Το Μαξίμου κατηγορεί η PEGA για τις υποκλοπές – Αναλυτικά οι αναφορές του προσχεδίου στην Ελλάδα

Επιμέλεια: Νεκταρία Ψαράκη 

Στις 17 σελίδες από τις 159 του draft της έκθεσης της PEGA, γίνεται εκτενής αναφορά σε κάθε ένα από τα επιβεβαιωμένα παρακολουθούμενα πρόσωπα αλλά και στα πιθανά κίνητρα των υποκλοπών των επικοινωνιών τους, ενώ συμπεριλαμβάνεται και η λίστα με τα 33 πρόσωπα που δημοσίευσε το Documento. Τα μέλη εξεταστικής της Pega τονίζουν ότι ο αριθμός των εγκεκριμένων υποκλοπών έχει αυξηθεί σημαντικά με τα χρόνια. «Από 4.871 το 2015 (όταν ανέβηκε στην εξουσία ο ΣΥΡΙΖΑ), σε 11.680 το 2019 (όταν ήρθε η ΝΔ), σε 15.475 το 2021. Επί του παρόντος, περίπου 60 αιτήματα πρέπει να διεκπεραιώνονται κάθε μέρα, μέχρι πρόσφατα από έναν μόνο εισαγγελέα. Εξάλλου, οι διατάξεις της ΕΥΠ που αίρουν την το απόρρητο των επικοινωνιών των πολιτών για λόγους εθνικής ασφάλειας δεν αναφέρουν το όνομα του ενδιαφερομένου ούτε ο λόγος για την άρση του απορρήτου. Περιορίζονται στον αριθμό τηλεφώνου με την επίκληση της εθνικής ασφάλειας».

Η έκθεση καταλήγει ότι το σενάριο να βρίσκονται ιδιώτες πίσω από τις επιθέσεις του Predator είναι εξαιρετικά απίθανο καθώς δεν θα εξηγούσε την επιλογή των στόχων, ενώ αποφαίνεται ότι υπεύθυνη για τις παρακολουθήσεις είναι η κυβέρνηση, και κυρίως ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, καθώς οι επισυνδέσεις εξυπηρετούσαν δικά του πολιτικά συμφέροντα.

Για παράδειγμα, για την παρακολούθηση Ανδρουλάκη, η έκθεση αναφέρει ότι οι δημοσκοπήσεις προέβλεπαν ότι «η Νέα Δημοκρατία θα έχανε την απόλυτη πλειοψηφία της. Το ΠΑΣΟΚ θα ήταν το προτιμώμενος έταιρος συγκυβέρνησης. Το φθινόπωρο του 2021 ήταν τέσσερις οι υποψήφιοι στις εκλογές για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, ο καθένας με διαφορετικές απόψεις για μία τέτοια συνεργασία. Ο Ανδρουλάκης λέγεται ότι ήταν ανοιχτός στην ιδέα, αλλά όχι υπό την πρωθυπουργία Μητσοτάκη. Ένας άλλος υποψήφιος, ο Ανδρέας Λοβέρδος, είχε διατελέσει νωρίτερα Υπουργός σε συνδυασμό Νέας Δημοκρατίας – ΠΑΣΟΚ και λογιζόταν ως πιο υποστηρικτικός. Επίσης, με τον Δημητριάδη γνωρίζονταν. Ο Μανώλης Όθωνας, το δεξί χέρι άλλου υποψηφίου, λέγεται ότι ήταν επίσης μεταξύ εκείνων που είχαν στενότερες σχέσεις με τη Νέα Δημοκρατία και τον Δημητριάδη. Η δημοσίευση της λίστας άλλων φερόμενων στόχων από το Documento, ενισχύει την υποψία για πολιτικούς λόγους πίσω από τις παρακολουθήσεις».

Στην έκθεση ακόμη, γίνεται εκτενής αναφορά στο νομικό πλαίσιο της Ελλάδας, το οποίο ενώ είναι αρκετά ισχυρό, «νομοθετικές τροποποιήσεις έχουν αποδυναμώσει κρίσιμες δικλείδες ασφαλείας και ο πολιτικός διορισμός σε βασικές θέσεις αποτελούν εμπόδιο για έλεγχο και λογοδοσία». Ακόμη, τονίζεται τόσο ο ρόλος, όσο και οι ευθύνες της ΕΑΔ και της ΑΔΑΕ και αναλύονται και οι διεργασίες της Εξεταστικής Επιτροπής της Βουλής για τις υποκλοπές, στην οποία πλειοψηφούσαν τα μέλη της ΝΔ, ενώ αναδεικνύεται το γεγονός ότι απέρριψαν την εξέταση προσώπων – κλειδιών για τη διελεύκανση της υπόθεσης. «Παραδόξως, η εξεταστική επιτροπή χρησίμευσε στη θωράκιση των πληροφοριών, και όχι στην πρόσβαση σε αυτές», επισημαίνεται στο προσχέδιο.

Παράλληλα γίνεται εκτενής αναφορά στο ρόλο της Intellexa, της Krikel, καθώς και στα πρόσωπα – κλειδιά που η κυβέρνηση Μητσοτάκη αρνήθηκε να καλέσει στην Εξεταστική όπως στον ανιψιό του Κυριάκου Μητσοτάκη Γρηγόρη Δημητριάδη, στους επιχειρηματίες Φέλιξ Μπίτζιο και Γιάννη Λαβράνο. «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπήρχαν στενές σχέσεις και αλληλεξαρτήσεις μεταξύ ορισμένων προσώπων και γεγονότων που σχετίζονται με την κυβέρνηση, την ΕΥΠ και τους παρόχους spyware, ιδίως η Krikel, ένας προτιμώμενος προμηθευτής επικοινωνιών και παρακολούθησης της αστυνομίας και την ΕΥΠ. Η Krikel συνδέεται στενά με πρόσωπα από την συνοδεία του πρωθυπουργού Μητσοτάκη», τονίζεται.

Το TPP παρουσιάζει αναλυτικά τις αναφορές του προσχεδίου της PEGA στην Ελλάδα: 

Φέτος η Ελλάδα έχει κλονιστεί από μια σειρά αποκαλύψεων σχετικά με την επαληθευμένη χρήση κακόβουλου λογισμικού με πολιτικά κίνητρα. Στις 26 Ιουλίου 2022, το μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και αρχηγός του κόμματος της ελληνικής αντιπολίτευσης ΠΑΣΟΚ, Νίκος Ανδρουλάκης, υπέβαλε καταγγελία στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου για απόπειρες μόλυνσης του κινητού του τηλεφώνου με το λογισμικό Predator. Οι απόπειρα υποκλοπής του κινητού του έγινε την περίοδο που ο Νίκος Ανδρουλάκης ήταν υποψήφιος για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ. Η αποκάλυψη της απόπειρας παρακολούθησης του Νίκου Ανδρουλάκη έφερε ξανά στην επικαιρότητα την καταγγελία του οικονομικού δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη για παρακολούθηση του κινητού του μέσω Predator. Ακόμη, τον Σεπτέμβριο, αποκαλύφθηκε ότι ο πρώην υπουργός Υποδομών και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Χρήστος Σπίρτζης βρέθηκε στο στόχαστρο του Predator. Τον ίδιο μήνα, αποκαλύφθηκε ότι η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) της Ελλάδας, φέρεται να είχε στοχεύσει δύο δικούς της υπαλλήλους μέσω λογισμικού παρακολουθήσεων.

Στις 5 και 6 Νοεμβρίου, ελληνικό μέσο ενημέρωσης αποκάλυψε μία λίστα με 33 στόχους – όλοι εκ των οποίων προσωπικότητες υψηλού προφίλ. Η λίστα, εάν επιβεβαιωθεί, περιλαμβάνει τα κεντρικά πρόσωπα της πολιτικής, των επιχειρήσεων και των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα. Ο αντίκτυπος αυτής της μεγάλης κλίμακας πολιτικής χρήσης του λογισμικού παρακολούθησης, είναι απείρως μεγαλύτερος από τους ανθρώπους που εμφανίζονται στη λίστα. Η μεγάλη χρήση του λογισμικού παρακολούθησης, ήταν ήδη ορατή στην αναφορά Meta του 2021, η οποία αναφέρει 310 ψεύτικους ηλεκτρονικούς συνδέσμους, οι οποίοι σχετίζονται με την εταιρεία Cytrox, παράρτημα της οποίας παράγει κατασκοπευτικό λογισμικό, 42 εκ των οποίων φέρονται να παραπλανούν στόχους μόνο στην Ελλάδα.

Τον Αύγουστο του 2022, η ελληνική κυβέρνηση παραδέχτηκε ότι η ΕΥΠ όντως παρακολουθούσε τον Ανδρουλάκη και τον Κουκάκη, αλλά αρνήθηκε τη χρήση του Predator. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ήρθαν στο φως και άλλες περιπτώσεις παρακολούθησης από την ΕΥΠ, όπως αυτή του δημοσιογράφου Σταύρου Μαλιχούδη. Μέχρι σήμερα οι επίσημοι λόγοι για την παρακολούθηση δεν έχουν αποκαλυφθεί.

Στις 8 Αυγούστου 2022, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εξέδωσε βιντεοσκοπημένο μήνυμα στο οποίο δήλωσε διφορούμενα ότι η παρακολούθηση του Ανδρουλάκη ήταν «νόμιμη» αλλά «πολιτικά απαράδεκτη». Δεν έκανε καμία αναφορά στην παρακολούθηση του Κουκάκη, ούτε στις άλλες υποθέσεις. Δήλωσε επίσης ότι ο ίδιος δεν είχε γνώση της επισύνδεσης, και τόνισε ότι αν γνώριζε, δεν θα το επέτρεπε. Σημειώνεται πάντως ότι η ΕΥΠ βρίσκεται υπό τον άμεσο έλεγχο του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, μετά από νομοθετική τροποποίηση, την οποία πέρασε αμέσως μόλις το κόμμα του, Νέα Δημοκρατία, ανήλθε στην εξουσία το 2019.

Μετά τις αποκαλύψεις, ο Γρηγόρης Δημητριάδης, ανιψιός του πρωθυπουργού Μητσοτάκη, και ο Γενικός Γραμματέας της κυβέρνησης αρμόδιος για τη συνεργασία μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και της ΕΥΠ, αλλά και ο αρχηγός της ΕΥΠ, Παναγιώτης Κοντολέων, παραιτήθηκαν. Τόσο η ΕΥΠ όσο και η κυβέρνηση αρνούνται κατηγορηματικά ότι το Predator έχει ποτέ αγοραστεί ή χρησιμοποιηθεί από τις ελληνικές αρχές. Παρά το γεγονός ότι η χρήση λογισμικού παρακολούθησης είναι παράνομη στην Ελλάδα, δεν φαίνεται να υπάρχει οργανωμένη έρευνα για την προέλευση των επιθέσεων.

Οι αποκαλύψεις για τη χρήση spyware και οι παρακολουθήσεις δημοσιογράφων από την ΕΥΠ λένε μία πολύ ανησυχητική ιστορία για τη δράση ενός περίπλοκου και αδιαφανούς δικτύου σχέσεων, πολιτικών και επιχειρηματικών συμφερόντων, με εύνοια, νεποτισμό, και πολιτικές επιρροές. Είναι εύκολο να χαθείς στον λαβύρινθο. Ωστόσο, εμφανίζονται μερικά μοτίβα. Μία πολιτική πλειοψηφία χρησιμοποιείται για την προώθηση συγκεκριμένων συμφερόντων, παρά για το γενικό συμφέρον, ιδίως με τον διορισμό συνεργατών σε καίριες θέσεις όπως στην ΕΥΠ, στην ΕΑΔ, και στην Krikel. Tο λογισμικό παρακολούθησης, ίσως σε συνδυασμό με τη νόμιμη επισύνδεση, χρησιμοποιείται ως εργαλείο πολιτικής εξουσίας και ελέγχου στην χέρια της ανώτατης πολιτικής ηγεσίας της χώρας. Τόσο εκ των προτέρων, όσο και εκ των υστέρων, οι μηχανισμοί ελέγχου έχουν αποδυναμωθεί σκόπιμα, ενώ αποφεύγεται η διαφάνεια και η λογοδοσία. Οι επικριτικοί δημοσιογράφοι ή οι αξιωματούχοι που καταπολεμούν τη διαφθορά και την απάτη αντιμετωπίζουν εκφοβισμό και εμπόδια, ενώ οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος δεν απολαμβάνουν την απαραίτητη προστασία.

Η κατασκοπεία για πολιτικούς λόγους δεν είναι καινούργια για την Ελλάδα, αλλά οι νέες τεχνολογίες spyware καθιστούν την παράνομη επιτήρηση πολύ ευκολότερη. Σε αντίθεση με άλλες περιπτώσεις, όπως η Πολωνία, η κατάχρηση του spyware δεν φαίνεται να είναι μέρος μιας ολοκληρωμένης αυταρχικής στρατηγικής, αλλά μάλλον εργαλείο που χρησιμοποιείται σε ad hoc βάση για πολιτικά και οικονομικά οφέλη. Ωστόσο, διαβρώνει εξίσου τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, και δίνει άφθονο χώρο στη διαφθορά, την ώρα που αυτή την περίοδο -δεδομένων των πολιτικών αναταραχών-, απαιτείται αξιόπιστη και υπεύθυνη ηγεσία. Ενόψει των γενικών εκλογών που θα διεξαχθούν την άνοιξη του 2023, η κατάσταση πρέπει επειγόντως να διελευκανθεί, ώστε να μην τεθεί καμία αμφιβολία για τη διαφάνεια των εκλογών του 2023.

Η αγορά του Predator

Η κυβέρνηση αρνείται την αγορά του Predator spyware. Ωστόσο, αν δεν ευθύνεται η ελληνική κυβέρνηση, τότε πρέπει να συναχθεί το συμπέρασμα ότι ένας μη κρατικός παράγοντας ήταν υπεύθυνος για την (απόπειρα) χακαρίσματος των τηλεφώνων Κουκάκη και Ανδρουλάκη. Αυτό σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία αποτελεί έγκλημα, και θα περίμενε κανείς από τις ελληνικές αρχές άμεσα και δυναμικά να ερευνηθεί μια τόσο σοβαρή υπόθεση. Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν υπάρχει αστυνομική έρευνα, παρά μόνο εισαγγελικές έρευνες μετά από καταγγελίες. Από τις αρχές δεν έχουν κατασχεθεί υλικές αποδείξεις. Το να υποθέσουμε ότι βρίσκονται ιδιωτικοί παράγοντες πίσω από τις επιθέσεις του Predator είναι επίσης εξαιρετικά απίθανο σενάριο, το οποίο δεν θα μπορούσε να εξηγήσει την επιλογή των στόχων.

Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι η Predator αποκτήθηκε μέσω της ΚΕΤΥΑΚ, μιας ειδικής ο ντότητας που ιδρύθηκε από
πρώην επικεφαλής της ΕΥΠ, κ. Κοντολέων και λειτουργεί ανεξαρτήτως από την ΕΥΠ. Ελλείψει στοιχείων για την ταυτότητα του αγοραστή και χρήστη του Predator στην ελληνική περίπτωση, δεν μπορεί να διαπιστωθεί με βεβαιότητα εάν ή πώς η κυβέρνηση ή άλλος παράγοντας απέκτησε το Predator. Ωστόσο, δεν είναι αδύνατον να αποκτηθεί ή να χρησιμοποιηθεί χωρίς να αγοραστεί από κυβερνητικούς φορείς. Μπορεί να αγοραστεί μέσω πληρεξούσιων, μεσιτικές εταιρείες ή μεσάζοντες, όπως έχουμε δει σε άλλες περιπτώσεις, ή ενδέχεται να γίνουν διευθετήσεις με προμηθευτές λογισμικών παρακολουθήσεων για την παροχή συγκεκριμένων υπηρεσιών παρακολούθησης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπήρχαν στενές σχέσεις και αλληλεξαρτήσεις μεταξύ ορισμένων προσώπων και γεγονότων που σχετίζονται με την κυβέρνηση, την ΕΥΠ και τους παρόχους λογισμικών παρακολούθησης, κυρίως της Krikel, ενός προτιμώμενου προμηθευτή εξοπλισμού επικοινωνιών και λογισμικών παρακολούθησης στην αστυνομία και την ΕΥΠ. Η Krikel μάλιστα, συνδέεται με πρόσωπα του στενού περιβάλλοντος του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη.

Μπορεί η κατάσταση στην Ελλάδα είναι αδιαπέραστης πολυπλοκότητας, αλλά υπάρχουν λίγα άτομα και οντότητες που πρωταγωνιστούν.

Γρηγόρης Δημητριάδης 

Ο κ. Δημητριάδης είναι ανιψιός του πρωθυπουργού Μητσοτάκη και, μέχρι τον Αύγουστο του 2022, γραμματέας του πρωθυπουργικού γραφείου και υπεύθυνος για τις κυβερνητικές επαφές με την ΕΥΠ.  Ο πρώην επικεφαλής της ΕΥΠ Παναγιώτης Κοντολέων παραδέχθηκε στην Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής για τις παρακολουθήσεις τις «κοινωνικές σχέσεις του» με τον Δημητριάδη. Ο Κοντολέων διορίστηκε ως επικεφαλής της ΕΥΠ από την κυβέρνηση Μητσοτάκη μέσω προσαρμογής ορισμένων διατάξεων του νόμου για να καταστεί δυνατός ο διορισμός του.

Ο Δημητριάδης συνδέεται επίσης στενά με διάφορους τρόπους με τον Φέλιξ Μπίτζιο και τον Γιάννη Λαβράνο. Οι τρεις άνδρες γνωρίζονται και προσωπικά, αφού ο Λαβράνος είναι ο νονός του δεύτερου παιδιού του Δημητριάδη. Ο Δημητριάδης συνδέεται επίσης άμεσα με τον Μπίτζιο, μέσω επιχειρηματικών συναλλαγών που είχε με τον αδελφό του. Αυτό τον τοποθετεί στην καρδιά ενός δικτύου που τον συνδέει τόσο επαγγελματικά όσο και προσωπικά με πρόσωπα-κλειδιά της Intellexa, της Krikel και της ΕΥΠ. Ακόμη, ο Δημητριάδης φέρεται να γνωρίζει και τον Ανδρέα Λοβέρδο, υποψήφιο για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ – ΚΙΝΑΛ το 2021.

Φέλιξ Μπίτζιος

Ο επιχειρηματίας Φέλιξ Μπίτζιος είχε εμπλακεί στο τεράστιο σκάνδαλο της παραβίασης των capital controls από την Τράπεζα Πειραιώς. Εν αναμονή των ερευνών, τα περιουσιακά στοιχεία του Μπίτζιου είχαν δεσμευτεί. Ο Μπίτζιος επωφελήθηκε από μια νομοθετική τροποποίηση που εισήγαγε ο πρωθυπουργός Μητσοτάκης λίγο αφότου ανέλαβε την εξουσία το 2019. Η αμφιλεγόμενη τροπολογία, έθεσε χρονικό όριο για την δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων, επιτρέποντας έτσι την αποδέσμευση δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων μετά από δεκαοκτώ μήνες. Χάρη στην τροπολογία της κυβέρνησης Μητσοτάκη τα περιουσιακά στοιχεία του Μπίτζιου μπορούσαν πλέον να απελευθερωθούν.

Ο Μπίτζιος συνδέεται με την Κύπρο μέσω της εταιρείας του, Santinomo, που είναι εγγεγραμμένη στην Κύπρο, και μέσω της σύνδεσής του με τον Ταλ Ντίλιαν. Φαίνεται ότι ο Μπίτζιος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο μεταφορά της Intellexa στην Ελλάδα. Ο Φέλιξ Μπίτζιος κατείχε το 35% των μετοχών της Intellexa, μέσω της εταιρείας Santinomo.

Ωστόσο, στις 4 Αυγούστου 2022 κατέγραψε τη μεταβίβαση όλων των μετοχών του στη Thalestris, μία μητρική εταιρεία της Intellexa. Το αξιοσημείωτο δεν είναι απλά και μόνο η ημερομηνία της μεταφοράς – λίγες ημέρες μετά την αποκάλυψη της παρακολούθησης του Ανδρουλάκη-, αλλά το γεγονός ότι η μεταφορά υποτίθεται ότι πραγματοποιήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου του 2020, δηλαδή περισσότερους από 19 μήνες νωρίτερα. Ο Μπίτζιος, έτσι, αποστασιοποιήθηκε αναδρομικά από το 1/3 της ιδιοκτησίας της Intellexa. Παρόλα αυτά, ο Μπίτζιος φαίνεται να συνδέεται με την Intellexa από τον Μάρτιο του 2020 έως τον Ιούνιο του 2021, κατέχοντας τη θέση του αναπληρωτή διαχειριστή.

Γιάννης Λαβράνος 

Ο Γιάννης Λαβράνος είχε κατηγορηθεί για φοροδιαφυγή, και ο δημοσιογράφος Θανάσης Κουκάκης ερευνούσε την υπόθεσή του.

Intellexa

Το Predator spyware πωλείται μέσω της Intellexa, μιας κοινοπραξίας προμηθευτών spyware με παρουσία σε Ελλάδα, Κύπρο, Ιρλανδία και Γαλλία. Ο Ταλ Ντίλιαν, ο οποίος είχε πρώην καριέρα στην Ισραηλινή Εθνική Άμυνα, δημιούργησε την κοινοπραξία στην Κύπρο. Η δεύτερη πρώην σύζυγός του, η Πολωνή υπήκοος Σάρα Χάμου, είναι κεντρικό πρόσωπο στο περίπλοκο δίκτυο των εταιρειών. Το Υπουργείο Εξωτερικών στην Ελλάδα, αρμόδιο για τη διανομή αδειών εξαγωγής, δήλωσε ότι δεν χορηγήθηκαν άδειες εξαγωγής στον όμιλο εταιρειών της Intellexa. Ωστόσο, οι εταιρείες της Intellexa, φέρεται να εξήγαγαν τα προϊόντα τους στο Μπαγκλαντές και σε τουλάχιστον μία αραβική χώρα.

Krikel

Η Krikel είναι ο προτιμώμενος προμηθευτής εξοπλισμού για την Ελληνική Αστυνομία και τις υπηρεσίες ασφαλείας. Είναι επίσης ο ελληνικός αντιπρόσωπος της RCS Lab, μιας ιταλικής εταιρείας πωλήσεων λογισμικών παρακολούθησης. Επιπλέον, ο Γιάννης Λαβράνος φέρεται να είναι κατά 50% ιδιοκτήτης της Krikel, μέσω μιας άλλης εταιρείας που ονομάζεται Mexal. Ωστόσο, δεν φαίνεται να είναι δυνατό να διαπιστωθεί με βεβαιότητα ποιος είναι ο απόλυτος δικαιούχος της Krikel, παρά τις συμβάσεις που έχουν συναφθεί με τις ελληνικές αρχές.

Το 2014, η εταιρεία του Γιάννη Λαβράνου, Ιονική Τεχνική, πουλήθηκε στην Tetra Communications στο Λονδίνο. Την ίδια χρονιά, η Ιονική Τεχνική ήταν μία από τις τρεις εταιρείες που δώρισαν το Tetra Communications Systems προς το Ελληνικό Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Το 2014, η Η ελληνική κυβέρνηση είχε επίσης δείξει ενδιαφέρον για την ιταλική μάρκα spyware που ονομάζεται RCS Galileo, από την εταιρεία Hacking Team, όπως αποκάλυψε το Wikileaks, αλλά αυτό το λογισμικό δεν αποκτήθηκε ποτέ.

Η δωρεά της Tetra διευκολύνθηκε από εταιρεία με έδρα τη Φλόριντα, με παράκαμψη των προβλεπόμενων διαγωνισμών. Η δωρεά προς την ελληνική κυβέρνηση έγινε αποδεκτή το 2017. Το 2018, η Krikel υπέγραψε σύμβαση συντήρησης και τεχνικής υποστήριξης ύψους 10,8 εκατ. ευρώ. Ο διαχειριστής της Krikel, Stanislaw Pelczar, υπέγραψε για λογαριασμό της Krikel, όμως, όπως φαίνεται, ο Λαβράνος συμμετείχε ανεπίσημα στις διαπραγματεύσεις καθ’ όλη τη διάρκεια.

Η Krikel έγινε σημαντικός προμηθευτής του ελληνικού Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη. Από το 2018, υπέγραψε επτά συμβάσεις με το ελληνικό δημόσιο, εκ των οποίων οι έξι είναι μυστικές.

Η εταιρεία Krikel έγινε επίσης ο τοπικός αντιπρόσωπος της ιταλικής εταιρείας RCS Lab. Τον Ιούνιο του 2021, η ΕΥΠ αγόρασε ένα σύστημα υποκλοπής από το RCS lab μέσω της Krikel. Εκείνη την περίοδο, ο Γρηγόρης Δημητριάδης ήταν υπεύθυνος για τις επαφές μεταξύ της κυβέρνησης και της ΕΥΠ. Ορισμένες πηγές έχουν τεκμηριώσει ότι κατά την εγκατάσταση αυτού του νέου συστήματος, το υλικό που περιείχε πληροφορίες για την παρακολούθηση του Νίκου Ανδρουλάκη και του Θανάση Κουκάκη χάθηκε, λόγω τεχνικού προβλήματος. Άλλες πηγές όμως αναφέρουν ότι ο Κοντολέων διέταξε την καταστροφή των αρχείων στις 29 Ιουλίου 2022. Είναι ενδιαφέρον ότι υπάλληλοι του Krikel έχουν εντοπιστεί να εργάζονται και στην ΚΕΤΥΑΚ. Στην ΚΕΤΥΑΚ έχουν αποδεδειγμένα χορηγηθεί 40 εκατομμύρια ευρώ από το RRF, μέσω εμπιστευτικής διαγωνιστικής διαδικασίας βάσει μυστικής απόφασης του Πρωθυπουργού.

Η εμπλοκή Μπίτζιου και Λαβράνου

Ο Μπίτζιος και ο Λαβράνος συμμετείχαν ενεργά στο δημιουργία της Krikel το 2017. Μαζί κανόνισαν τον διορισμό του Πολωνού δικηγόρου Stanislaw Pelczar ως διαχειριστή της Krikel τον Οκτώβριο του 2017. Η εταιρεία του Μπίτζιου, Viniato Holdings Limited, στη συνέχεια προσλήφθηκε ως σύμβουλος από την Krikel μεταξύ Ιανουαρίου και Αυγούστου 2018 έναντι αμοιβής περίπου 550.000 ευρώ (αν και η Krikel είχε τζίρο μόνο 840.000 ευρώ εκείνη τη χρονιά).

Ο Μπίτζιος και ο Πέλτσαρ έχουν και άλλες κοινές επιχειρηματικές σχέσεις. Προκύπτει από τα Paradise Papers ότι μοιράζονται μια εταιρεία εγγεγραμμένη στη Μάλτα με το όνομα Baywest Business. Επιπλέον, ο Tal Dilian, ο ιδρυτής της Intellexa κατέχει ένα μαλτέζικο (χρυσό) διαβατήριο και διαθέτει επίσης την εταιρεία MNT Investments LTD σε νησιωτικό κράτος. Ο Μπίτζιος και ο Λαβράνος είναι τα δύο βασικά πρόσωπα στην παροχή υλικού επικοινωνίας και παρακολούθησης σε κρατικούς φορείς όπως η αστυνομία και η ΕΥΠ. Ο Μπίτζιος μάλιστα, είχε καίριο ρόλο στην εταιρεία εμπορίας του Predator. Ήταν κοντά στον κ. Δημητριάδη και επωφελήθηκαν και οι δύο από προσοδοφόρες κρατικές συμβάσεις, αλλά και από τη νομοθετική τροποποίηση της νέας κυβέρνησης, η οποία προέβλεπε αποδέσμευση των δεσμευμένων περιουσιακών τους στοιχείων. Είχαν σοβαρό κίνητρο ώστε να χρησιμοποιήσουν spyware εναντίον του δημοσιογράφου κ. Κουκάκη.

Ωστόσο, παρά την προφανή ανάγκη να καταθέσουν Μπίτζιος και Λαβράνος ενώπιον της Εξεταστικής Επιτροπής του Ελληνικού Κοινοβουλίου, η πλειοψηφία της Νέας Δημοκρατίας απέρριψε τα αιτήματα της αντιπολίτευσης να εισακουστούν αυτοί οι δύο άνδρες.

Νομικό πλαίσιο

Η Ελλάδα, κατ’ αρχήν, έχει ένα αρκετά ισχυρό νομικό πλαίσιο. Ωστόσο, νομοθετικές τροποποιήσεις έχουν αποδυναμώσει τις
κρίσιμες δικλείδες ασφαλείας και ο διορισμός προσώπων μέσω πολιτικών αποφάσεων σε βασικές θέσεις αποτελούν εμπόδιο στον έλεγχο και στην λογοδοσία.

Εκ των προτέρων έλεγχος

Στην Ελλάδα, η μόλυνση μιας συσκευής με λογισμικό υποκλοπής spyware είναι ποινικό αδίκημα όπως ορίζεται σε πολλά
άρθρα του Ελληνικού Ποινικού Κώδικα, συμπεριλαμβανομένων των άρθρ. 292 για εγκλήματα κατά της ασφάλειας των τηλεφωνικών επικοινωνιών. Επιπλέον, η παραγωγή, πώληση, προμήθεια, χρήση, εισαγωγή, κατοχή και διανομή κακόβουλου λογισμικού (το οποίο περιλαμβάνει λογισμικό υποκλοπής spyware) είναι επίσης ποινικό αδίκημα όπως περιγράφεται στο άρθ. 292Γ του Ελληνικού Ποινικού Κώδικα.

Ο αριθμός των εγκεκριμένων υποκλοπών έχει αυξηθεί σημαντικά με την πάροδο των ετών. Από 4871 το 2015 (όταν ανέβηκε στην εξουσία ο Σύριζα), σε 11.680 το 2019 (όταν ήρθε στην εξουσία η Νέα Δημοκρατία) και σε 15.475 το 2021. Σήμερα, περίπου 60 αιτήματα διεκπεραιώνονται κάθε μέρα, και μέχρι πρόσφατα από μία μόνο εισαγγελέα. Εξάλλου, οι διατάξεις της ΕΥΠ που αίρουν το απόρρητο των επικοινωνιών των πολιτών για λόγους εθνικής ασφάλειας δεν αναφέρουν το όνομα του ενδιαφερομένου ούτε το λόγο για την άρση του απορρήτου. Περιορίζονται στον αριθμό τηλεφώνου και επικαλούνται την εθνική ασφάλεια.

Όπως ορίζει ο νόμος 3649/2008, ο αρμόδιος εισαγγελέας για την άρση απορρήτου είναι ο εσωτερικός εισαγγελέας της ΕΥΠ. Νομοθετική τροποποίηση από το 2018 είχε μειώσει τον αριθμό των εισαγγελέων που απαιτούνται για την εξουσιοδότηση μιας υποκλοπής από δύο σε έναν. Εισαγγελέας των υποθέσεων είναι η Βασιλική Βλάχου. Η κα Βλάχου δεν συναντήθηκε με την αποστολή της PEGA στην Ελλάδα.

Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου

Μετά τις αποκαλύψεις των υποκλοπών, ο πρωθυπουργός, κ. Μητσοτάκης, πρότεινε αλλαγές στο πλαίσιο λειτουργίας της ΕΥΠ. Μία από αυτές τις αλλαγές είναι η εισαγωγή του νόμου του Νομοθετικού Περιεχομένου από την κυβέρνηση στις 9 Αυγούστου 2022. Η παράγραφος 2 του άρθρου 9 του ν. 3649/2008 επικαιροποιήθηκε και τώρα απαιτείται γνωμοδότηση της Μόνιμης Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας για τον διορισμό του διοικητή της ΕΥΠ.

Ωστόσο, δεδομένου ότι το κυβερνών κόμμα έχει σήμερα την απόλυτη πλειοψηφία στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, ενέκρινε την υποψηφιότητα του κ. Δεμίρη ως νέου διοικητή της ΕΥΠ, ενώ όλα τα άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης ήταν κατά.

Παρεμπιπτόντως, 2ος υποδιοικητής της ΕΥΠ είναι ο Διονύσης Μελιτσιώτης, πρώην μέλος του γραφείου του Πρωθυπουργού, και ο άλλος αναπληρωτής διευθυντής είναι ο Αναστάσιος Μητσιάλης, πρώην αξιωματούχος της Νέας Δημοκρατίας. Επιπλέον, η πράξη επανέφερε την εξουσιοδότηση από δύο εισαγγελείς για τα αιτήματα παρακολούθησης. Το άρθρο 5 του ν. 3649/2008 για τη διάταξη για την άρση των τηλεφωνικών απορρήτων από την ΕΥΠ συμπληρώνεται με υποβολή προς έγκριση στην αρμόδια Εισαγγελέα Εφετών και στη συνέχεια εγκρίνεται από τον Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών του Εφετείου.

Εκ των υστέρων έλεγχος

Από το 2019 οι ενέργειες της ΕΥΠ βρίσκονται υπό τον άμεσο έλεγχο του Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, μετά από μία αλλαγή νόμου μετά τη νίκη της Νέας Δημοκρατίας το 2019. Ο κοινοβουλευτικός έλεγχος ασκείται από τη Μόνιμη Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας. Η επιτροπή αυτή εποπτεύει τις ενέργειες της ΕΥΠ και έχει την εξουσία να συλλέγει έγγραφα, να εξετάζει πρόσωπα και να καλεί τον Γενικό Διευθυντή σε ακρόαση. Όπως προαναφέρθηκε, η τρέχουσα επιτροπή αποτελείται από τη συνολική πλειοψηφία του κυβερνώντος κόμματος.

Η Ελληνική Αρχή για την Ασφάλεια και το Απόρρητο των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) διασφαλίζει την προστασία του απορρήτου της αλληλογραφίας και κάθε άλλου είδους επικοινωνιών. Η ΑΔΑΕ μπορεί να διεξάγει έρευνες σε εγκαταστάσεις, βάσεις δεδομένων, αρχεία, στον τεχνικό εξοπλισμό και στα έγγραφα της ΕΥΠ.

Το απόρρητο των επικοινωνιών όπως προβλέπεται στον νόμο 2225 /1994 αναφέρει ότι αυτό το απόρρητο μπορεί να αρθεί μόνο σε περιπτώσεις εθνικής ασφάλειας και για έρευνα σοβαρών εγκλημάτων. Μετά την άρση του απορρήτου, το άρθρο 5 του νόμου αυτού, ορίζει ότι η ΑΔΑΕ μπορεί να ενημερώσει τους στόχους των ερευνών, εφόσον ο σκοπός της έρευνας δεν διακυβεύεται. Το δικαίωμα ενός ατόμου να έχει πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με το εάν το εν λόγω πρόσωπο υπήρξε αντικείμενο παρακολούθησης, περιγράφεται στο Νόμο 2472/1997.

Όταν όμως τον Μάρτιο του 2021 η ΑΔΑΕ γνωστοποίησε στην ΕΥΠ το δικαίωμα του Θανάση Κουκάκη να ενημερωθεί, η κυβέρνηση κατέθεσε αμέσως την τροπολογία 826/145 στις 31 Μαρτίου 2021, με την οποία καταργήθηκε η δυνατότητα της ΑΔΑΕ να ειδοποιεί τους πολίτες για την άρση του απορρήτου των επικοινωνιών τους. Αυτό εκ των πραγμάτων αφαιρεί από το άτομο το δικαίωμά του να πληροφορείται εάν έχει υπάρξει θύμα παρακολούθησης. Η τροπολογία εισήχθη με εξαιρετικά αντικανονικό τρόπο. Προστέθηκε σε έναν εντελώς άσχετο νόμο (ένα νομοσχέδιο για τα μέτρα για τον Covid) και οι διαδικασίες  που απαιτούνται από το Σύνταγμα δεν έγιναν σεβαστές. Δεν υπήρξε σωστή διαδικασία διαβούλευσης.

Οι δυνατότητες για εκ των υστέρων έλεγχο αποδυναμώνονται περαιτέρω από το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν έχει ακόμη εφαρμόσει πλήρως την οδηγία της ΕΕ για τους προστατευόμενους μάρτυρες. Στις 27 Ιανουαρίου 2022, η Επιτροπή κίνησε διαδικασία επί παραβάσει αποστέλλοντας επίσημη ειδοποίηση στην Ελλάδα. Στις 15 Ιουλίου 2022, η Επιτροπή απέστειλε αιτιολογημένη γνώμη με προθεσμία δύο μηνών έως απάντηση. Ωστόσο, μέχρι σήμερα δεν έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος. Δεν είναι γνωστό εάν η Επιτροπή θα παραπέμψει ή όχι την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Δημόσιος έλεγχος

Η Ελλάδα κατατάσσεται χαμηλότερα από όλες τις χώρες της ΕΕ στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου 2022: Θέση 108 από τις 180. Το 2021 δολοφονήθηκε ο δημοσιογράφος Γιώργος Καραϊβάζ. Η δολοφονία δεν έχει ακόμη διελευκανθεί. Οι δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν εκφοβισμό και SLAPP. Ο Γρηγόρης Δημητριάδης επιδόθηκε σε αγωγές (SLAPPS) κατά των δημοσιογράφων Reporters United και της Εφημερίδα των Συντακτών (ΕφΣυν) αφού αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Από την πλευρά της κυβέρνησης, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Γ. Οικονόμου επιχείρησε να δυσφημήσει τη δημοσιογράφο του Politico, Νεκταρία Σταμούλη, υπονοώντας ότι τα άρθρα της για το σκάνδαλο του spyware είχαν πολιτικά κίνητρα. Πράγματι δύο από τα θύματα Predator, ο Κουκάκης και ο Μαλιχούδης, δημοσιογραφούσαν με επικριτικό τρόπο για υποθέσεις διαφθοράς και απάτης και την κακομεταχείριση των μεταναστών. Αθανάσιος Τέλλογλου και Ελίζα Τριανταφύλλου κάλυπταν δημοσιογραφικά το σκάνδαλο των υποκλοπών spyware και φέρεται να τους παρακολούθησαν επίσης.

Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας

Όπως ορίζει το άρθρο 82 του Ν. 4622/2019, η Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ) έχει την ευθύνη να ενισχύσει τη λογοδοσία, τη διαφάνεια και την ακεραιότητα των ενεργειών που διαπράττονται από κρατικούς φορείς, διοικητικές αρχές και δημόσιες οργανώσεις. Επιπλέον, η ΕΑΔ θα πρέπει να προλαμβάνει, να εντοπίζει και να αντιμετωπίζει ενέργειες απάτης και διαφθοράς από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Σύμφωνα με το νόμο αυτό η ΕΑΔ έχει αναλάβει όλες τις ευθύνες, δικαιώματα και υποχρεώσεις από τους ακόλουθους δημόσιους φορείς: τη Γενική Γραμματεία Καταπολέμησης της Διαφθοράς, το Σώμα των
Ελεγκτών-Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης, το Γραφείο του Γενικού Επιθεωρητή Δημοσίας Διαχείρισης, το Σώμα Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας, το Σώμα Επιθεωρητών Δημοσίων Έργων, και του Σώμα Επιθεωρητών-Ελεγκτών Μεταφορών. Στις 22 Ιουλίου 2022, η ΕΑΔ ξεκίνησε έρευνα σχετικά με την φερόμενη αγορά του Predator
spyware από το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και την ΕΥΠ. Ήλεγξαν την Ελληνική Αστυνομία, την ΕΥΠ, την Intellexa και την Krikel.

Η ΕΑΔ ολοκλήρωσε την έκθεσή της στις 10 Ιουλίου 2022, αλλά έδωσε την έκθεση στην ΕΥΠ για προηγούμενη έγκριση. Η επίσημη αναφορά που απεστάλη στον Κουκάκη στις 22 Ιουλίου περιελάμβανε μόνο λίγα σημεία του πλήρους ελέγχου όπως διενεργήθηκε από την ΕΑΔ. Υπό τον μανδύα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, συντάχθηκαν αρκετά ονόματα προς έλεγχο, συμπεριλαμβανομένων των ονομάτων των ελεγκτών της ΕΑΔ, του εισαγγελέας της ΕΥΠ που ήλεγξε την αρχική έκθεση της ΕΑΔ, καθώς και δικηγόρων και λογιστών των εμπλεκομένων νομικών προσώπων.

Τελικά, η έκθεση της ΕΑΔ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τόσο η ΕΥΠ όσο και το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη δεν είχαν συνάψει συμβάσεις με την Intellexa και άλλες θυγατρικές της εταιρείες. Επίσης, δεν είχαν αγοράσει ή χρησιμοποιήσει το λογισμικό κατασκοπείας Predator. Ωστόσο η ΕΑΔ δεν διερεύνησε τους τραπεζικούς λογαριασμούς της Intellexa και της Krikel, ούτε των offshore εταιρειών τους.

Επιπλέον, η ΝΤΑ επισκέφτηκε τα γραφεία της Intellexa και της Krikel μόνο μετά από 2 μήνες, στα οποία οι υπάλληλοι δούλευαν με τηλεργασία λόγω του COVID. Επιπλέον, η ΕΑΔ δεν συνεδρίασε με νόμιμους εκπροσώπους των εν λόγω εταιρειών. Ακόμη, υπάρχουν ερωτηματικά σχετικά με την ανεξαρτησία της ηγεσίας της ΕΑΔ. Πρόσφατα η ΕΑΔ προχώρησε σε φιλοκυβερνητικά δημοσιεύματα κατά της έκθεσης που αφορούσε τις επαναπροωθήσεις μεταναστών. Ο Διευθυντής της ΕΑΔ, πρώην υπάλληλος του Μητσοτάκη, δεν συναντήθηκε με την PEGA κατά τη διάρκεια της αποστολής τον Νοέμβριο του 2022.

Η Ελληνική Αρχή για την Ασφάλεια και το Απόρρητο των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ)

Τον Ιούλιο του 2022, ο Νίκος Ανδρουλάκης επιβεβαίωσε ότι είχε υποβάλει καταγγελία στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου ότι φέρεται να στοχοποιήθηκε με το Predator στις 21 Σεπτεμβρίου 2021. Μετά από την καταγγελία η ΑΔΑΕ ξεκίνησε μια έρευνα τον Αύγουστο του 2022, ξεκινώντας με τη λήψη πληροφοριών από το κινητό τηλέφωνο του Ανδρουλάκη. Κανονικά το λογισμικό κατασκοπείας Predator δεν αφήνει ίχνη μόλυνσης. Ωστόσο, η ΑΔΑΕ διαπίστωσε ότι το κινητό τηλέφωνο του Ανδρουλάκη παρακολουθείτο από την ΕΥΠ και ότι η εισαγγελέας Βασιλική Βλάχου είχε εξουσιοδοτήσει την δράση παρακολούθησης και άρσης του απορρήτου τον Σεπτέμβριο του 2021, που συμπίπτει με τις φερόμενες επιθέσεις με Predator.

Μετά τα πορίσματα της έρευνας της ΑΔΑΕ Γρηγόρης Δημητριάδης και Παναγιώτης Κοντολέων, παραιτήθηκαν από τις κυβερνητικές τους θέσεις. Ο Κοντολέων δήλωσε ότι η παρακολούθηση του Ανδρουλάκη δρομολογήθηκε μετά από αίτημα ξένων αρχών – πιο συγκεκριμένα των υπηρεσιών πληροφοριών της Αρμενίας και της Ουκρανίας – υπό το πρίσμα της συμμετοχής του Ανδρουλάκη στην Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τις εμπορικές σχέσεις μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και Κίνας. Τόσο η Ουκρανία όσο και η Αρμενία έχουν αρνηθεί αυτούς τους ισχυρισμούς.

Τον Ιούλιο του 2022, η Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας κάλεσε τον Κοντολέων και τον πρόεδρο της ΑΔΑΕ Χρήστο Ράμμο σε ακρόαση της Βουλής. Κατά τη διάρκεια της ακρόασης, ο Κοντολέων παραδέχτηκε ότι η ΕΥΠ είχε κατασκοπεύσει τον Θανάση Κουκάκη για λόγους εθνικής ασφαλείας, αλλά δήλωσε ότι δεν γνώριζε την απόπειρα παρακολούθησης με Predator στη συσκευή του Ανδρουλάκη. Ο Γιάννης Οικονόμου – κυβερνητικός εκπρόσωπος – ανέφερε ότι οι ελληνικές αρχές ούτε έχουν αποκτήσει ούτε έχουν χρησιμοποιήσει το λογισμικό κατασκοπείας Predator. Αν και οι συναντήσεις είναι κεκλεισμένων των θυρών, ούτε ο Κοντολέων ούτε ο Δημητριάδης ήταν πρόθυμοι να προσκομίσουν ουσιαστικά στοιχεία, επικαλούμενοι λόγους εθνικού απορρήτου.

Ο νέος επικεφαλής της ΕΥΠ, Ντεμίρης, αρνήθηκε την πρόσβαση της επιτροπής σε έκθεση που περιείχε πληροφορίες για την καταστροφή των δεδομένων των υποκλοπών. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει ότι η ΕΥΠ αρνείται τη λογοδοσία και ότι το Κοινοβούλιο δεν μπορεί να εκτελέσει την εντολή κοινοβουλευτικής εποπτείας του. Στις 30 Αυγούστου, η επιτροπή κάλεσε εννέα άτομα σε ακρόαση κεκλεισμένων των θυρών, μεταξύ των οποίων την εισαγγελέα Βασιλική Βλάχου, τον πρώην Γενικό Γραμματέα Γρηγόρη Δημητριάδη και τον πρώην επικεφαλής της ΕΥΠ Κοντολέων. Όλοι τους επικαλέστηκαν το απόρρητο και απέφευγαν να απαντήσουν ερωτήσεις.

Η Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής

Την πρόταση του κόμματος ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ για σύσταση εξεταστικής επιτροπής για τη χρήση των spyware υποστήριξαν 142 βουλευτές της αντιπολίτευσης, ενώ η 157  βουλευτές της ΝΔ απείχαν. Ωστόσο, η ΝΔ είχε την απόλυτη πλειοψηφία στην εξεταστική επιτροπή. Οι εκκλήσεις για δικομματικό Προεδρείο απορρίφθηκαν. Η ΝΔ καθόρισε τις διεργασίες της επιτροπής και την επιλογή των μαρτύρων, απορρίπτοντας αρκετούς από τους μάρτυρες που πρότειναν τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η επιτροπή συστάθηκε στις 29 Αυγούστου 2022, ξεκίνησε τις εργασίες του στις 7 Σεπτεμβρίου 2022 και ολοκλήρωσε τις εργασίες του στις 10 Οκτωβρίου 2022. Η κυβερνητική πλειοψηφία στην επιτροπή αρνήθηκε να καλέσει τον Μπίτζιο και τον Λαβράνο, αλλά κάλεσε τον Σταμάτη Τρίμπαλη -νυν μάνατζερ της Κρίκελ- και τη Σάρα Χάμου. Στις 22 Σεπτεμβρίου, μπροστά σε αυτή την κοινοβουλευτική επιτροπή κατέθεσε ο Τρίμπαλης. Ο Τρίμπαλης παρουσίασε κατάφωρα ψευδείς πληροφορίες για την εμπλοκή Μπίτζιου και Λαβράνου στο Κρίκελ, υποστηρίζοντας για παράδειγμα ότι αυτός ήταν ο ιδιοκτήτης.

Η μάρτυρας Σάρα Χάμου της Intellexa, ισχυρίστηκε ότι δεν μπορούσε να εμφανιστεί αυτοπροσώπως (αν και ζει στην Κύπρο), και της επετράπη να υποβάλει γραπτές απαντήσεις. Καθώς δεν ήταν δυνατή η εξαγωγή κοινών συμπερασμάτων, κάθε μέρος δημοσίευσε τη δική του έκθεση. Περίπου 5500 σελίδες εγγράφων, συμπεριλαμβανομένων των πρακτικών, αλλά και της κατάθεσης της κ. Χάμου. Παραδόξως, η εξεταστική επιτροπή χρησίμευσε στη θωράκιση των πληροφοριών, και όχι στην πρόσβαση σε αυτές.

Η αντιπολίτευση πρότεινε κάποιους άλλους μάρτυρες, όπως τον Κουκάκη, τον Μητσοτάκη, τον Δημητριάδη, τη Βλάχου, τον Λαβράνο, τον Μπίτζιο, αλλά η επιτροπή τελικά αρνήθηκε να τους προσκαλέσει. Στις 10 Οκτωβρίου του 2022, η επιτροπή ολοκλήρωσε τις έρευνές της και όλα τα διάφορα πολιτικά κόμματα υπέβαλαν τις τελικές τους εκθέσεις.

Οι Στόχοι

Τη στιγμή της σύνταξης του παρόντος, δημοσιεύθηκε ένας κατάλογος με 33 ονόματα στόχων. Δεν είναι δυνατόν να γίνει λεπτομερή ανάλυση και δεν έχουν ακόμη ξεκινήσει επίσημες έρευνες. Ωστόσο, η ανάλυση των ελάχιστων περιπτώσεων που είναι γνωστές μέχρι στιγμής παρέχει μια αρκετά σαφή εικόνα του υπό εξέταση ζητήματος.

Θανάσης Κουκάκης

Το καλοκαίρι του 2020 ο δημοσιογράφος Θανάσης Κουκάκης παρακολουθήθηκε από την ΕΥΠ. Εκείνη την εποχή, έκανε ρεπορτάζ για οικονομικά θέματα, συμπεριλαμβανομένου του σκανδάλου της Τράπεζας Πειραιώς που εμπλέκεται ο Φέλιξ Μπίτζιος και τη φερόμενη φοροδιαφυγή του Γιάννη Λαβράνου, αλλά και για τους τραπεζικούς νόμους που εισήγαγε η κυβέρνηση Μητσοτάκη που εμποδίζουν την δίωξη νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και λοιπών οικονομικών αδικημάτων. Ο Κουκάκης ερευνούσε επίσης την προμήθεια νέων ταυτοτήτων, όπου ο Λαβράνος και ο Μπίτζιος είχαν επιχειρηματικό ενδιαφέρον.

Περίπου την ώρα της πρώτης εμφάνισης του Κουκάκη ενώπιον της PEGA, ο διαγωνισμός αποσύρθηκε ξαφνικά και
ο αρμόδιος Γενικός Γραμματέας παραιτήθηκε. Στις 29 Ιουλίου 2022 ο επικεφαλής της ΕΥΠ, Παναγιώτης Κοντολέων δήλωσε ότι η ΕΥΠ είχε παρακολουθήσει το τηλέφωνο Κουκάκη υπό το πρίσμα των «λόγων εθνικής ασφάλειας». Την 1η Ιουνίου 2020, η ΕΥΠ υπέβαλε πρώτο αίτημα άρσης του απορρήτου του τηλεφώνου του Κουκάκη για δύο μήνες, έως την 1η Αυγούστου 2020. Η ΕΥΠ υπέβαλε αίτημα για παράταση κατά δύο επιπλέον μήνες, δηλαδή μέχρι την 1η Οκτωβρίου 2020. Ο Εισαγγελέας Εφετών – Βασιλική Βλάχου – ενέκρινε όλες αυτές τις διατάξεις επικαλούμενη ξανά λόγους εθνικής ασφάλειας. Ωστόσο, δώδεκα ημέρες αργότερα, στις 12 Αυγούστου 2020, η ΕΥΠ ζήτησε ξαφνικά τον τερματισμό της άρσης του απορρήτου του αριθμού τηλεφώνου Κουκάκη, δηλαδή ένα μήνα νωρίτερα από ό,τι προβλεπόταν στο αρχικό αίτημα. Αυτό συνέβη την ίδια μέρα που ο Κουκάκης προσέγγισε την ΑΔΑΕ με αίτημα να ενημερωθεί για την πιθανή παρακολούθησή του.

Στις 10 Μαρτίου 2021 η ΑΔΑΕ απευθύνθηκε στην Εισαγγελέα της ΕΥΠ για το ενδεχόμενο παρακολούθησής του. Ωστόσο, στις 31 Μαρτίου, η ελληνική κυβέρνηση κατέθεσε την τροπολογία 826/145 που αφαιρεί από την ΑΔΑΕ τη δυνατότητα
ειδοποιεί τους πολίτες για την άρση του απορρήτου των επικοινωνιών με αναδρομική ισχύ. Ο πρόεδρος της ΑΔΑΕ Χρήστος Ράμμος και δύο ακόμη μέλη της ΑΔΑΕ έχουν επιχειρηματολογήσει κατά αυτής της τροπολογίας, επισημαίνοντας ότι παραβιάζει το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ΕΣΔΑ) και την προστασία του απορρήτου των επικοινωνιών, όπως διασφαλίζεται από το Σύνταγμα.

Μεταξύ 12 Ιουλίου 2021 και 14 Σεπτεμβρίου 2021 το τηλέφωνο του Κουκάκη μολύνθηκε με Predator spyware. Σύμφωνα με τον Κουκάκη, έλαβε γραπτό μήνυμα με σύνδεσμο προς μία ιστοσελίδα οικονομικών ειδήσεων.330 Στις 28 Μαρτίου 2022, το Citizen Lab αποκάλυψε επίσημα την μόλυνση. Ο Κουκάκης έκανε αρκετές προσπάθειες να δικαιωθεί για τις απόπειρες παρακολούθησης του. Κατέθεσε δύο καταγγελίες στην ΑΔΑΕ. Η πρώτη ήταν στις 6 Απριλίου 2022 όπου ζήτησε διεξοδική έρευνα για τη μόλυνση του κινητού του τηλεφώνου από το Predator. Η δεύτερη ήταν στις 13 Μαΐου του 2022 υπό το φως των νέων αποκαλύψεων όπως δημοσιεύτηκαν από το InsideStory και τους Reporters United. Επιπλέον, ο Κουκάκης υπέβαλε καταγγελία στην ΕΑΔ στις 4 Μαΐου 2022, όπου ζήτησε έρευνα για το παρασκήνιο των υποκλοπών από την ΕΥΠ και την επίθεση με Predator. Η έρευνα από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας στις 21 Ιουλίου 2022 στα γραφεία της Intellexa στην Αθήνα, του πωλητή του λογισμικού κατασκοπείας Predator, ήταν περιορισμένα και επιφανειακά, παρά το γεγονός ότι ζωτικής σημασίας πληροφορίες για τις επιθέσεις με Predator – που συντελούν ποινικό αδίκημα- θα μπορούσαν να έχουν βρεθεί. Δεν κατασχέθηκαν και δεν ελέγχθηκαν διακομιστές, αρχεία ή η διοίκηση. Η Κύπρος και οι θυγατρικές της Intellexa στην Ιρλανδία δεν ερευνήθηκαν καθόλου. Οι έρευνες δεν περιλάμβαναν πληροφορίες για τους τραπεζικούς λογαριασμούς της Intellexa και των θυγατρικών της.

Ο Κουκάκηςπροσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 27 Ιουλίου 2022. Στις 5 Οκτωβρίου 2022, ο υπέβαλε μήνυση στους εισαγγελείς Αθηνών κατά της Intellexa και συγκεκριμένα στους Tal Dilian και Sara Hamou για παραβίαση του απορρήτου των επικοινωνιών του.

Νίκος Ανδρουλάκης

Στις 21 Σεπτεμβρίου 2021 ο Νίκος Ανδρουλάκης, επικεφαλής του κεντροαριστερού ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ και Βουλευτής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στοχοποιήθηκε με το spyware Predator όταν ένας κακόβουλο σύνδεσμος στάλθηκε στο τηλέφωνό του. Ο Ανδρουλάκης έλαβε ένα μήνυμα κειμένου που έλεγε «Ας το πάρουμε λίγο σοβαρά, φίλε, έχουμε πολλά να κερδίσουμε». Επιπλέον, το μήνυμα περιλάμβανε έναν σύνδεσμο για εγκατάσταση το λογισμικού κατασκοπείας Predator στο τηλέφωνό του, αλλά, σε αντίθεση με τον Κουκάκη, ο Ανδρουλάκης δεν έκανε κλικ στον σύνδεσμο. Τον Σεπτέμβριο του 2021 ο Ανδρουλάκης ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του στην κούρσα για την ηγεσία του κόμματος.

Σύμφωνα με την έρευνα της ΑΔΑΕ, εκείνη την περίοδο παρακολουθούταν το κινητό τηλέφωνο του Ανδρουλάκη από την ΕΥΠ. Η Εισαγγελέας Βασιλική Βλάχου, ενέκρινε την άρση του απορρήτου του τηλεφώνου του Ανδρουλάκη για λόγους «εθνικής ασφάλειας». Η έγκριση συνέπεσε τόσο με την επίθεση του Predator όσο και με την υποψηφιότητα του Ανδρουλάκη. Όταν ο κ. Ανδρουλάκης εξελέγη αρχηγός κόμματος τον Δεκέμβριο του 2021, η «νόμιμη» παρακολούθησή του από την ΕΥΠ τερματίστηκε απότομα, παρά το γεγονός ότι η δίμηνη εξουσιοδότηση για την παρακολούθησή του δεν είχε ακόμη λήξει.

Στις 28 Ιουνίου 2022, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ήλεγξε το τηλέφωνο του Ανδρουλάκη και βρήκε τα στοιχεία της απόπειρας χακαρίσματος του κινητού του με το Predator τον Σεπτέμβριο του 2021 και ενημέρωσε τον κ. Ανδρουλάκης αναλόγως. Ο Ανδρουλάκης υπέβαλε ποινική μήνυση στην εισαγγελία του Ανώτατου Δικαστηρίου στις 26 Ιουλίου 2022.

Λίγες μέρες αργότερα, στις 29 Ιουλίου, ο Ανδρουλάκης παρουσίασε τις πληροφορίες για την επίθεση του Predator στην ΑΔΑΕ. Την ίδια μέρα η Μόνιμη Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας συνάντησε τον επικεφαλής της ΕΥΠ Παναγιώτη Κοντολέων και τον Χρήστο Ράμμο, Πρόεδρο της ΑΔΑΕ, στην παρουσία των Υπουργών Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Επικρατείας. Η συνάντηση ήταν κεκλεισμένων των θυρών.

Στις 8 Σεπτεμβρίου 2022, ο Ανδρουλάκης ζήτησε από την ΑΔΑΕ να παραδώσει τους φακέλους υποκλοπών του. Ωστόσο, την ίδια μέρα αποκαλύφθηκε ότι οι φάκελοι τόσο του Ανδρουλάκη όσο και του Κουκάκη καταστράφηκαν από την ΕΥΠ. Η καταστροφή είναι αναμφισβήτητο γεγονός, αλλά η ιστορία πίσω από την καταστροφή παραμένει ασαφής. Από τη μια πλευρά, ορισμένες πηγές επιρρίπτουν την καταστροφή των αρχείων στην αλλαγή στα ηλεκτρονικά συστήματα της ΕΥΠ το 2021, λόγω τεχνικού προβλήματος. Από την άλλη πλευρά, άλλες πηγές υποστηρίζουν ότι ο Κοντολέων έδωσε εντολή καταστροφής στις 29 Ιουλίου 2022, την ίδια μέρα που ο Ανδρουλάκης ενημέρωσε την ΑΔΑΕ για την απόπειρα παρακολούθησής του.

Στις 5 Αυγούστου οι Κοντολέων και Δημητριάδης παραιτήθηκαν από τις θέσεις τους. Στις 8 του Αυγούστου ο Μητσοτάκης προχώρησε σε τηλεοπτικό διάγγελμα, αναγνωρίζοντας την υποκλοπή του Ανδρουλάκη, επαναλαμβάνοντας όμως το γεγονός ότι αγνοούσε την παρακολούθηση.

Η ΕΥΠ έχει μέχρι στιγμής έχει αρνηθεί να αποκαλύψει τους λόγους της υποκλοπής. Προσφέρθηκε να ενημερώσει ιδιωτικά τον Ανδρουλάκη, πράγμα που θα ήταν παράνομο. Ο Ανδρουλάκης ζήτησε ο φάκελος επισύνδεσής του να υποβληθεί στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας, αλλά και αυτό απορρίφθηκε.

«Οι δημοσκοπήσεις προέβλεπαν ότι η ΝΔ θα έχανε την απόλυτη πλειοψηφία»

Η επιτήρηση ενός πολιτικού είναι εξαιρετικά ασυνήθιστη και το ελληνικό Σύνταγμα προβλέπει ειδική προστασία για τα πολιτικά πρόσωπα. Η ΕΥΠ αρνείται οποιαδήποτε εμπλοκή στην παρακολούθηση με το Predator. Η κυβέρνηση κατέθεσε αρχικά ισχυρισμούς που αφορούσαν ξένες δυνάμεις που υποτίθεται ζήτησαν την υποκλοπή του Ανδρουλάκη. Καμία από αυτές τις υποθέσεις δεν θεωρούνται αρκετά αξιόπιστες. Η παρακολούθηση έγινε σε ένα πολιτικό πλαίσιο, εξαιτίας των επερχόμενων εκλογών.

Οι δημοσκοπήσεις προέβλεπαν ότι η Νέα Δημοκρατία θα έχανε την απόλυτη πλειοψηφία της. Το ΠΑΣΟΚ θα ήταν το προτιμώμενος έταιρος συνασπισμού. Το φθινόπωρο του 2021 ήταν τέσσερις οι υποψήφιοι στις εκλογές για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, ο καθένας με διαφορετικές απόψεις για έναν τέτοιο συνασπισμό. Ο Ανδρουλάκης λέγεται ότι ήταν ανοιχτός στην ιδέα, αλλά όχι υπό την πρωθυπουργία Μητσοτάκη. Ένας άλλος υποψήφιος, ο Ανδρέας Λοβέρδος, είχε διατελέσει νωρίτερα Υπουργός σε συνδυασμό Νέας Δημοκρατίας – ΠΑΣΟΚ και λογιζόταν ως πιο υποστηρικτικό. Επίσης, με τον Δημητριάδη γνωρίζονταν. Ο Μανώλης Όθωνας, το δεξί χέρι άλλου υποψηφίου, λέγεται ότι ήταν επίσης μεταξύ εκείνων που είχαν στενότερες σχέσεις με τη Νέα Δημοκρατία και τον Δημητριάδη. Η δημοσίευση της λίστας άλλων φερόμενων στόχων από
Documento, ενισχύει την υποψία για πολιτικούς λόγους για την παρακολούθηση. Δεν υπάρχει απόδειξη για οποιαδήποτε από αυτές τις υποθέσεις, αλλά είναι σημαντικό να διερευνηθούν και να εξαλειφθούν, όπου είναι δυνατόν.

Σταύρος Μαλιχούδης 

Στις 13 Νοεμβρίου 2021, η εφημερίδα ΕΦΣΥΝ αποκάλυψε ότι αρκετοί δημοσιογράφοι που γράφουν για το προσφυγικό ζήτημα  φέρεται να παρακολουθούνταν από την ΕΥΠ. Ένα εσωτερικό έγγραφο από την ΕΥΠ έδειξε ότι διατάχθηκε η παρακολούθηση και συλλογή στοιχείων για τον Έλληνα δημοσιογράφο Σταύρο Μαλιχούδη. Ο Μαλιχούδης έγραφε για ένα 12χρονο παιδί από τη Συρία που αναγκάστηκε να ζήσει για αρκετούς μήνες σε στρατόπεδο κράτησης στο ελληνικό νησί Κως. Στις 15 Νοεμβρίου 2021, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου επιβεβαίωσε έμμεσα τους ισχυρισμούς. Δήλωσε ότι η ΕΥΠ θα μπορούσε να υποκλέψει άτομα εάν υπάρχει κίνδυνος για την εθνική ασφάλεια από «εσωτερικές ή εξωτερικές απειλές». Ωστόσο, στις 24 Νοεμβρίου και 17 Δεκεμβρίου 2021, ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης αρνήθηκε οποιαδήποτε παρακολούθηση δημοσιογράφων στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένου του Μαλουχίδη, αλλά δεν αρνήθηκε τη γνησιότητα των εσωτερικών εγγράφων της ΕΥΠ.

Κατά την ακρόαση της PEGA για την Ελλάδα στις 8 Σεπτεμβρίου 2022, ο Μαλιχούδης δήλωσε ότι μέσω της παρακολούθησης του τηλεφώνου του, η ΕΥΠ μπορούσε να συλλέγει πληροφορίες από συναδέλφους του με τους οποίους είχε επαφή εκείνο το διάστημα. Η ΕΥΠ θα μπορούσε να είχε -για παράδειγμα – ακούσει τις συνομιλίες του δημοσιογράφου με τον Διεθνή Οργανισμό για τη Μετανάστευση επισημαίνοντας τους κινδύνους για τους άλλους, τo λεγόμενo «by – catch». Επιπλέον, κατά την ακροαματική διαδικασία ο Μαλιχούδης έδειξε στοιχεία που έδειχναν ότι η ΕΥΠ ενδιαφέρθηκε για το έργο και τις πηγές του, αλλά ο λόγος της παρακολούθησής του καλύφθηκε από την αιτιολογία της «εθνικής ασφάλειας».

Χρήστος Σπίρτζης

Στις 15 Νοεμβρίου 2021, πρώην υπουργός Υποδομών και βουλευτής του κόμματος Σύριζα, Χρήστος Σπίρτζης, στοχοποιήθηκε με το Predator στο κινητό του. Είχε υποβάλει κρίσιμες κοινοβουλευτικές ερωτήσεις στην κυβέρνηση για τα καθήκοντα επιτήρησης της ΕΥΠ στις 15 Νοεμβρίου 2021. Την ίδια μέρα έλαβε παρόμοιο μήνυμα με αυτό που είχε λάβει ο Νίκος Ανδρουλάκης. Στις 19 Νοεμβρίου στάλθηκε δεύτερο μήνυμα στον Χρήστο Σπίρτζη που περιέχει σύνδεσμο προς άρθρο της Εφημερίδας των Συντακτών. Στις 9 Σεπτεμβρίου 2022, το Citizen Lab ενημέρωσε τον Χρήστο Σπίρτζη για την απόπειρα hacking, μετά την οποία κατέθεσε καταγγελία στον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου.

Ο Σπίρτζης είναι έμπιστος του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αλέξη Τσίπρα, και παρών σε συναντήσεις υψηλού επιπέδου της ηγεσίας του κόμματος.

Τάσος Τέλλογλου, Ελίζα Τριανταφύλλου και Θοδωρής Χονδρογιάννος

Ο Τάσος Τέλλογλου και η Ελίζα Τριανταφύλου φέρονται να έχουν κατασκοπευθεί κατά τη διάρκεια του ερευνητικού έργου τους για το Inside Story. Σε ένα άρθρο για το Heinrich-Böll-Stiftung στις 24 Οκτώβριος 2022, ο Τέλλογλου μοιράστηκε τις εμπειρίες παρακολούθησης και εκφοβισμού του την περίοδο που ερευνούσε τα σκάνδαλα παρακολούθησης στην Ελλάδα. Σύμφωνα με αυτές τις εμπειρίες, ο ίδιος πιστεύει ότι παρακολουθήθηκε μεταξύ Μαΐου και Αυγούστου 2022. Επιπλέον, πηγή από τις υπηρεσίες ασφαλείας είχε πει στον Τέλλογλου τον Ιούνιο του 2022 ότι οι τοποθεσίες του ίδιου και των συναδέλφων του Ελίζας Τριανταφύλλου (InsideStory) και Θοδωρή Χονδρόγιαννου (Reporters United) παρακολουθήθηκαν από τις αρχές, για να εκτιμηθεί ποιες ήταν οι πηγές που συναντούσαν. Ως την ώρα που γράφεται το παρόν draft η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει ακόμη απαντήσει στους ισχυρισμούς.

Άλλοι στόχοι

Στις 29 Οκτωβρίου 2022 γνωστοποιείται ότι κι άλλοι πολιτικοί είχαν στοχοποιηθεί με το Predator spyware, συμπεριλαμβανομένου ενός υπουργού της κυβέρνησης που δεν είχε καλές σχέσεις με τον πρωθυπουργό . Επιπλέον, ένα άλλο μέλος της Νέας Δημοκρατίας φέρεται να έλαβε σύνδεσμο που έκρυβε εγκατάσταση του Predator. Ο κ. Οικονόμου – κυβερνητικός εκπρόσωπος – δήλωσε ότι το δημοσίευμα που αποκάλυπτε τα παραπάνω στερείται συγκεκριμένων στοιχείων.

Στις 5 και 6 Νοεμβρίου 2022, το Documento ανέφερε έναν κατάλογο που περιείχε 33 ονόματα προσώπων στοχευμένα με λογισμικό κατασκοπείας Predator. Ανάμεσά τους πολλοί πολιτικοί υψηλού προφίλ, μεταξύ των οποίων μέλη της σημερινής κυβέρνησης, όπως ο πρώην πρωθυπουργός Σαμαράς, ο πρώην Επίτροπος της Ε.Ε. Αβραμόπουλος, ο αρχισυντάκτης μιας φιλικής προς την κυβέρνηση εφημερίδας, πρόσωπα της συνοδείας του εφοπλιστή, μεγιστάνα των ΜΜΕ και ιδιοκτήτη ποδοσφαιρικών συλλόγων όπως ο Ολυμπιακός και η Νότιγχαμ Φόρεστ, Βαγγέλη Μαρινάκη. Οι αποκαλύψεις της λίστας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές όχι μόνο λόγω των ονομάτων υψηλού προφίλ, αλλά και λόγω της υποδήλωσης ότι η κατάχρηση του spyware είναι συστηματική, μεγάλης κλίμακας και μέρος μιας πολιτικής στρατηγικής.

Αναλυτικά ολόκληρο το προσχέδιο της έκθεσης της PEGA εδώ: PEGA draft report final