η οργάνωση «Refuge», που βοηθά θύματα ενδοοικογενειακής βίας, έλαβε από την άνοιξη του 2020 ως τον Φεβρουάριο του 2021 σχεδόν διπλάσιο αριθμό κλήσεων σε σχέση με τον κανονικό καιρό.
Στην Ιταλία μπορούσαν να καλέσουν μια ειδική γραμμή της αστυνομίας και να πουν «θα ήθελα να παραγγείλω μια πίτσα μαργαρίτα», κάτι που σήμαινε ότι ήταν θύματα βίας, με την αστυνομία να στέλνει ένα περιπολικό. Στην Ισπανία μπορούσαν να ζητήσουν «μια μοβ μάσκα» από τα φαρμακεία, από τα λίγα καταστήματα που παρέμειναν ανοικτά σε όλη τη διάρκεια του lockdown.
Μαύρο 2021 και στην Ελλάδα
Μέσα στο 2021 συνολικά 13 γυναίκες έχουν βρει φρικτό θάνατο λόγω του φύλου τους. Δολοφονίες με κοινό παρονομαστή το φύλο. Γυναικοκτονίες.
- 48χρονη γυναίκα, μητέρα τεσσάρων παιδιών, έπεσε νεκρή έπειτα από 8 μαχαιριές που δέχτηκε από τον εν διαστάσει σύζυγό της στην Ιεράπετρα.
- Ο δράστης είχε στήσει φονικό καρτέρι στην 32χρονη Δώρα στη Ρόδο, τη στιγμή που έμπαινε στο αυτοκίνητό της και την πυροβόλησε δύο φορές με κυνηγετική καραμπίνα. Στη συνέχεια πήγε σπίτι του και αυτοκτόνησε με την ίδια καραμπίνα.
- Στην αρχή του Οκτωβρίου στην περιοχή Βερβερόντα Αργολίδας ένας 78χρονος είχε στραγγαλίσει την 75χρονη σύζυγό του και στη συνέχεια αυτοκτόνησε.
- Το τσιμεντωμένο πτώμα της 42χρονης Μόνικα Γκιους από τη Ρουμανία αποκαλύφθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου. Το πτώμα της βρέθηκε στην αυλή του σπιτιού που έμενε στην Κυπαρισσία. Η Μόνικα είχε εξαφανιστεί από τον Φεβρουάριο. Για το έγκλημα κατηγορείται ο 39χρονος πρώην σύντροφός της, ο οποίος είχε διαφύγει στη Ρουμανία. Κρίθηκε προσωρινά κρατούμενος και οδηγήθηκε στη φυλακή μέχρι τη δίκη.
- Στις 23 Αυγούστου, μία 55χρονη γυναίκας στη Θεσσαλονίκη μαχαιρώθηκε θανάσιμα από τον σύντροφό της μέσα στο διαμέρισμά της.
- Στις 8 Αυγούστου ένας 49χρονος εισέβαλε στην επιχείρηση της 47χρονης γειτόνισσάς του στο Ρέθυμνο και την πυροβόλησε πισώπλατα, σκοτώνοντάς της μπροστά στα μάτια της κόρης της.
- Στις 3 Αυγούστου ένα άγριο έγκλημα εκτυλίχθηκε στην περιοχή Σωτηρίτσα στη Λάρισα όταν μία 43χρονη έπεσε νεκρή από το χέρι του συζύγου της. Το άγριο έγκλημα σημειώθηκε μέσα στην ταβέρνα όπου εργαζόταν η 43χρονη γυναίκα.
- Επίσης, τον Αύγουστο, 40χρονος σκότωσε τη σύζυγό του στο διαμέρισμα τους στη Δάφνη.
- Στις 16 Ιουλίου το πτώμα της 26χρονης Γαρυφαλλιάς βρέθηκε να επιπλέει στη θάλασσα στη Φολέγανδρο. Δράστης της δολοφονίας της ο 30χρονος σύντροφός της.
- Μία γυναίκα 64 χρονών έπεσε θύμα φονικής επίθεσης από τον εν διαστάσει σύζυγό της στις αρχές Ιουνίου.
- Ένας 32χρονος άνδρας εισέβαλε στο πατρικό της εν διαστάσει συζύγου του και μαχαίρωσε θανάσιμα την 28χρονη Κωνσταντίνα αλλά και τον 30χρονο αδελφό της, στη Μακρινίτσα.
- Στις 11 Μαΐου ολόκληρη η Ελλάδα συγκλονίζεται από τη φρικτή δολοφονία της 20χρονης Καρολάιν μέσα στο σπίτι της στα Γλυκά Νερά. Ενώ ο Μπάμπης Αναγνωστόπουλος κάνει λόγο για σεσημασμένους κακοποιούς που σκότωσαν τη σύζυγό του, σχεδόν 40 ημέρες μετά αποκαλύφθηκε ότι αυτός ήταν ο δράστης.
- 17 Ιανουαρίου και η Βασιλική δολοφονήθηκε με 14 μαχαιριές από τον 48χρονο Νορβηγό σύντροφό της στα Χανιά.
«She’s gone»
«Για ένα αδειανό πουκάμισο». Πρόκειται για την έκθεση δύο Ισραηλινών δημιουργών που ταξιδεύει σε όλον τον κόσμο, ως μία ένδειξη διαμαρτυρίας για τις γυναικοκτονίες. Η έκθεση φτάνει στην Ελλάδα και εγκαινιάζεται στις 25 Νοεμβρίου στο Ίδρυμα Κακογιάννη. Ανάμεσα στα ρούχα που θα εκτεθούν είναι και της Ελένης Τοπαλούδη που δολοφονήθηκε στη Ρόδο.
Δημιουργοί της εγκατάστασης είναι οι Ισραηλινοί Keren Goldstein, σκηνοθέτρια ντοκιμαντέρ και ακτιβίστρια κατά της έμφυλης βίας και ο Adi Levy, συνδιευθυντής της έκθεσης και σχεδιαστής. Η έκθεση She’s gone αποτελείται από ρούχα που φορούσαν οι δολοφονημένες γυναίκες.
Ένα πράσινο μπλουζάκι, ένα παλτό από ψεύτικη γούνα, ένα μακρύ κεντημένο φόρεμα, ένα τζιν παντελόνι, ένα τυχερό φούτερ, φορεμένο πριν από κάθε διαγώνισμα, ένα τοπ και ένα σακάκι, αγορασμένα ειδικά για γάμο. Κάθε ρούχο και μια ιστορία. Σε κάθε ρούχο τοποθετείται μία μικρή ετικέτα με το όνομα του θύματος, την ημερομηνία, τον τρόπο και το όργανο της δολοφονίας, καθώς και την ποινή του δικαστηρίου, εφόσον υπάρχει, καθώς ορισμένες υποθέσεις ακόμη δεν έχουν διαλευκανθεί.
Για την Ελλάδα, ένα ρούχο της Ελένης Τοπαλούδη, η δολοφονία της οποίας συγκλόνισε την κοινή γνώμη το 2018, περιλαμβάνεται στην έκθεση, ευγενική προσφορά της οικογένειάς της, με τη συνεργασία της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων. Στο ηχητικό μέρος της έκθεσης ακούγονται νανουρίσματα, τραγουδισμένα από γυναίκες σε διάφορες γλώσσες, εβραϊκά, αραβικά, αμχαρικά, ρωσικά, περσικά, ρουμανικά, μαροκινά, αραβικά, γερμανικά και ελληνικά, ένας ύστατος φόρος τιμής σε όλες τις γυναίκες θύματα βίας