Του Ηρακλή Μπογδάνου
Σε αντίθεση με την πολιτική οικονομία της ύστερης «Ελληνικής» Κρίσης (που μας χαλάει τον ύπνο εδώ και δύο χρόνια), η μάχιμη εκλογική πολιτική είναι πολύ πιο απλή και ανάλαφρη: Κάτι σαν αναψυχή, σαν περιγραφή αθλητικού αγώνα με ξεκάθαρους νικητές και ηττημένους, τακτική και παιγνίδι. Ναι, επιτέλους κάτι που μοιάζει με Άαρον Σόρκιν και West Wing, με Χόλιγουντ και Ράιαν Γκόσλινγκ, με ντοκιμαντέρ για τον Τζέιμς Κάρβιλ και τον Τζορτζ Στεφανόπουλος να κατακτούν διαδοχικά τις ΗΠΑ (The War Room) και τη Βολιβία (Our brand is crisis), με μια καμπάνια στο Mad Men βρε αδερφέ – μια επιστροφή από το “It’s the economy that proves every pundit inexorably stupid” στο παλιό, ανώδυνο “It’s the economy, stupid”. Στο εκλογικό σκηνικό μπορείς σχεδόν να «βάλεις τις δυνάμεις» όπως στη φυσική του Λυκείου και να επιχειρήσεις (με μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας) να δεις ποιος έχει τα ατού, ποιος δίνει τα καίρια χτυπήματα και ποιος στο τέλος θα νικήσει.
Προβλέψιμος λοιπόν ο νέος «δικομματισμός», η μετατόπιση των καινούργιων μονομάχων προς τις ιδεατές θέσεις του εικονικού «μεσαίου» ψηφοφόρου, η έμφαση στην πολυσυλλεκτική βεντάλια της «παράταξης» – που όλοι οι καλοί χωράνε. Κερδίζει πάλι όποιος θα πείσει τους πολλούς, πώς ναι αξίζει να τραβήξουν κουπί και πώς είναι για το δικό τους συμφέρον – ότι όχι δε θα μείνουν και πάλι οι περισσότεροι απέξω, μακριά απ’ την όποια επόμενη διανομή πλεονεκτημάτων και ευκαιριών. Η κεντροδεξιά έχει για σύμμαχο το φόβο, η αριστερά την ελπίδα, η κεντροδεξιά το νεοκλασικό «ευρωπαϊσμό», η αριστερά τον πεφωτισμένο και εξωστρεφή «πατριωτισμό». Τίποτα περίεργο ως εδώ: Η πολιτική δεν είναι η τέχνη του εφικτού (αυτή λέγεται μηχανική), αλλά η τέχνη του συμβιβασμού. Άρα τα προβλήματα ξεκινάνε είτε αν ανάμεσα στις διαφορετικές ομάδες της ίδιας παράταξης, ιδέες ή συμφέροντα μοιάζουν ασυμβίβαστα είτε αν το «κέντρο» έχει μετατοπιστεί σε άλλη διάσταση.
Στη Νέα Δημοκρατία οι τρεις συνιστώσες νεοφιλελεύθερη δεξιά, λαϊκή δεξιά και «Μνημονιακοί» εθνικιστές δείχνουν να τα βρίσκουν. Πρόκειται για ένα μείγμα που χρωστά το τελικό δέσιμό του στο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά τη σταθερότητά του στο ΠαΣοΚ και την Τρόικα: Οι λαϊκοί μπορούν να λένε ότι άλλα όνειρα είχαν αυτοί αλλά τους πιέζει η Τρόικα, οι εθνικιστές ότι ναι μεν αλλά τουλάχιστον είναι λιγότερο «Μνημονιακοί» απ το ΠαΣοΚ και οι νεοφιλελεύθεροι ότι τώρα που βρήκαμε Μνημόνιο επείγει να θάψουμε πεντέξι. Το πρόβλημα για τη δεξιά δεν είναι οι εσωτερικές ισορροπίες, αλλά η πραγματικότητα. Γιατί, η παράταξη αυτή μπορεί προσωρινά να συγκεντρώσει τους ενδεείς, μαζί με τους συντηρητικούς μικροαστούς και όσους θεωρούν ότι έχουν πολλά να χάσουν αλλά εντέλει δεν μπορεί να προσφέρει κάτι ουσιαστικό ούτε στους Τροϊκανούς ούτε στους ψηφοφόρους της. Η λαϊκή νομιμοποίηση είναι σκληρό νόμισμα και η Νέα Δημοκρατία δεν το διαθέτει, γι αυτό και προσπαθεί να την αντλήσει απεγνωσμένα από το ευρώ, φετιχοποιώντας το στα άκρα ως τη νέα Μεγάλη Ιδέα, τη χάρτινη Αγιά Σοφιά.
Για το ΣΥΡΙΖΑ το πρόβλημα είναι ότι απέκτησε ξαφνικά μεγάλο μερίδιο στην πολύφερνη ψήφο και απαιτείται δημιουργικός συμβιβασμός ανάμεσα στις συνιστώσες και σε άλλους συγγενικούς πολιτικούς χώρους, για το που αξίζει να επενδυθεί ή να ξοδευτεί όλο αυτό το ευαίσθητο απόθεμα. Αξίζει η Ευρωζώνη τόσο απόλυτη αφοσίωση, ώστε η Αριστερά να χρησιμοποιήσει την επιρροή της στους πολλούς και το καλό της «ανυπότακτο» όνομα για να περάσει επώδυνα συναινετικά μέτρα ή πρέπει να επενδύσει και σε εναλλακτικό, «εθνικό» plan b; Θα χρησιμοποιήσει το Άρθρο 65 για ευρωπαϊκά σύννομους περιορισμούς στις ροές κεφαλαίου, θα επιβάλλει βιομηχανική πολιτική, θα στρέψει την τραπεζική από την χρηματιστικοποίηση στην εσωτερική παραγωγή; Θα πείσει ότι εκτός από τη νεοφιλελεύθερη λιτότητα, υπάρχει και άλλη – που τιμά το όνομά της και κόβει μόνο τα περιττά; Θα βρει ρευστότητα για εκπαίδευση και πειράματα σε μεταφορντική κατεύθυνση, θα μπορέσει να πείσει υπάλληλους και εργάτες ότι εκτός από την αμυντική προστασία των δικαιωμάτων υπάρχει και άλλη κοινωνικά πιο φιλική, ανοιχτή και εντέλει αποτελεσματική; Θα εισάγει εναλλακτικές νομικές μορφές ιδιοκτησίας, συμβολαίων και εταιρειών; Θα εμπνεύσει περισσότερη συνείδηση του πολίτη, αυτό που τελευταία βαφτίζεται κοινωνικό κεφάλαιο; Χμ, πολύ δύσκολα πράγματα όλα αυτά αλλά τα ωραία έρχονται εξ αδοκήτω – οπότε, quien sabe?
Και το ΠαΣοΚ; Όπως είπε και ο Ευάγγελος Βενιζέλος για το ντιμπέιτ, θα περιμένει μήπως «παίξει» με το νικητή…
Του Ηρακλή Μπογδάνου
Σε αντίθεση με την πολιτική οικονομία της ύστερης «Ελληνικής» Κρίσης (που μας χαλάει τον ύπνο εδώ και δύο χρόνια), η μάχιμη εκλογική πολιτική είναι πολύ πιο απλή και ανάλαφρη: Κάτι σαν αναψυχή, σαν περιγραφή αθλητικού αγώνα με ξεκάθαρους νικητές και ηττημένους, τακτική και παιγνίδι. Ναι, επιτέλους κάτι που μοιάζει με Άαρον Σόρκιν και West Wing, με Χόλιγουντ και Ράιαν Γκόσλινγκ, με ντοκιμαντέρ για τον Τζέιμς Κάρβιλ και τον Τζορτζ Στεφανόπουλος να κατακτούν διαδοχικά τις ΗΠΑ (The War Room) και τη Βολιβία (Our brand is crisis), με μια καμπάνια στο Mad Men βρε αδερφέ – μια επιστροφή από το “It’s the economy that proves every pundit inexorably stupid” στο παλιό, ανώδυνο “It’s the economy, stupid”. Στο εκλογικό σκηνικό μπορείς σχεδόν να «βάλεις τις δυνάμεις» όπως στη φυσική του Λυκείου και να επιχειρήσεις (με μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας) να δεις ποιος έχει τα ατού, ποιος δίνει τα καίρια χτυπήματα και ποιος στο τέλος θα νικήσει.
Προβλέψιμος λοιπόν ο νέος «δικομματισμός», η μετατόπιση των καινούργιων μονομάχων προς τις ιδεατές θέσεις του εικονικού «μεσαίου» ψηφοφόρου, η έμφαση στην πολυσυλλεκτική βεντάλια της «παράταξης» - που όλοι οι καλοί χωράνε. Κερδίζει πάλι όποιος θα πείσει τους πολλούς, πώς ναι αξίζει να τραβήξουν κουπί και πώς είναι για το δικό τους συμφέρον - ότι όχι δε θα μείνουν και πάλι οι περισσότεροι απέξω, μακριά απ’ την όποια επόμενη διανομή πλεονεκτημάτων και ευκαιριών. Η κεντροδεξιά έχει για σύμμαχο το φόβο, η αριστερά την ελπίδα, η κεντροδεξιά το νεοκλασικό «ευρωπαϊσμό», η αριστερά τον πεφωτισμένο και εξωστρεφή «πατριωτισμό». Τίποτα περίεργο ως εδώ: Η πολιτική δεν είναι η τέχνη του εφικτού (αυτή λέγεται μηχανική), αλλά η τέχνη του συμβιβασμού. Άρα τα προβλήματα ξεκινάνε είτε αν ανάμεσα στις διαφορετικές ομάδες της ίδιας παράταξης, ιδέες ή συμφέροντα μοιάζουν ασυμβίβαστα είτε αν το «κέντρο» έχει μετατοπιστεί σε άλλη διάσταση.
Στη Νέα Δημοκρατία οι τρεις συνιστώσες νεοφιλελεύθερη δεξιά, λαϊκή δεξιά και «Μνημονιακοί» εθνικιστές δείχνουν να τα βρίσκουν. Πρόκειται για ένα μείγμα που χρωστά το τελικό δέσιμό του στο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά τη σταθερότητά του στο ΠαΣοΚ και την Τρόικα: Οι λαϊκοί μπορούν να λένε ότι άλλα όνειρα είχαν αυτοί αλλά τους πιέζει η Τρόικα, οι εθνικιστές ότι ναι μεν αλλά τουλάχιστον είναι λιγότερο «Μνημονιακοί» απ το ΠαΣοΚ και οι νεοφιλελεύθεροι ότι τώρα που βρήκαμε Μνημόνιο επείγει να θάψουμε πεντέξι. Το πρόβλημα για τη δεξιά δεν είναι οι εσωτερικές ισορροπίες, αλλά η πραγματικότητα. Γιατί, η παράταξη αυτή μπορεί προσωρινά να συγκεντρώσει τους ενδεείς, μαζί με τους συντηρητικούς μικροαστούς και όσους θεωρούν ότι έχουν πολλά να χάσουν αλλά εντέλει δεν μπορεί να προσφέρει κάτι ουσιαστικό ούτε στους Τροϊκανούς ούτε στους ψηφοφόρους της. Η λαϊκή νομιμοποίηση είναι σκληρό νόμισμα και η Νέα Δημοκρατία δεν το διαθέτει, γι αυτό και προσπαθεί να την αντλήσει απεγνωσμένα από το ευρώ, φετιχοποιώντας το στα άκρα ως τη νέα Μεγάλη Ιδέα, τη χάρτινη Αγιά Σοφιά.
Για το ΣΥΡΙΖΑ το πρόβλημα είναι ότι απέκτησε ξαφνικά υπολογίσιμο μερίδιο στην πολύφερνη ψήφο και απαιτείται πλέον δημιουργικός συμβιβασμός ανάμεσα στις συνιστώσες και σε άλλους συγγενικούς πολιτικούς χώρους, για το που αξίζει να επενδυθεί ή να ξοδευτεί όλο αυτό το ευαίσθητο απόθεμα. Αξίζει η Ευρωζώνη τόσο απόλυτη αφοσίωση, ώστε η Αριστερά να χρησιμοποιήσει την επιρροή της στους πολλούς και το καλό της «ανυπότακτο» όνομα για να περάσει επώδυνα συναινετικά μέτρα ή πρέπει να επενδύσει και σε εναλλακτικό, «εθνικό» plan b; Θα χρησιμοποιήσει το Άρθρο 65 για ευρωπαϊκά σύννομους περιορισμούς στις ροές κεφαλαίου, θα επιβάλλει βιομηχανική πολιτική, θα στρέψει την τραπεζική από την χρηματιστικοποίηση στην εσωτερική παραγωγή; Θα πείσει ότι εκτός από τη νεοφιλελεύθερη λιτότητα, υπάρχει και άλλη – που τιμά το όνομά της και κόβει μόνο τα περιττά; Θα βρει ρευστότητα για εκπαίδευση και πειράματα σε μεταφορντική κατεύθυνση, θα μπορέσει να πείσει υπάλληλους και εργάτες ότι εκτός από την αμυντική προστασία των δικαιωμάτων υπάρχει και άλλη κοινωνικά πιο φιλική, ανοιχτή και εντέλει αποτελεσματική; Θα εισάγει εναλλακτικές νομικές μορφές ιδιοκτησίας, συμβολαίων και εταιρειών; Θα εμπνεύσει περισσότερη συνείδηση του πολίτη, αυτό που τελευταία βαφτίζεται κοινωνικό κεφάλαιο; Χμ, πολύ δύσκολα πράγματα όλα αυτά αλλά τα ωραία έρχονται εξ αδοκήτω – οπότε, quien sabe?
Και το ΠαΣοΚ; Όπως είπε και ο Ευάγγελος Βενιζέλος για το ντιμπέιτ, θα περιμένει μήπως «παίξει» με το νικητή…