Διεθνής Αμνηστία: Οι πολεμικές τακτικές της Ουκρανίας θέτουν σε κίνδυνο τους αμάχους

Σύμφωνα με την οργάνωση, τέτοιες τακτικές παραβιάζουν το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και θέτουν σε κίνδυνο τους αμάχους, καθώς μετατρέπουν πολιτικά αντικείμενα σε στρατιωτικούς στόχους, καθώς τα ρωσικά χτυπήματα που ακολούθησαν σε κατοικημένες περιοχές έχουν σκοτώσει αμάχους και έχουν καταστρέψει πολιτικές υποδομές.

«Έχουμε καταγράψει ένα μοτίβο των ουκρανικών δυνάμεων να θέτουν σε κίνδυνο τους αμάχους και παραβιάζουν τους νόμους του πολέμου όταν επιχειρούν σε κατοικημένες περιοχές», δήλωσε η Ανιές Καλαμάρ, Γενική Γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας.

«Το γεγονός ότι βρίσκεται σε αμυντική θέση δεν απαλλάσσει τον ουκρανικό στρατό από τον σεβασμό του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου», σημειώνει.

Ωστόσο, δεν ακολούθησε κάθε ρωσική επίθεση που καταγράφηκε από τη Διεθνή Αμνηστία αυτό το μοτίβο. Σε ορισμένες άλλες τοποθεσίες στις οποίες η Διεθνής Αμνηστία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Ρωσία είχε διαπράξει εγκλήματα πολέμου, μεταξύ άλλων σε ορισμένες περιοχές της πόλης Χάρκοβο, η οργάνωση δεν βρήκε αποδείξεις ότι ουκρανικές δυνάμεις βρίσκονταν στις περιοχές αμάχων που είχαν παράνομα γίνει στόχος από τον ρωσικό στρατό.

Μεταξύ Απριλίου και Ιουλίου, οι ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας πέρασαν αρκετές εβδομάδες ερευνώντας τα ρωσικά πλήγματα στις περιοχές του Χάρκοβο, του Ντονμπάς και του Μυκολαίβ. Η οργάνωση επιθεώρησε τις τοποθεσίες των χτυπημάτων, πήρε συνεντεύξεις από επιζώντες, μάρτυρες και συγγενείς θυμάτων των επιθέσεων και πραγματοποίησε τηλεπισκόπηση και ανάλυση όπλων.

Κατά τη διάρκεια αυτών των ερευνών, οι ερευνητές βρήκαν αποδείξεις ότι οι ουκρανικές δυνάμεις εξαπέλυαν πλήγματα μέσα από κατοικημένες κατοικημένες περιοχές, καθώς και ότι δημιουργούσαν βάσεις σε πολιτικά κτίρια σε 19 πόλεις και χωριά των περιοχών. Το Εργαστήριο Αποδεικτικών Στοιχείων Κρίσεων της οργάνωσης ανέλυσε δορυφορικές εικόνες για να επιβεβαιώσει περαιτέρω ορισμένα από αυτά τα περιστατικά.

Οι περισσότερες κατοικημένες περιοχές στις οποίες εντοπίστηκαν στρατιώτες βρίσκονταν χιλιόμετρα μακριά από τις γραμμές του μετώπου. Υπήρχαν βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις που δεν θα έθεταν σε κίνδυνο τους αμάχους – όπως στρατιωτικές βάσεις ή πυκνά δασωμένες περιοχές σε κοντινή απόσταση, ή άλλες δομές πιο μακριά από κατοικημένες περιοχές. Στις περιπτώσεις που κατέγραψε, η Διεθνής Αμνηστία δεν γνωρίζει ότι ο ουκρανικός στρατός που βρισκόταν σε μη στρατιωτικές δομές σε κατοικημένες περιοχές να βοήθησε τους πολίτες να εκκενώσουν τα κοντινά κτίρια – μια αποτυχία να ληφθούν όλα τα εφικτά μέτρα προφύλαξης των πολιτών.

Εκτόξευση επιθέσεων από κατοικημένες περιοχές, όπου βρίσκονταν άμαχοι

Επιζώντες και μάρτυρες των ρωσικών πληγμάτων στις περιοχές Ντονμπάς, Χάρκοβο και Μυκολαίβ δήλωσαν στους ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας ότι ο ουκρανικός στρατός επιχειρούσε κοντά στα σπίτια τους την ώρα των πληγμάτων, εκθέτοντας τις περιοχές σε αντίποινα από τις ρωσικές δυνάμεις. Οι ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας έγιναν μάρτυρες μιας τέτοιας συμπεριφοράς σε πολλές τοποθεσίες.

Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο απαιτεί από όλα τα μέρη μιας σύγκρουσης να αποφεύγουν, στο μέγιστο δυνατό βαθμό, την τοποθέτηση στρατιωτικών στόχων εντός ή κοντά σε πυκνοκατοικημένες περιοχές. Άλλες υποχρεώσεις για την προστασία των αμάχων από τις επιπτώσεις των επιθέσεων περιλαμβάνουν την απομάκρυνση των αμάχων από την περιοχή των στρατιωτικών στόχων και την αποτελεσματική προειδοποίηση για επιθέσεις που ενδέχεται να επηρεάσουν τον άμαχο πληθυσμό.

Η μητέρα ενός 50χρονου άνδρα που σκοτώθηκε σε επίθεση με ρουκέτα στις 10 Ιουνίου σε χωριό νότια του Μυκολαίβ δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία: «Οι στρατιωτικοί έμεναν σε ένα σπίτι δίπλα στο σπίτι μας και ο γιος μου πήγαινε συχνά τρόφιμα στους στρατιώτες. Τον παρακάλεσα πολλές φορές να μείνει μακριά από εκεί γιατί φοβόμουν για την ασφάλειά του. Εκείνο το απόγευμα, όταν έγινε το χτύπημα, ο γιος μου ήταν στην αυλή του σπιτιού μας και εγώ ήμουν στο σπίτι. Σκοτώθηκε επί τόπου. Το σώμα του έγινε κομματάκια. Το σπίτι μας καταστράφηκε εν μέρει». Οι ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας βρήκαν στρατιωτικό εξοπλισμό και στολές στο διπλανό σπίτι.

Ο Μυκολα, ο οποίος ζει σε μια πολυκατοικία σε μια συνοικία του Λισιτσλανσκ, του Ντονμπάς, που χτυπήθηκε επανειλημμένα από ρωσικές επιθέσεις, οι οποίες σκότωσαν τουλάχιστον έναν ηλικιωμένο άνδρα, δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία: «Δεν καταλαβαίνω γιατί ο στρατός μας πυροβολεί από τις πόλεις και όχι από το πεδίο». Ένας άλλος κάτοικος, ένας 50χρονος άνδρας, δήλωσε: «Η κατάσταση είναι πολύ σοβαρή. Υπάρχει σίγουρα στρατιωτική δραστηριότητα στη γειτονιά. Όταν υπάρχουν εξερχόμενα πυρά, ακούμε μετά εισερχόμενα πυρά». Οι ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας είδαν στρατιώτες να χρησιμοποιούν ένα πολυκατοικία περίπου 20 μέτρα από την είσοδο του υπόγειου καταφυγίου που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι, όπου σκοτώθηκε ο ηλικιωμένος άνδρας.

Σε μια πόλη στο Ντονμπάς στις 6 Μαΐου, οι ρωσικές δυνάμεις χρησιμοποίησαν ευρέως απαγορευμένα πυρομαχικά διασποράς πάνω από μια γειτονιά με κυρίως μονώροφα ή διώροφα σπίτια όπου οι ουκρανικές δυνάμεις επιχειρούσαν με πυροβολικό. Τα θραύσματα προκάλεσαν ζημιές στους τοίχους του σπιτιού όπου ζει η 70χρονη Άννα με τον γιο της και την 95χρονη μητέρα της, σύμφωνα με την οργάνωση.

Στις αρχές Ιουλίου, ένας εργάτης γης τραυματίστηκε όταν οι ρωσικές δυνάμεις χτύπησαν μια γεωργική αποθήκη στην περιοχή του Μυκολαίβ. Λίγες ώρες μετά το χτύπημα, ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας είδαν την παρουσία ουκρανικού στρατιωτικού προσωπικού και οχημάτων στην αποθήκη σιτηρών και μάρτυρες επιβεβαίωσαν ότι ο στρατός χρησιμοποιούσε την αποθήκη, που βρίσκεται απέναντι από ένα αγρόκτημα όπου ζουν και εργάζονται άμαχοι.

Ενώ οι ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας εξέταζαν τις ζημιές σε κατοικίες και παρακείμενα δημόσια κτίρια στο Χάρκοβο και σε χωριά στο Ντονμπάς και ανατολικά του Μυκολαίβ, άκουσαν εξερχόμενα πυρά από κοντινές θέσεις του ουκρανικού στρατού.

Στο Μπαχμούτ, αρκετοί κάτοικοι δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι ο ουκρανικός στρατός χρησιμοποιούσε ένα κτίριο μόλις 20 μέτρα απέναντι από μια πολυώροφη πολυκατοικία. Στις 18 Μαΐου, ένας ρωσικός πύραυλος έπληξε την πρόσοψη του κτιρίου, καταστρέφοντας εν μέρει πέντε διαμερίσματα και προκαλώντας ζημιές σε κοντινά κτίρια. Η Κατερίνα, μια κάτοικος που επέζησε από το χτύπημα, δήλωσε: «Δεν κατάλαβα τι συνέβη. [Υπήρχαν] σπασμένα παράθυρα και πολλή σκόνη στο σπίτι μου… Έμεινα εδώ επειδή η μητέρα μου δεν ήθελε να φύγει. Έχει προβλήματα υγείας».

Τρεις κάτοικοι δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι πριν από το χτύπημα, οι ουκρανικές δυνάμεις χρησιμοποιούσαν ένα κτίριο απέναντι από το βομβαρδισμένο κτίριο και ότι δύο στρατιωτικά φορτηγά ήταν σταθμευμένα μπροστά από ένα άλλο σπίτι που υπέστη ζημιές όταν χτύπησε ο πύραυλος. Οι ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας βρήκαν σημάδια στρατιωτικής παρουσίας μέσα και έξω από το κτίριο.

«Δεν έχουμε λόγο για το τι κάνει ο στρατός, αλλά πληρώνουμε το τίμημα», δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία ένας κάτοικος του οποίου το σπίτι υπέστη επίσης ζημιές από το χτύπημα.

Στρατιωτικές βάσεις σε νοσοκομεία

Οι ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας είδαν τις ουκρανικές δυνάμεις να χρησιμοποιούν νοσοκομεία ως de facto στρατιωτικές βάσεις σε πέντε τοποθεσίες. Σε δύο πόλεις, δεκάδες στρατιώτες ξεκουράζονταν, κυκλοφορούσαν και έτρωγαν γεύματα σε νοσοκομεία. Σε μια άλλη πόλη, στρατιώτες πυροβολούσαν κοντά σε νοσοκομείο.

Μια ρωσική αεροπορική επιδρομή στις 28 Απριλίου τραυμάτισε δύο εργαζόμενους σε ένα ιατρικό εργαστήριο σε προάστιο του Χάρκοβο, αφού οι ουκρανικές δυνάμεις είχαν δημιουργήσει μια βάση στο συγκρότημα.

Η χρήση νοσοκομείων για στρατιωτικούς σκοπούς αποτελεί σαφή παραβίαση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.

Στρατιωτικές βάσεις στα σχολεία

Ο ουκρανικός στρατός έχει εγκαταστήσει συστηματικά βάσεις σε σχολεία σε πόλεις και χωριά στο Ντονμπάς και στην περιοχή του Μυκολαίβ. Τα σχολεία έχουν κλείσει προσωρινά για τους μαθητές από την έναρξη της σύγκρουσης, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις τα κτίρια βρίσκονταν κοντά σε κατοικημένες γειτονιές αμάχων

Σε 22 από τα 29 σχολεία που επισκέφθηκαν, οι ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας είτε βρήκαν στρατιώτες να χρησιμοποιούν τους χώρους είτε βρήκαν στοιχεία τρέχουσας ή προηγούμενης στρατιωτικής δραστηριότητας – συμπεριλαμβανομένης της παρουσίας στρατιωτικών στολών, πυρομαχικών, πακέτων στρατιωτικών τροφίμων και στρατιωτικών οχημάτων.

Οι ρωσικές δυνάμεις έπληξαν πολλά από τα σχολεία που χρησιμοποιούνταν από τις ουκρανικές δυνάμεις. Σε τουλάχιστον τρεις πόλεις, μετά τον ρωσικό βομβαρδισμό των σχολείων, οι Ουκρανοί στρατιώτες μετακινήθηκαν σε άλλα κοντινά σχολεία, θέτοντας τις γύρω γειτονιές σε κίνδυνο παρόμοιων επιθέσεων.

Σε μια πόλη ανατολικά της Οδησσού, η Διεθνής Αμνηστία έγινε μάρτυρας ενός διαδεδομένου προτύπου των ουκρανών στρατιωτών που χρησιμοποιούσαν μη στρατιωτικές περιοχές για κατάλυμα και ως χώρους στάθμευσης, συμπεριλαμβανομένων της βάσης τεθωρακισμένων οχημάτων κάτω από δέντρα σε αμιγώς κατοικημένες γειτονιές και της χρήσης δύο σχολείων που βρίσκονταν σε πυκνοκατοικημένες κατοικημένες περιοχές. Ρωσικά πλήγματα κοντά στα σχολεία σκότωσαν και τραυμάτισαν αρκετούς αμάχους μεταξύ Απριλίου και τέλους Ιουνίου – συμπεριλαμβανομένου ενός παιδιού και μιας ηλικιωμένης γυναίκας που σκοτώθηκαν σε επίθεση με ρουκέτα στο σπίτι τους στις 28 Ιουνίου.

Στο Μπαχμούτ, οι ουκρανικές δυνάμεις χρησιμοποιούσαν ένα πανεπιστημιακό κτίριο ως βάση όταν ένα ρωσικό πλήγμα χτύπησε στις 21 Μαΐου, σκοτώνοντας, σύμφωνα με πληροφορίες, επτά στρατιώτες. Το πανεπιστήμιο γειτνιάζει με μια πολυώροφη πολυκατοικία το οποίο υπέστη ζημιές από το χτύπημα, μαζί με άλλα σπίτια πολιτών σε απόσταση περίπου 50 μέτρων. Οι ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας βρήκαν τα υπολείμματα ενός στρατιωτικού οχήματος στην αυλή του βομβαρδισμένου πανεπιστημιακού κτιρίου.

Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο δεν απαγορεύει ρητά στα μέρη μιας σύγκρουσης να εδρεύουν σε σχολεία που δεν λειτουργούν. Ωστόσο, οι στρατοί έχουν την υποχρέωση να αποφεύγουν να χρησιμοποιούν σχολεία κοντά σε σπίτια ή πολυκατοικίες γεμάτες αμάχους, θέτοντας σε κίνδυνο τις ζωές τους, εκτός αν υπάρχει επιτακτική στρατιωτική ανάγκη. Εάν το πράξουν, θα πρέπει να προειδοποιήσουν τους αμάχους και, εάν είναι απαραίτητο, να τους βοηθήσουν να απομακρυνθούν. Αυτό δεν φαίνεται να συνέβη στις περιπτώσεις που εξέτασε η Διεθνής Αμνηστία.

Οι ένοπλες συγκρούσεις εμποδίζουν σοβαρά το δικαίωμα των παιδιών στην εκπαίδευση και η στρατιωτική χρήση των σχολείων μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφές που στερούν περαιτέρω το δικαίωμα αυτό από τα παιδιά μετά το τέλος του πολέμου. Η Ουκρανία είναι μία από τις 114 χώρες που έχουν υιοθετήσει τη Διακήρυξη Ασφαλών Σχολείων, μια συμφωνία για την προστασία της εκπαίδευσης εν μέσω ένοπλης σύγκρουσης, η οποία επιτρέπει στα μέρη να χρησιμοποιούν εγκαταλελειμμένα ή εκκενωμένα σχολεία μόνο όταν δεν υπάρχει βιώσιμη εναλλακτική λύση.

Επιθέσεις χωρίς διακρίσεις από τις ρωσικές δυνάμεις

Πολλές από τις ρωσικές επιθέσεις που κατέγραψε η Διεθνής Αμνηστία τους τελευταίους μήνες πραγματοποιήθηκαν με όπλα, όπως των διεθνώς απαγορευμένων πυρομαχικών διασποράς, ή με άλλα εκρηκτικά όπλα. Άλλες φορές χρησιμοποίησαν κατευθυνόμενα όπλα με ποικίλα επίπεδα ακρίβειας- σε ορισμένες περιπτώσεις, τα όπλα ήταν αρκετά ακριβή ώστε να στοχεύουν συγκεκριμένα αντικείμενα.

Η πρακτική του ουκρανικού στρατού να δημιουργεί στρατιωτικούς στόχους εντός κατοικημένων περιοχών δεν δικαιολογεί σε καμία περίπτωση τις αδιάκριτες ρωσικές επιθέσεις. Όλα τα μέρη σε μια σύγκρουση πρέπει ανά πάσα στιγμή να διακρίνουν μεταξύ στρατιωτικών στόχων και μη στρατιωτικών αντικειμένων και να λαμβάνουν όλες τις εφικτές προφυλάξεις, συμπεριλαμβανομένης της επιλογής των όπλων, για την ελαχιστοποίηση της βλάβης των πολιτών. Οι αδιάκριτες επιθέσεις που σκοτώνουν ή τραυματίζουν αμάχους ή προκαλούν ζημιές σε μη στρατιωτικά αντικείμενα αποτελούν εγκλήματα πολέμου, σχολιάζει η οργάνωση.

«Η ουκρανική κυβέρνηση θα πρέπει να διασφαλίσει αμέσως ότι θα τοποθετήσει τις δυνάμεις της μακριά από κατοικημένες περιοχές ή θα πρέπει να εκκενώσει τους αμάχους από τις περιοχές όπου επιχειρεί ο στρατός. Οι στρατοί δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιούν νοσοκομεία για να διεξάγουν πολεμικές επιχειρήσεις και πρέπει να χρησιμοποιούν σχολεία ή σπίτια πολιτών μόνο ως έσχατη λύση όταν δεν υπάρχουν βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις», δήλωσε η Ανιες.

Η Διεθνής Αμνηστία επικοινώνησε με το Υπουργείο Άμυνας της Ουκρανίας για τα ευρήματα της έρευνας στις 29 Ιουλίου 2022. Κατά τη στιγμή της δημοσίευσης, δεν είχε ακόμη απαντήσει.