Ρεπορτάζ της Νεκταρίας Ψαράκη 

Η πρώτη καταγγελία, αφορά τον αιτών ασύλου H.A. που έφτασε στη Σάμο στις 10 Αυγούστου 2022, και ο οποίος ανέφερε ότι στις 3 Οκτωβρίου 2022 τα ξημερώματα, ημέρα Δευτέρα και ώρα 6 π.μ., στην Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή Σάμου, υπήρξε θύμα αστυνομικής βίας με αποτέλεσμα την πρόκληση ρήξης του τυμπανικού υμένα στο δεξί αυτί του. Ο ίδιος αναφέρει ότι είναι σε θέση και να περιγράψει και να αναγνωρίσει επίσημα ορισμένους από τους εμπλεκόμενους αστυνομικούς, ενώ έχει καταθέσει ήδη από τις 23 Δεκεμβρίου μήνυση για την κακοποίησή του.

Πιο συγκεκριμένα, ο ίδιος ο πρόσφυγας ανέφερε ότι στις 2/10 περίπου στις 2 μ.μ., έλαβε χώρα διαπληκτισμός μεταξύ Παλαιστίνιων προσφύγων με Σύριο πρόσφυγα, όλοι κάτοικοι του ΚΕΔ Σάμου. Ο H.A. και οι τρεις φίλοι του δεν ενεπλάκησαν στον καυγά, αλλά προσπάθησαν να ηρεμήσουν την κατάσταση για να αποφευχθεί η χρήση βίας από τους διαπληκτιζόμενους. Αργότερα την ίδια ημέρα, περίπου στις 3 μ.μ., πέντε αστυνομικοί, φορώντας τις επίσημες στολές της ΕΛ.ΑΣ., σκούρα μπλε ρούχα, μαύρες μπότες, χωρίς αριθμό ταυτότητας στα διακριτικά τους, προχώρησαν σε έρευνα για την αναζήτηση των ατόμων που συμμετείχαν στη συμπλοκή. Μετέφεραν τον H.A., τους τρεις φίλους του και στον Σύριο σε κοντέινερ που δεν χρησιμοποιούταν για τη φιλοξενία μεταναστών εκείνη την περίοδο.

Το κοντέινερ στο οποίο τοποθετήθηκαν δεν περιείχε κρεβάτια. Έμοιαζε περισσότερο με γραφείο. Οι αστυνομικοί άνοιξαν τον θερμό κλιματισμό και αποχώρησαν αφήνοντας τους μετανάστες σε αυτό το κοντέινερ για το βράδυ. Ο Σύριος, μεταφέρθηκε σε ξεχωριστό κοντέινερ. Οι αστυνομικοί, έκλεισαν την πόρτα του κοντέινερ, ωστόσο προχώρησαν σε τέσσερις ή πέντε ελέγχους μέσα στη νύχτα. Στις πρώτες βάρδιες των αστυνομικών δεν ασκήθηκε κανενός είδους βίας κατά μεταναστών.

Πρόσφυγας έχασε μέρος της ακοής του από γροθιές και κλωτσιές στο κεφάλι

Το πρωί όμως της 3/10, γύρω στις 5:30, έφθασαν στα κοντέινερ άλλες βάρδιες αποτελούμενες από πέντε διαφορετικούς αστυνομικούς. Οι αστυνομικοί, σύμφωνα με την καταγγελία του H.A., έκλεισαν απευθείας το ζεστό κλιματισμό, άνοιξαν το παράθυρο, άφησαν την πόρτα ανοιχτή και μιλούσαν με αυστηρό τόνο. Ακόμη, προέτρεψαν τον H.A. και τους άλλους τρεις να αναφέρουν τη συμπεριφορά του Σύριου, ο οποίος χαρακτηρίστηκε από τους αστυνομικούς ως «ταραχοποιός». Τους είπαν ότι με αυτόν τον τρόπο θα έβρισκαν λόγο οι υπάλληλοι του ΚΕΔ να διώξουν τον Σύριο από την ελεγχόμενη δομή. Ωστόσο οι πρόσφυγες αρνήθηκαν να το κάνουν.

Μετά από αυτό, ο H.A. και οι άλλοι τρεις, οδηγήθηκαν ο ένας μετά τον άλλο σε υπηρεσιακό όχημα της ΕΛ.ΑΣ. Ο ίδιος περιγράφει ότι τον μετέφεραν σε λευκό αυτοκίνητο με σκούρο λογότυπο, το οποίο βρισκόταν πίσω από το κύριο μέρος του camp. Οι αστυνομικοί ζήτησαν στον H.A. πριν μπει στο περιπολικό να ενεργοποιήσει τη λειτουργία πτήσης στο τηλέφωνό του, όπως και έπραξε. Ο H.A., καθόταν στο πίσω μέρος του περιπολικού, περικυκλωμένος από δύο αστυνομικούς που κάθονταν δίπλα του, έναν αστυνομικό που καθόταν στο κάθισμα του συνοδηγού και ακόμη έναν που οδηγούσε το όχημα. Ο ένας εκ των αστυνομικών διέταξε τον H.A. να κοιτάζει κάτω κατά τη διάρκεια της διαδρομής, η οποία διήρκησε λιγότερο από πέντε λεπτά. Μόλις εκτέλεσε την εντολή, οι αστυνομικοί που κάθονταν δίπλα του άρχισαν να τον γρονθοκοπούν, κλωτσώντας τον στην περιοχή του στομάχου και στο κεφάλι. Μία από τις γροθιές βρήκε τον H.A. στο δεξί του αυτί με αποτέλεσμα να προκληθεί βλάβη στο τύμπανο. Επιστρέφοντας, συμπεριφέρονταν σαν να μη συνέβη τίποτα.

Μετά το περιστατικό, δεν επετράπη στον H.A. να δει τους γιατρούς του camp χωρίς να τεκμηριωθεί κάποιος συγκεκριμένος λόγος, με αποτέλεσμα να απευθυνθεί σε εξωτερικό γιατρό για έλεγχο.

Δεκάδες χτυπήματα στο πρόσωπο – «Εδώ δεν είναι ξενοδοχείο»

Άλλος πρόσφυγας, ο Υ.Μ., μαζί με άλλα άτομα που έφτασαν στις 27 Ιουλίου 2022 στο νησί της Σάμου, παρέμειναν για περίπου 20 ημέρες στον χώρο της καραντίνας του camp, δεδομένου ότι μόλις κάποιος από το γκρουπ έβγαινε θετικός, παρατεινόταν για ακόμη πέντε ημέρες η περίοδος απομόνωσης για όλους. Το απόγευμα της ημερομηνίας της άφιξης του Y.M. στο ΚΕΔ Σάμου – δε γνωρίζει την ακριβή ώρα διότι στερούταν κινητού τηλεφώνου – τέσσερις αστυνομικοί μπήκαν στον χώρο της καραντίνας, ζητώντας από τα άτομα που φιλοξενούνταν σε αυτόν να βγουν από τα κοντέινερ, επικαλούμενοι απογραφικό έλεγχο, με το κλίμα να είναι αρκετά τεταμένο, σύμφωνα με τη μαρτυρία του. Μόλις ολοκληρώθηκε η απογραφή, οι αστυνομικοί ζήτησαν από όλους τους αιτούντες άσυλο να επιστρέψουν στα κοντέινερ.

Ενόσω ο Y.M. ήταν ξαπλωμένος στο κρεβάτι του, δύο αστυνομικοί μπήκαν στο κοντέινερ, μαζί με μία νέα άφιξη – επρόκειτο για έναν άνδρα. Τότε, οι δύο αστυνομικοί άρχισαν να επιτίθενται λεκτικά στον Y.M. και σε έναν άλλο μετανάστη που βρισκόταν στο ίδιο κοντέινερ, αναφέροντας συγκεκριμένα ότι «[αυτοί] (οι αιτούντες άσυλο) δεν έρχονται στην Ελλάδα για διακοπές», και ότι «εδώ δεν είναι ξενοδοχείο». Ένας εκ των αστυνομικών έσπρωξε τον Y.M. και τον κράτησε στον τοίχο. Τον χτύπησε αρκετές φορές στο πρόσωπο, με τον ίδιο να μην μπορεί να προσδιορίσει ακριβώς τον αριθμό των χτυπημάτων, σημειώνοντας ωστόσο ότι ο αστυνομικός φορούσε γάντια.

Δεν ήταν η πρώτη φορά που βίωσε ή είδε βασανισμό

Δεν ήταν η μοναδική φορά που ο Υ.Μ. υπέστη σωματική βία από τις αστυνομικές αρχές μέσα στο ΚΕΔ Σάμου. Στις 27/07, την ημέρα της άφιξής του, το βράδυ, αστυνομικοί κατάφεραν τραύματα επάνω του με αποτέλεσμα να υποφέρει από πόνο στον αυχένα, ενώ υπήρξε μάρτυρας βίαιων επεισοδίων σε βάρος άλλων μεταναστών στο χώρο της καραντίνας. Συγκεκριμένα, όλοι οι αστυνομικοί που ενεπλάκησαν στον ξυλοδαρμό του είχαν καλυμμένα τα χαρακτηριστικά τους. Λόγω της κακομεταχείρισης που υπέστη, αλλά και λόγω του νεαρού της ηλικίας του, ο Υ.Μ. αναφέρει ότι φοβάται ιδιαίτερα τις συνθήκες διαβίωσης εντός του camp.

Αστυνομικοί εισέβαλαν σε κοντέινερ πρόσφυγα με προβλήματα όρασης και τον ξυλοκόπησαν

Στις 24 Οκτωβρίου 2022 στις 23:00, ο Α.Μ.Υ. αιτών άσυλο και άτομο με προβλήματα όρασης πριν το συμβάν, προετοίμαζε τον εαυτό του για τη βραδινή προσευχή. Παρά τα προβλήματα όρασης που διαθέτει, είναι σε θέση να περιγράψει και να αναγνωρίσει χωρίς αμφιβολία τουλάχιστον έναν από τους εμπλεκόμενους αστυνομικούς στο συμβάν που ακολουθεί. Ξαφνικά, δύο αστυνομικοί, φορώντας αστυνομική στολή – σκούρα μπλε ρούχα και μπότες – εισβάλουν στο κοντέινερ όπου διέμενε. Ακόμη δύο αστυνομικοί στάθηκαν στην είσοδο του κοντέινερ όρθιοι – παρουσία όμοια με φρουρά. Οι δύο που εισέβαλαν στο χώρο, τον ρώτησαν αν μιλά αγγλικά. Πριν απαντήσει στην ερώτηση, αναφέρει ότι τον χαστούκισαν στο πρόσωπο αρκετές φορές. Ένα από τα χτυπήματα τον βρήκαν στα μάτια. Από τότε αισθάνεται οξύ πόνο, χωρίς να έχει επιδεινωθεί η κατάσταση της όρασής του. Οι αστυνομικοί, φεύγοντας από το κοντέινερ, ανέφεραν «το κάπνισμα δεν επιτρέπεται εντός του κοντέινερ».

«Ο Διευθυντής του ΚΕΔ Σάμου ήρθε… να ζητήσει συγγνώμη»

Μετά από αυτό το περιστατικό, οι ίδιοι αστυνομικοί πήγαν σε άλλο κοντέινερ κοντά στο δικό του. Ο Α.Μ.Υ. αναφέρει ότι δεν είδε τι συνέβη εκεί, ωστόσο σύμφωνα με τα όσα έμαθε εκ των υστέρων και καταγγέλλει, οι αστυνομικοί άσκησαν βία σε βάρος δύο αιτούντων άσυλο. Αργότερα, το ίδιο βράδυ, δηλαδή στην αλλαγή της ημέρας από 24ης Οκτωβρίου σε 25η Οκτωβρίου, δύο Έλληνες εισήχθησαν στο κοντέινερ του Α.Μ.Υ. Συστήθηκαν ως ο «διευθυντής του ΚΕΔ Σάμου» και ως «αρχηγός της αστυνομίας». Αναφερόμενοι στο περιστατικό ζήτησαν συγγνώμη, υποσχέθηκαν ότι δεν θα επαναληφθεί, ενώ στη συνέχεια ζήτησαν επίσημα να προσκομίσουν τις κάρτες ασύλου τους και τους μετέφεραν στο Γενικό Νοσοκομείο Σάμου στο Βαθύ. Ο αιτών άσυλο γνωρίζει το ονοματεπώνυμο του ενός αστυνομικού.

«Κοινό μυστικό» μεταξύ του Διευθυντή του ΚΕΔ Σάμου και των υπηρεσιών του camp 

Ασφαλείς πληροφορίες του TPP από εργαζομένους του camp αναφέρουν ότι τα περιστατικά άγριας αστυνομικής βίας είναι πολύ συχνά. Υπηρεσίες που δραστηριοποιούνται στο ΚΕΔ γνώριζαν για συγκεκριμένες περιπτώσεις άγριου ξυλοδαρμού προσφύγων, ωστόσο η κατάσταση αποτελούσε «κοινό μυστικό». Ακόμη, οι ίδιες ασφαλείς πληροφορίες του TPP αναφέρουν ότι ο Διευθυντής του ΚΕΔ Σάμου, Δημήτρης Αξιώτης ήταν επίσημα ενημερωμένος για τις επιθέσεις σε βάρος των συγκεκριμένων μεταναστών.

Το TPP επικοινώνησε μαζί του. Ο ίδιος ανέφερε ότι «κάθε φορά που φτάνει μία τέτοια πληροφορία κάνω ό,τι μπορώ, ενημερώνω αρμοδίως», ωστόσο αρνήθηκε ότι προσέγγισε τους μετανάστες ζητώντας «συγγνώμη» και φροντίζοντας για τη διακομιδή τους στο νοσοκομείο. Ακόμη, παρά το γεγονός ότι είχε πλήρη γνώση συγκεκριμένων περιστατικών, δεν ειδοποίησε τον αρμόδιο εισαγγελέα όπως προβλέπεται στο Άρθρο 37 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας: «οι ανακριτικοί υπάλληλοι οφείλουν να ανακοινώσουν χωρίς χρονοτριβή στον αρμόδιο εισαγγελέα οτιδήποτε πληροφορούνται με κάθε τρόπο για αξιόποινη πράξη που διώκεται αυτεπαγγέλτως.(…) Η ανακοίνωση γίνεται γραπτώς και πρέπει να περιέχει όλα τα στοιχεία που υπάρχουν και αφορούν την αξιόποινη πράξη, τους δράστες και τις αποδείξεις».

Άλλες πληροφορίες αναφέρουν ότι μετά τα καταγγελλόμενα συμβάντα, υπήρξαν «μετακινήσεις» αστυνομικών από το ΚΕΔ Σάμου σε άλλες υπηρεσίες της ΕΛ.ΑΣ, χωρίς όμως να διαταχθούν ΕΔΕ και χωρίς να έχει ειδοποιηθεί ο εισαγγελέας για αξιόποινες πράξεις.

Δικηγόρος προσφύγων: «Η νέα ΚΕΔ λειτούργησε ως ένας χώρος εκκόλαψης, συστηματοποίησης, φίμωσης και αποσιώπησης της βίας»

Η δικηγόρος της Μ.Κ.Ο. Human Rights Legal Project, Ιωάννα Μπεγιάζη, που έχει αναλάβει την εκπροσώπηση των θυμάτων, δηλώνει στο TPP:

«Περιστατικά υπέρμετρης αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας υπήρξαν και στο παρελθόν, κυρίως σε συλλήψεις, κατά διαμαρτυρόμενων, κατά κρατουμένων. Τα περιστατικά που λάμβαναν χώρα στο παλιό καμπ, μαθαίνονταν σχεδόν κατευθείαν. Υπήρχαν βίντεο, φωτογραφίες, οι άνθρωποι έρχονταν να βρουν τους δικηγόρους τους και να τα καταγγείλουν.

Ωστόσο είδαμε ότι η Νέα Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή λειτούργησε ως ένας χώρος εκκόλαψης και συστηματοποίησης της βίας αλλά και ταυτόχρονα ένας χώρος αποσιώπησης και φίμωσης.

Από τότε που ακούστηκαν οι πρώτες φήμες, μέχρι σήμερα που κάποιοι πρόσφυγες βρήκαν το κουράγιο να καταγγείλουν τη βία που τους ασκήθηκε, πέρασαν 5 μήνες.

Σαν δικηγόροι, για να μπούμε στη Δομή, πρέπει να ζητήσουμε άδεια μια ημέρα πριν και να δηλώσουμε ποιον θέλουμε να δούμε. Εντός της δομής πλέον μας συνοδεύει συνεχώς ένας σεκιούριτι, όπου πάμε. Έτυχε να σταθούμε έξω από ένα κοντέινερ και να συζητάμε με έναν εντολέα μας και τους συγκατοίκους τους σχετικά με προβλήματα που αντιμετωπίζουν και σεκιούριτι από την πύλη ρωτούσαν για ποιον λόγο έχουμε σταματήσει εκεί. Πως να εμπιστευτούν τον οποιονδήποτε οι άνθρωποι που βιώνουν αυτή τη συνθήκη καθημερινά;

Ένας πρόσφυγας, που φοβάται να καταγγείλει επωνύμως τι του συνέβη, μας έλεγε: ποιον θα πιστέψουν αν πάω στο Δικαστήριο; Εμένα ή έναν αστυνομικό; Ποιος θα πιστέψει εμένα; Μόνο προβλήματα θα μου φέρει να μιλήσω.

Εμείς τους πιστεύουμε. Γιατί οι “φήμες” που ακούγαμε στην αρχή, όλο και πλήθαιναν και έφτασαν στα αυτιά γιατρών, οργανώσεων και δικηγόρων. Μέχρι που πήραν σάρκα και οστά με ανθρώπους να καταλήγουν στο νοσοκομείο με κατάγματα.

Μπορεί αυτή η βία να ασκήθηκε κατά των πιο ευάλωτων, σε έναν χώρο που οι συνθήκες “επέτρεψαν” να συμβεί και να θεωρούμε ότι είναι μακριά από εμάς. Αλλά δεν είναι. Κάθε περιστατικό βίας που δεν καταγγέλλεται, δίνει το πάτημα για το επόμενο. Κάθε περιστατικό βίας από όργανα του κράτους που μένει ατιμώρητο, είναι πλήγμα στο ίδιο το κράτος δικαίου και στη δημοκρατία».

ΕΛ.ΑΣ: «Ξεκινάμε ΕΔΕ»

Το TPP επικοινώνησε με την Αστυνομική Διεύθυνση Βορείου Αιγαίου για να λάβει απαντήσεις σχετικά με τα περιστατικά. Ρωτήσαμε αν έχουν στα υπόψιν τους τα συμβάντα, αν επιβεβαιώνουν την «ανεπίσημη» επίσκεψη του κ. Αξιώτη στα κοντέινερς των κακοποιημένων προσφύγων και αν έχουν πραγματοποιηθεί μετακινήσεις αστυνομικών που να συνδέονται με το περιστατικό. Ακόμη, δεδομένου ότι έχουν γνωστοποιηθεί οι ακριβείς ημερομηνίες και ώρες τέλεσης αξιόποινων πράξεων από αστυνομικούς σε υπηρεσία, ρωτήσαμε ποιες κινήσεις οφείλει να κάνει ή θα κάνει η Υπηρεσία με σκοπό τη διαλεύκανση των υποθέσεων, αφού σύμφωνα με το άρθρο 30 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας «οι ανακριτικοί υπάλληλοι οφείλουν να ανακοινώσουν χωρίς χρονοτριβή στον αρμόδιο εισαγγελέα οτιδήποτε πληροφορούνται με κάθε τρόπο για αξιόποινη πράξη που διώκεται αυτεπαγγέλτως.(…) Η ανακοίνωση γίνεται γραπτώς και πρέπει να περιέχει όλα τα στοιχεία που υπάρχουν και αφορούν την αξιόποινη πράξη, τους δράστες και τις αποδείξεις».

Σε διάστημα τριών ημερών, η ΓΑΔ Βορείου Αιγαίου μας ενημέρωσε ότι ξεκινά Ένορκη Διοικητική Εξέταση.