Φωτογραφίες: Aristomenis Syngelakis/Fb
Στην πρεμιέρα μίλησαν ο νέος πρέσβης της Κουβας στην Ελλάδα Άραμις Φουέντε Ερνάντες, η βουλευτίνα του ΚΚΕ Λιάνα Κανέλλη, ο πρόεδρος του Ελληνοκουβανικού Συλλόγου Νίκος Καρανδρέας, η Δέσποινα Μάρκου από την Ελληνική Eπιτροπή Διεθνούς Δημοκρατικής Αλληλεγγύης (ΕΕΔΔΑ), ο Αλέκος Χαλβατζής από τον Σύλλογο Χοσέ Μαρτί και ο Αριστομένης Συγγελάκης από την Επιτροπή για Νόμπελ Ειρήνης στους γιατρούς της Κούβας, ενώ την εκδήλωση άνοιξε ο Βελισσάριος Κοσσυβάκης, διευθυντής του New Star.
«Ο Μαρτί αγάπησε και θαύμασε την Ελλάδα, η παρακαταθήκη του μας ωθεί να συνεγαστούμε»
O νέος πρέσβης της Κούβας στην Ελλάδα, Άραμις Φουέντε Ερνάντες, έκανε την πρώτη δημόσια παρέμβασή του, αναφέροντας πως «εδώ και λίγες μέρες έχω φτάσει στην Αθήνα και είμαι πολύ ευχαριστημένος που είμαι σήμερα εδώ μαζί σας, σε μία μέρα που τιμούμε τον Εθνικό ήρωα και Απόστολο της Κούβας στα 127 χρόνια από το θάνατό του σε μάχη. ξέρω ότι είστε πολύ δραστήριοι σε ότι αφορά την αλληλεγγύη με τον κουβανικό λαό. Ξέρω επίσης ότι σε αυτόν εδώ τον κινηματογράφο πολύ συχνά παρουσιάζονται κουβανικές ταινίες. Σήμερα το πρωί είχα την ευκαιρία να συναντηθώ με το διοικητικό συμβούλιο και ανταλλάξαμε ιδέες και απόψεις και πληροφορίες σε σχέση με το πώς θα ενισχύσουμε τη φιλία και τη συνεργασία ανάμεσα στους δύο λαούς μας. Πρέπει να σας πω ότι ο ερχομός μου εδώ στην Ελλάδα αποτελεί την εκπλήρωση ενός παλιού ονείρου που είχα πάντα και δεν αναφέρομαι μονάχα στις ομορφιές της χώρας, ούτε καν στη μακρά και πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία της. Αυτό που με ενδιέφερε και με ενδιαφέρει κυρίως είναι να μπορέσω να έρθω σε πιο στενή επαφή με τον ελληνικό λαό, όποιος όλα αυτά τα χρόνια έχει επιδείξει τόσα δείγματα αλληλεγγύης απέναντι στον κουβανικό λαό. Πάντα έλεγα ότι η παρουσία μου εδώ θα αποτελεί ένα σημείο αναφοράς στη μακρά ζωή μου και είχα την ευκαιρία να πραγματοποιήσω αυτό το όνειρο, ώστε να βρίσκομαι εδώ σε μία μέρα σαν τη σημερινή, που συμπληρώνονται 127 χρόνια από το θάνατο του Χοσέ μάρτι στη μάχη, στην οποία δεν μπορώ να μη θυμηθώ πώς ασχολήθηκε Απόστολός μας με το θέμα της Ελλάδας. Μελέτησε την ιστορία της χώρας και στο έργο του μπορεί κανείς να βρει 70 με 80 αναφορές στον ηρωικό ελληνικό λαό. Και για τους Κουβανούς άφησε μία κληρονομιά, που μας ωθεί να συνεργαστούμε στενά μαζί σας, με τον ελληνικό λαό που τόσο αγάπησε και θαύμασε. Έτσι θέλω να σας ευχαριστήσω και μέσω εσάς όλους τους Έλληνες φίλους, που έχουν δώσει τόσα δείγματα αγάπης, Αλληλεγγύης και στήριξης στον αγώνα του λαού μας».
Σε σχέση με το επί σειρά δεκατιών εμπάργκο που ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός έχει επιβάλλει στο νησί, ανέφερε πως «εδώ και 60 χρόνια αντιμετωπίζουμε την πολιτική της μεγαλύτερης δύναμης, των Ηνωμένων Πολιτειών, ενάντια στην Κούβα.Τα τελευταία χρόνια ο αποκλεισμός έχει γίνει ακόμα πιο σκληρός και μάλιστα σε συνθήκες πανδημίας ενισχύθηκε, προκειμένου να συνδυαστούν δύο πράγματα, για να νικήσουν την Επανάσταση και την αντίσταση του κουβανικού λαού. Δεν τα κατάφεραν. Έχουμε εκπαιδευτεί στις ιδέες του Αποστόλου, στα διδάγματα του επικεφαλής κομαντάντε Φιντέλ Κάστρο και στους αγώνες του λαού μας. Για αυτό και μία μέρα σαν τη σημερινή θέλω να σας ενημερώσω ότι η Επανάσταση παραμένει και οι νέες γενιές συνεχίζουν.Σας ευχαριστώ όλους εσάς για την υποστήριξη και την αλληλεγγύη και ελπίζω πως δεν θα είναι η μοναδική φορά που συναντιόμαστε. Είμαστε στη διάθεσή σας με ανοιχτές τις αγκαλιές και σας μεταφέρουμε την αγάπη του ηρωικού κουβανικού λαού».
«Ο Μαρτί ανήκει, όχι μόνο στην αμερικανικη ηπειρο, αλλά και σε όλο τον κόσμο»
Ο Νίκος Καρανδρέας, πρόεδρος του Ελληνοκουβανικού Συλλόγου, ανέφερε ότι ο Χοσέ Μάρτι γεννήθηκε στα τέλη μιας μακρόχρονης περιόδου ανάπτυξης της Κούβας, βασισμένης στον δουλοκτητικό τρόπο παραγωγής και την καλλιέργεια ζάχαρης. O πληθυσμός του νησιού, πού ήταν η μοναδική ποια αποικία της Ισπανίας μαζί με το Πουέρτο Ρίκο στην αμερικανική Ήπειρο, εκτινάχθηκε από 13.000 κατοίκους σε 1 εκατομμύριο 400 χιλιάδες το 1860, από τους οποίους οι μισοί ήταν Αφρικανοί δούλοι οι απελεύθεροι. Ο παραπάνω όμως τρόπος ανάπτυξης είχε εξαντλήσει τις δυνατότητες του, πράγμα που φανερώθηκε με έντονη οικονομική ύφεση, καθώς τόσο η απλήρωτη εργασία των δούλων όσο και το μονοπώλιο του εμπορίου και δύσκαμπτη διοίκηση που ασκούσε η μητροπολιτική Ισπανία, λειτουργούσαν ανασταλτικά στον εκσυγχρονισμό της παραγωγής ζάχαρης και την ανάπτυξη άλλων εναλλακτικών καλλιεργειών και παραγωγικών επενδύσεων. Από την άλλη μεριά, οι απάνθρωπες συνθήκες ζωής και εργασίας των δούλων προκαλούσαν συνεχείς εξεγέρσεις. Όταν τον Οκτώβριο του 1868 ξέσπασε ο δεκαετής πόλεμος για την απελευθέρωση από την ισπανική κυριαρχία και την κατάργηση της δουλειάς, ο 15χρονος Χοσέ Μάρτι είχε ήδη δημοσιεύσει τα πρώτα του ποιήματα και διαπνεόταν από έντονο πόθο για μία πατρίδα ελεύθερη και δημοκρατική.Η συμμετοχή του εφήβου Μαρτί σε φιλοεπαναστατικούς ομίλους, παράλληλα με τη δημοσίευση ποιημάτων, ενός πατριωτικού θεατρικού έργου και των πρώτων πολιτικών του κειμένων, η φυλάκιση και εξορία του το 1871 στην Ισπανία, συνοψίζουν το κύριο χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του, την αταλάντευτη ενότητα σκέψης και δράσης που στηριζόταν και οιστρηλατούσε ένα μοναδικό ποιητικό χάρισμα».
Επισημαίνει ότι «ο δεκαετής πόλεμος τελείωσε με συμβιβασμό, χωρίς να πετύχει τους στόχους του. Προκάλεσε όμως βαθιές τομές στην οικονομία και την κοινωνία της Κούβας. Η συγκρότηση του επαναστατικού στρατού από όλα τα τμήματα της κοινωνίας, γαιοκτήμονες και δούλους, άσπρους μαύρους και μιγάδες, που μοιράστηκαν όχι μόνο τους κινδύνους αλλά και τα αξιώματα, καλλιέργησε στα προοδευτικότερα τμήματα της κοινωνίας τις ιδέες της φυλετικής ισότητας και της ενιαίας εθνικής ταυτότητας. Ένα μεγάλο μέρος των κτημάτων και των εργοστασίων ζάχαρης καταστράφηκε κατά τις εχθροπραξίες. Η άρχουσα οικονομικά τάξη των γαιοκτημόνων, που δεν μπόρεσε να πραγματοποιήσει τη ρήξη με τον δουλοκτητικό τρόπο παραγωγής, αποδεκατίστηκε. Το βορειοαμερικάνικο κεφάλαιο έσπευσε να καλύψει το κενό, αποκαθιστώντας την παραγωγή της ζάχαρης, αλλά σε άλλη βάση. Στη θέση των 2.000 περίπου μικρών εργοστασίων που λειτουργούσαν μέχρι το 1870, δημιουργήθηκαν μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα 200 σύγχρονα βιομηχανικά συγκροτήματα, ενώ αναπτύχθηκαν αντίστοιχα οι σιδηρόδρομοι και το εμπόριο. Υπολογίζεται ότι όταν άρχισε το 1895, η -οργανωμένη από τον Μαρτί- δεύτερη επανάσταση για την ανεξαρτησία της Κούβας, το επενδυμένο κεφάλαιο από τις ΗΠΑ ήταν 50 εκατομμύρια δολάρια, ένα πολύ μεγάλο ποσό για την εποχή. Οι βορειοαμερικάνικες εταιρείες ήλεγχαν ουσιαστικά τη βιομηχανία ζάχαρης και είπα απορροφούσαν το 87% των εξαγωγών. ο Μάρτι έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην εξορία. Το 1878 επέστρεψε από την Ισπανία στην Κούβα, μα σε λιγότερο από ένα χρόνο εξορίστηκε για δεύτερη φορά λόγω της επαναστατικής του δράσης. Στις ΗΠΑ, στο Μεξικό, στη Γουατεμάλα, στη Βενεζουέλα και παντού αναδείχθηκε σε παράγοντα της πνευματικής και πολιτικής ζωής. Ταξίδεψε πολλές φορές στην κεντρική Αμερική και στα νησιά της Καραϊβικής. Στη Νέα Υόρκη υπήρξε για πολλά χρόνια ανταποκριτής μεγάλων λατινοαμερικανικών εφημερίδων και υπηρέτησε ως πρόξενος της Ουρουγουάης, της Αργεντινής και της Παραγουάης. Η σκέψη και η δράση του, πάντα προσανατολισμένες στην απελευθέρωση της Κούβας, απέκτησαν ευρύτερους ορίζοντες, καθώς συνδέθηκαν με την κοινή μοίρα των λαών της Λατινικής Αμερικής. Ο Μάρτι είχε πλήρη γνώση της δύναμης και της επιθετικότητας του βορειοαμερικανικού ιμπεριαλισμού. Ήξερε πως οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ θεωρούσαν πως είχαν δικαίωμα επικυριαρχίας στη Λατινική Αμερική και τους κατοίκους της τους θεωρούσαν ένα υποδεέστερο είδος ανθρώπων, καθώς και ότι διαιρεμένες και κοινωνικά και οικονομικά καθυστερημένες χώρες της Λατινικής Αμερικής ήταν μία εύκολη λεία. Ιδιαίτερα τον ανησυχούσε η αναθέρμανση της παλιάςπρόθεσης των Ηνωμένων Πολιτειών να αγοράσουν ή να αποσπάσουν με επέμβαση την Κούβα από την παραπαίουσα Ισπανία, όπως παραδείγματος χάριν φάνηκε στο σχετικό συνέδριο οργανώθηκε το 1889 στην Ουάσινγκτον. Με τα πολιτικά του κείμενα, ο Χοσέ Μαρτί προπαγάνδισε τη χειραφέτηση Από τα οικονομικά δεσμά της αποικιοκρατίας, την εξάλειψη των φεουδαρχικών θεσμών και σχέσεων, καθώς και τη δημιουργία δημοκρατικών και κοινωνικά δίκαιων οντοτήτων, με ισότιμη συμμετοχή ιθαγενών, ινδιάνων, νεύρων και λευκών. Ιδιαίτερη σημασία έχει ο τρόπος που όριζε την ισοτιμία αυτή, καθώς δεν ήταν μία παραχώρηση του δυνατού προς τον αδύναμο, αλλά η απόρριψη της αυταξίας της φυλής, της ράτσας,η δημιουργία ενός εξαρχής ισότιμου αμαλγάματος ενός λαού»
Τόνισε πως «ο Μαρτί δεν περιορίστηκε στην καταγγελία των δεινών της αποικιοκρατίας και των φεουδαρχικών καταλοίπων στους θεσμούς και την κοινωνία της Κούβας και στις προειδοποιήσεις για την επιβολή των ΗΠΑ, αλλά εργάστηκε καταπόνητα για την συμπαράταξη των Κουβανών πατριωτών, για την δημιουργία του κουβανικού επαναστατικού κόμματος και τον ιδεολογικό εξοπλισμό του έτσι ώστε – σύμφωνα με τα λόγια του- να διεξάγει έναν απελευθερωτικό πόλεμο, με δημοκρατικό πνεύμα και μεθόδους, που θα εξασφαλίσει Ειρήνη και ευτυχία σε όλους τους κατοίκους της Κούβας και θα αποκλείσει κάθε αυταρχικό και γραφειοκρατικό κατάλοιπο της αποικιοκρατίας. Αλλά αυτή η τόσο απελευθέρωση και δημιουργία της δημοκρατίας της Κούβας δεν ήταν αυτοσκοπός, αλλά ο Μαρτί τη θεωρούσε συνδεδεμένη άρρηκτα με την τύχη των υπολοίπων λαών. Ήταν προσπάθεια να αποτραπεί η κατάληψη της Κούβας από τις Ηνωμένες Πολιτείες και η μετατροπή της σε προγεφύρωμα για την προέκταση της νεοαποικιακής κυριαρχίας τους σε όλη την Αμερική. Στη σκέψη του ο αγώνας για την πραγματική ανεξαρτησία της Κούβας είχε παγκόσμια σημασία. Πίστευε δηλαδή, πώς ιμπεριαλιστική ανάπτυξη των ΗΠΑ στη Νότιο Αμερική οδηγούσε σε παγκόσμια σύρραξη ανάμεσα στις τότε μεγάλες δυνάμεις, εισάγοντας με τον τρόπο αυτό την έννοια του ιμπεριαλιστικού πολέμου. Η δεύτερη επανάσταση ήταν ανεξαρτησία της Κούβας ξεκίνησε το Φεβρουάριο του 1895 και τον Απρίλιο Χοσέ Μαρτί, μαζί με τον στρατηγό Γκόμες και άλλα ηγετικά στελέχη, αποβιβάστηκε στην Κούβα από τον Άγιο Δομίνικο. Σκοτώθηκε στην πρώτη μάχη που πήρε μέρος. Μία μέρα πριν το θάνατο του, ο Μαρτί έγραφε στον φίλο του Μανουέλ Μερκάδο: “ Βάζω κάθε μέρα σε κίνδυνο τη ζωή μου για τη χώρα μου και για το καθήκον που μου επιβάλλει να εμποδίσω έγκαιρα με την ανεξαρτησία της Κούβας τις Ηνωμένες Πολιτείες θα εξαπλωθούν στις Αντίλλες και να πέσουν με περισσή δύναμη στις αμερικανικές πατρίδες μας. Ότι έχω κάνει μέχρι σήμερα και ότι πρόκειται να κάνω δεν έχει άλλο σκοπό”. Η επανάσταση συνεχιστηκε με αρχηγούς τους παλαίμαχους στρατηγούς του δεκαετούς πολέμου, αλλά η τελική νίκη ματαιώθηκε με την παρέμβαση των Ηνωμένων Πολιτειών κήρυξαν τον πόλεμο στην Ισπανία και κατέλαβαν το νησί το 1898».
Αναφερόμενος στην ιστορία της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας, προσέθεσε πως « μετά την απελευθέρωση των χωρών της Λατινικής Αμερικής από την ισπανική και πορτογαλική κυριαρχία, χαρακτηρίστηκε από τις προσπάθειες των συγγραφέων να βρουν νέα δικά τους μέσα έκφρασης, για να δημιουργήσουν πραγματική εθνική λογοτεχνία. Οι προσπάθειες αυτές ήταν σχεδόν απόλυτα ενταγμένες στο γενικότερο στόχο της χειραφέτησης από την αποικιοκρατική κληρονομιά, που επικρατούσε ακόμα στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή. Έτσι, η καινούργια λατινοαμερικανική λογοτεχνία ήταν από τις απαρχές της μία λογοτεχνία μαχόμενη, που απέρριπτε το δόγμα η τέχνη για την τέχνη. Πολλοί συγγραφείς ήταν ταυτόχρονα πολιτικοί και πολεμιστές, που χρησιμοποιούσαν άλλοτε την πένα κι άλλοτε το σπαθί ενάντια στην τυραννία και την οπισθοδρόμηση. Η προσπάθεια αυτή πήρε αναγκαστικά κι άλλο περίεργο μετά τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα, όταν άρχισε να συνειδητοποιείται η αυξανόμενη πολιτική και οικονομική επιρροή των ΗΠΑ, όπως δείχνει το δοκίμιο του Χιλιανού Φρανσίσκο Μπίλμπαο “Η Αμερική κινδυνεύει” (εκδ. 1876), με το οποίο καλούσε τις λατινοαμερικανικές χώρες να δημιουργήσουν μία φιλελεύθερη δημοκρατική ένωση και να εναντιωθούν στα επεκτατικά σχέδια των Βορειοαμερικανών. Συνεχιστής και απόλυτος εκφραστής στα τέλη του 19ου αιώνα της συνδυασμένης Αυτής Πολυχρόνης προσπάθειας χειραφέτηση της Λατινικής Αμερικής και της δημιουργίας αμερικανικής ταυτότητας, ο Μαρτί διακήρυξε πως η ιδεολογία, η πνευματική δημιουργία και η πολιτική πρέπει να βασίζονται στην λατινοαμερικάνικη πραγματικότητα και ιστορία και να μην αντιγράφουν μηχανικά τα ευρωπαϊκά και βορειοαμερικανικά πρότυπα. Το σπουδαίο λογοτεχνικό του έργο, που τον κατατάσσει στους μεγαλύτερους δημιουργούς, βασίστηκε στην πεποίθηση του πως η καλλιτεχνική δημιουργία είναι οργανικά δεμένη με την κοινωνία και πόσο καλλιτέχνης πρέπει να είναι κοινωνικά υπεύθυνος. Η τέχνη πρέπει να εκφράζει τις λύπες και τις χάρες του λαού και με την έννοια αυτή μπορεί να θεωρηθεί δημιουργία συλλογική. Όπως έγραφε “Το ποιητικό έργο διατηρείται στο χρόνο όταν είναι δημιουργία όλων. Αυτοί που το νιώθουν είναι το ίδιο δημιουργική όσο αυτή που το έγραψαν”. Ο Μαρτί δημιούργησε ένα καινούργιο τρόπο ποιητικής γραφής στην ισπανική γλώσσα, απλό και άμεσο, χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα απλές εικόνες με μεγάλη συμβολική δύναμη. Κατά τον Δομινικανό, Πέδρο Ενρίκες Ουρένια, ο τρόπος αυτός ήταν κάτι το ολότελα νέο στην ισπανική γλώσσα, καθώς δεν ακολουθούσε ένα συγκεκριμένο ρυθμικό πρότυπο, αλλά συνεχείς μεταβολές του ρυθμού και συνδύαζε λέξεις και νοήματα με πολλούς και ασυνήθιστους τρόπους, πετυχαίνοντας μία συνεχώς μεταβαλλόμενη αλληλεπίδραση φωτός και χρωμάτων. Η ικανότητά του να ανακαλύπτει νέους τρόπους έκφρασης ήταν ανεξάντλητη. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του μεγάλου Νικαραγουανού ποιητή, Ουμπέν Ντάριο, για τον Μαρτί, πως γράφει με τον πιο θαυμαστό τρόπο από οποιονδήποτε στην Ισπανία και την Αμερική, ενώ ανήκει σε μία ολόκληρη ράτσα. Η ποίηση, οι ιδέες και η επαναστατική πράξη του Μαρτί τον κατατάσσουν στους ελευθερωτές της Λατινικής Αμερικής, μαζί με τον Μπολίβαρ, τον Χουάρες, τον Σαν Μαρτίν κα. Η απελευθερωτική και διεθνιστική του σκέψη, ιδιαίτερα σε ότι αφορά την αλληλεγγύη των λαών της, την βασισμένη στο κοινό πολιτισμικό παρελθόν και το κοινό συμφέρον να αντισταθούν στην επιβολή του βορειοαμερικανικού ιμπεριαλισμού, είχε και έχει μεγάλη επίδραση και εξακολουθεί να εμπνέει κάθε προοδευτικό κίνημα της Λατινικής Αμερικής. Στην ίδια του τη χώρα, μετά τη μετατροπή της νομικά και ουσιαστικά σε προτεκτοράτο των ΗΠΑ, με δικτατορικές κυβερνήσεις ανδρείκελα, το παράδειγμα του Μαρτι αποτέλεσε κινητήρια δύναμη των λαϊκών εξεγέρσεων ενάντια στις διεφθαρμένες αμερικανόδουλες κυβερνήσεις, καθώς οι φοιτητές αστικής και μικροαστικής προέλευσης, που εμπνέονταν κυρίως από τις κοινωνικές και αντιιμπεριαλιστικές ιδέες του Χοσέ Μαρτί, άρχισαν να λαμβάνουν σημαντικό πολιτικό ρολό».
«Το 1933, συνδικάτα και φοιτητές, ήσαν ηγέτες της λαϊκής εξέγερσης που ανέτρεψε τον δικτάτορα Ματσάδο και οδήγησε στη δημιουργία μιας βραχύχρονης προοδευτικής κυβέρνησης, η οποία πήρε βασικά αστικά και αντιιμπεριαλιστικά μέτρα, πού όμως δεν εφαρμόστηκαν, καθώς και αυτή με τη σειρά της ανατράπηκε από στρατιωτική χούντα με επικεφαλής τον Μπατίστα. Το ίδιο δεν εφαρμόστηκαν αντίστοιχα στοιχεία του συντάγματος που ψηφίστηκε το 1940. Έτσι οι ιδέες του Μαρτί συνέχισαν να αποτελούν σημείο αναφοράς, παρά τις εξελίξεις στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Κούβας κατά την επόμενη δεκαετία. Η δεύτερη κατάληψη της εξουσίας από τον Μπατίστα και η -απόλυτα εξαρτημένοι από τις ΗΠΑ- δικτατορία του, οδήγησαν σε πολιτική ριζοσπαστικοποίηση, βασισμένη στο επαναστατικό πρόγραμμα του Χοσέ Μαρτί, το Σύνταγμα του 1940, αλλά και σε έναν βαθμό στο μαρξισμό, μέσα από την επιρροή των κομμουνιστών στα εργατικά συνδικάτα, που είχε ποια ενστερνιστεί της αντιιμπεριαλιστικής και αντικαπιταλιστικής πάλης σαν βασική προϋπόθεση για την εθνική και κοινωνική απελευθέρωση. Αυτό εκφράστηκε με τον καλύτερο τρόπο στο άμεσο επαναστατικό πρόγραμμα της Μονκάδα, το οποίο διακήρυξε ο Φιντέλ Κάστρο στην απολογία του, επίκληση στον Απόστολο της Κουβανικής Επανάστασης, επίκληση στις επαναστατικές παραδόσεις και την αγωνιστικότητα του λαού, επιτάφιος των συντρόφων του που έπεσαν δολοφονημένοι, σπορά για τη νίκη του κουβανικού λαού: “Φαινόταν πώς ο Απόστολος θα πέθαινε, ότι ποίηση του θα έσβηνε για πάντα. Τόσο μεγάλη προσβολή. Όμως να, είναι ζωντανός, δεν πέθανε, ο Λαός του είναι αντάρτης. Ένας άξιος λαός, πιστός στη μνήμη του. Υπάρχουν Κουβανοί που έπεσαν υπερασπίζοντας τα διδάγματα του. Υπάρχουνε νέοι, που με υπέροχη αυταπάρνηση πέθαναν δίπλα στον τάφο του, δίνοντας το αίμα και τη ζωή τους, για να τον κρατήσουν ζωντανό στην καρδιά αυτού του Έθνους. Κούβα, τι θα είχες απογίνει αν είχες αφήσει τον Απόστολο σου να πεθάνει;”. Το θεωρητικό υπόβαθρο και το αγωνιστικό φρόνημα του κινήματος της 26ης Ιούλη ήταν και αυτά βαθιά θεμελιωμένα στις ιδέες του Μαρτί. Μετά τη νίκη της Επανάστασης, το γρήγορο ξεπέρασμα της αστικοδημοκρατικής και αντιιμπεριαλιστικής της φάσης και η θυελλώδης ανάπτυξη της ταξικής πάλης ενάντια στην το πει αν και βορειοαμερικανική αστική τάξη, οδήγησαν στην ανακάλυψη του μαρξισμού, σύμφωνα με την έκφραση του Τσε, στην επιστημονική ανάλυση της κοινωνικοοικονομικής πραγματικότητας, διαλεκτικά δεμένης με την επαναστατική δράση της εργατικής τάξης. Έτσι. οι ιδέες του Μάρτη αποτέλεσαν μαζί με τον μαρξισμό, την ιδεολογική βάση των διακηρύξεων εκατομμυρίων Κουβανών προς τους λαούς της της αμερικανικής Ηπείρου και του κόσμου, όπως οι δύο διακηρύξεις της Αβάνας, καθώς και όπλο και οδηγό για την υπεράσπιση της εθνικής ανεξαρτησίας της Κούβας, των κοινωνικών επιλογών της, και την αδιάλειπτη επιτέλεση του διεθνιστικού της καθήκοντος. Οι ιδέες του Χοσέ Μαρτί αποτελούν μέρος της παγκόσμιας προοδευτική σκέψης και παραφράζοντας τον Ρουμπέν Ντάριο, μπορούμε να πούμε πώς ο Μαρτί ανήκει, όχι μόνο στην αμερικανική ήπειρο, αλλά και σε όλο τον κόσμο» κατέληξε.
«Τα μεγάλα δικαιώματα δεν αγοράζονται με δάκρυα, αλλά με αίμα»
Η βουλευτίνα του ΚΚΕ, Λιάνα Κανέλλη, καλωσόρισε « τον σύντροφο και φίλο Αραμίς, το νέο πρέσβη της Κούβας -του υποδειγματικού Νησιού της Επανάστασης- στον τόπο μας». Η ίδια ανέφερε ότι ανήκει «σε ένα κόμμα που διακατέχεται από την ηθική του Χοσέ Μαρτί, δίνοντας 100 χρόνια τη ζωή του για να μην αλλάξει, για να είναι αυτό που είναι. Και αυτό έχει μία σημασία για όσους μπορούν να καταλάβουν τι σημαίνει να μην προσαρμόζεσαι εκεί που ιμπεριαλιστικοί καιροί σε σέρνουν». Προσθέτει ότι, ακούγοντας τους προλαλήσαντες, είχε το αίσθημα ότι «ο αντιιμπεριαλιστικός χαρακτήρας της ποίησης, της δουλειάς, της ζωής, της θυσίας, της φιλοσοφικής σκέψης, της συγκρότησης της προσωπικότητας του Μαρτί, θα μπορούσε να συμπυκνωθεί σε ένα σύνθημα, ότι είναι αθάνατος, δεν πέθανε ποτέ, καθώς σήμερα ανοίγουν οι ασκοί του φρικτού αυτού του πολέμου».
Προσέθεσε ότι θεωρεί πως «η πνευματική, η επιστημονική, η ακαδημαϊκή κοινότητα της Ελλάδας, ο καθένας και η καθεμία από μας, δεν κάναμε όση προσπάθεια έπρεπε, ώστε να γνωρίσουμε τον κόσμο έξω από τα σύνορα της Ευρώπης και της λεγόμενης δυτικής σκέψης». Ως εκ τούτου, «δεν την ξέρουμε την Κούβα όσο θα έπρεπε, ως κουλτούρα, ως πολιτική και ηθική σκέψη ή ως επανάσταση» και γι’ αυτό « δεν μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί οι Κουβανοί λέει είναι τον Χοσέ Μαρτί, Απόστολο», παρότι «θα μπορούσαμε να το καταλάβουμε περισσότερο από κάθε άλλο λαό». Ανέφερε ότι σήμερα, που γίνεται λόγος για πυρηνική καταστροφή, κάνοντας συγκρίσεις με τον Κόλπο των Χοίρων και την κρίση των Πυραύλων της Κούβας, δεν συνέρχονται, ώστε να συνειδητοποιήσουν τι σημαίνει Κούβα και αντίσταση στον ιμπεριαλισμό. «Υπερασπιστήκαμε και υπερασπιζόμαστε την Κούβα ενάντια στο άθλιο εμπάργκο, ώστε να μπορέσουμε να το σταματήσουμε, ξυπνώντας τους λαούς που ανέχονται την επιβολή του και σε αυτό καλούμε τον καθένα και κάθε μία. Ανέφερε ότι το ένα από τα δύο εμβόλια που έφτιαξε η Κούβα, το ονόμασε «Αbdala» (Ανεξαρτησία), δηλαδή με τον τίτλο ενός εφηβικού ποιήματος του Χοσέ Μαρτί, επισημαίνοντας το ερώτημα μιας δημοσιογράφου, η οποία αναρωτήθηκε: «Θα ονόμαζε πότε κάποιος Άγγλος το δικό του εμβόλιο Άμλετ; Ονόμαζε ποτέ κανένας Έλληνας το δικό του εμβόλιο Αντιγόνη;». Τέλος, αναφέρθηκε και εκείνη στο τελευταίο γράμμα του Μαρτί προς τον Μερκάδο, την παραμονή του θανάτου του, αναρωτώμενη «πόσοι στην Ευρώπη μπορούν να πουν σήμερα τα λόγια του, όταν τους αρκεί ένα χειροκρότημα από τις ΗΠΑ και τον ιμπεριαλισμό».
Η Δέσποινα Μάρκου, εκ μέρους της Ελληνικής Eπιτροπής Διεθνούς Δημοκρατικής Αλληλεγγύης (ΕΕΔΔΑ), ανέφερε ότι «από πολύ μικρή ηλικία απόκτησε το βαθύ αίσθημα δικαιοσύνης που τον διέκρινε σε όλη του τη ζωή. Από 16 χρονών ένιωσε στο πετσί του την άγνοια η καταπίεση και τα καταναγκαστικά έργα στα οποία τον καταδίκασαν, γιατί στη σύντομη ζωή του συνδύασε με τον καλύτερο τρόπο τη θεωρία και την πράξη. Δεν έμεινε στην ποίηση και στη φιλοσοφία, αλλά κατανόησε τη σημασία του οργανωμένου αγώνα και ίδρυσε το 1892 το Κουβανικό Επαναστατικό Κόμμα, ενώ 3 χρόνια αργότερα σκοτώθηκε στη μάχη του Δος Ρίος. Ωστόσο ως επιτροπή αλληλεγγύης εμείς θα θέλαμε στα λίγα λεπτά που έχουμε στη διάθεση μας να τονίσουμε, το βαθύ αντιιμπεριαλιστικό και λατινοαμερικάνικο χαρακτήρα της σκέψης του και του αγώνα του. Μία μέρα πριν σκοτωθεί έγραφε σε ένα γράμμα στον φίλο του Μανουέλ Μερκάδο, που δεν πρόφτασε καν να ολοκληρώσει: “Καθημερινά Βρίσκομαι σε κίνδυνο Ποια να δώσω τη ζωή μου για τη χώρα μου, για το χρέος μου να εμποδίσω έγκαιρα με την ανεξαρτησία της Κούβας, τις Ηνωμένες Πολιτείες να επεκταθούν στις Αντίλλιες και να πέσουν με επιπλέον δύναμη πάνω στη γη μας, την Αμερική. Όσα έκανα μέχρι σήμερα και θα κάνω είναι για αυτό. Έζησα στο τέρας και γνωρίζω τα σωθικά του η σφεντόνα μου είναι αυτή του Δαυίδ”. Με αυτή την αναφορά του, εκφράζει τα αντιιμπεριαλιστικά αισθήματά του. Mια σειρά χώρες είχαν πια απελευθερωθεί από τον ισπανικό ζυγό και η Κούβα ήταν η τελευταία χώρα της Λατινικής Αμερικής, που αγωνίστηκε κατά της Ισπανίας και έπαψε να είναι αποικία της, για να γίνει νεοαποικία των Ηνωμένων Πολιτειών, πράγμα που δεν πρόφτασε να δει ο Μαρτι, αφού δεν έζησε τον πρώτο ιμπεριαλιστικό πόλεμο – όπως ονομαζε ο Λένιν τον ισπανοαμερικανικό πόλεμο. είχαν περάσει πια οι μεγάλοι εθνικοαπελευθερωτικοί αγώνες της Λατινικής Αμερικής, είχαν πεθάνει οι μεγάλοι απελευθερωτές η επόμενη γενιά επαναστατών δεν είχε καν γεννηθεί. Ο Μαρτι πίστευε ότι Κούβα αποτελούσε το μεγάλο εμπόδιο για την επέκταση των Ηνωμένων Πολιτειών, πράγμα που φάνηκε ακόμα πιο καθαρά μετά την επικράτηση της κουβανικής Επανάστασης, αφού αγώνας του κουβανικού λαού για να διατηρήσει την ανεξαρτησία του, την ελευθερία του, το πολιτικό σύστημα που ο ίδιος επέλεξε τον σοσιαλισμό, παραμένει μέχρι σήμερα ένα μεγάλο αγκάθι για την πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών και αντιμετώπιση αυτού του αγώνα γίνεται με σκληρό τρόπο, έναν ανελέητο οικονομικό, εμπορικό και χρηματοπιστωτικό αποκλεισμό φέτος κλείνει 60 χρόνια από την επίσημη επιβολή του και δημιουργεί τεράστια προβλήματα στην ανάπτυξη της χώρας, καθώς και με κάθε άλλη προσπάθεια υπονόμευσης της Επανάστασης. Ο Μαρτί ήξερε καλά ότι ” τα μεγάλα δικαιώματα δεν αγοράζονται με δάκρυα, αλλά με αίμα”, όπως είχε γράψει κάποτε ο ίδιος. Και για αυτά τα μεγάλα δικαιώματα αγωνίστηκε και σκοτώθηκε».
Ο Αλέκος Χαλβατζής, εκ μέρους του Πολιτιστικού Συλλόγου Χοσέ Μαρτί – Αλληλεγγύη στην Κούβα, που έφερε σε πέρας τον υποτιτλισμό της ταινίας, ευχαρίστησε το New Star, καθώς πάντα παρέχει χώρο και ευκαιρίες για τη συνύπαρξη των διαφορετικών οργανώσεων αλληλεγγύης για τη Κούβα, μπροστά σε επετείους και άλλα σημαντικά γεγονότα. Ανέφερε ότι ο σύλλογος «πάντα επιδιώκει τη συνεργασία και κοινή δράση, με πρόσφατο παράδειγμα την προσπάθεια για τη διεύρυνση και τη δράση στη χώρα μας της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας #UnblockCuba. Πέρα από την πρακτική δουλειά της αλληλεγγύης ο σύλλογός μας επιδιώκει να προβάλει τον πολιτισμό της Κούβας και φυσικά το έργο του Χοσέ Μαρτί». Προσέθεσε πως Σε αυτό το πλαίσιο θελήσαμε πριν από ένα χρόνο να προβάλουμε στο Ελληνικό κοινό τη συγκεκριμένη ταινία, υποτιτλίζοντάς την με θεωρητική δουλειά των μελών μας και διοργανώσαμε μία διαδικτυακή προβολή. Λόγω της θετικής ανταπόκριση σκεφτήκαμε να οργανώσουμε δια ζώσης προβολές και για αυτό επικοινωνήσαμε με το New Star, το οποίο βρισκόταν στη διαδικασία να αποκτήσει τα δικαιώματα». Ως ένα από τα μέλη του Χοσέ μάρτι που ασχολήθηκε με τον υποτιτλισμό, επισήμανε πως «η ταινία, πέρα από το πολύ ενδιαφέρον θέμα της, έχει και αυτοτελή καλλιτεχνική αξία. Δεν είναι απλά μία αγιογραφία του νεαρού Μάρτη ή ένα δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ, αλλά αναδεικνύει σε βάθος στον ήρωα και σημαντικές στιγμές και γεγονότα της ζωής του. Δεν προβάλλει εξιδανικευμένα μόνο αρετές, αλλά και αδυναμίες, ταλαντεύσεις, φόβους. Άλλωστε μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για τον Μαρτί στην πόλη πρώιμη ηλικία του. μας δίνει ανάγλυφα στοιχεία από τον διαμόρφωσαν και σφράγισαν την αξιακή και ιδεολογική συγκρότηση του και την επαναστατική του στα σε μέχρι το τέλος της ζωής του, με το όπλο στο χέρι».
Τέλος, ο Αριστομένης Συγγελάκης, εκ μέρους της Ελληνικής Επιτροπής για το Νόμπελ στους γιατρούς της Κούβας, ανέφερε ότι «ο Χοσέ Μαρτί αφιέρωσε τη ζωή του στον αγώνα για την εθνική ανεξαρτησία της Κούβας και αφιέρωσε τη ζωή του σε αυτό. στα κείμενα του υπάρχει έντονα η δίψα για την απελευθέρωση της Κούβας από τον αποικιοκρατικό ζυγό η δίψα για κοινωνική απελευθέρωση και χειραφέτηση των λαών και των ανθρώπων από την καταπίεση. Υπήρξε επαναστάτης. μεγάλος ποιητής και μεγάλος φιλέλληνας, του οποίου ο φιλελληνισμός στηρίζεται από τη μία στην αγάπη του για την αρχαία Ελλάδα και από την άλλη στο θαυμασμό του για τους αγώνες του ελληνικού λαού διαχρονικά, αλλά ιδίως για την Επανάσταση του 1821. Όπως σημειώνει ο προηγούμενος Κουβανός πρόξενος, Χοσέ Οριόλ Μαρέρο Μαρτίνες, στο βιβλίο του ο Χοσέ Μαρτι και το ελληνικό στοιχείο, η αγάπη του Μαρτί για το ελληνικό στοιχείο δεν έχει σχέση με το τυπικό φιλελληνισμό, αλλά κυρίως είναι μία αναζήτηση του οικουμενικού και διεθνικού χαρακτήρα του ελληνικού πολιτισμού. Εμπνευσμένος από την πολιορκία του Μεσολογγίου και τη μάχη των Θερμοπυλών αποθεώνεται η αντίσταση των λαών στον ξένο κατακτητή έναν αγώνα στον οποίο ο ίδιος έδωσε τη ζωή του πεθαίνοντας στη μάχη με το πρόσωπο στραμμένο στον ήλιο. Ο αγώνας του κουβανικού λαού για κοινωνική δικαιοσύνη, εθνική ανεξαρτησία και διεθνή αλληλεγγύη είναι αυτός που μας έχει συγκινήσει και οδήγησε στη συγκρότηση αυτής της επιτροπής σε μία εποχή που λόγω της πανδημίας Covid-19, η διεθνής κοινότητα η οποία δομείται υπό συγκεκριμένες καπιταλιστικές και ιμπεριαλιστικές αρχές, έδειξε το χειρότερο εαυτό της. Την εποχή που κάποιες χώρες είχαν και τέταρτη δόση του εμβολίου για το σύνολο του πληθυσμού τους και άλλες δεν είχανε κάνει την πρώτη δόση ούτε στο 10% του πληθυσμού τους, την εποχή που γιγάντια συμφέροντα πολυεθνικών εταιρειών είχαν το προβάδισμα έναντι των αναγκών των ανθρώπων. Αυτή ακριβώς την εποχή η Κούβα έδειξε ένα μοναδικό παράδειγμα ανθρωπιάς, αλληλεγγύης και αντίστασης στην εκμετάλλευση, με την παραγωγή των εμβολίων από την ίδια, με τα οποία μέσα σε έξι μήνες εμβολίασε το σύνολο του πληθυσμού της, χωρίς να έχει ανάγκη τις μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, παρά το σκληρό εμπάργκο δεκαετιών και παράλληλα με την εθνική ταξιαρχία Χένρι Ριβ, που πήγε σε κάθε γωνιά του κόσμου που την προκάλεσαν και έδωσε αγώνα για να σώσει ανθρώπινες ζωές». Ο κ. Συγγελάκης ολοκλήρωσε την ομιλία με τους παρακάτω υπέροχους στίχους του Χοσέ Μαρτί:
Σε κάμπο ανθισμένο κρατήσου
Εκεί που τις μάχες σου δίνεις –
Για όσα ποτέ δεν προδίδεις
Θα παίζεις διαρκώς τη ζωή σου!
