ΜέΡΑ25: Η Προγραμματική Συστράτευση της Ριζοσπαστικής Αριστεράς και των Κινημάτων που οραματιζόμαστε

του Γιάνη Βαρουφάκη

Το 2019, μέσα σε δυσμενείς για την αντιμνημονιακή Αριστερά συνθήκες, ένα μικρό και ιδιότυπο μέρος των δυνάμεων εκείνων, το ΜέΡΑ25, κατάφερε να εισέλθει στη Βουλή με βασικό στόχο να επαναφέρει στο Κοινοβούλιο, για πρώτη φορά από το 2015, το πρόταγμα του προδομένου ΟΧΙ. Καθώς το ΜέΡΑ25 προέκυψε από ένα πρωτόγνωρο πανευρωπαϊκό διεθνικό κίνημα που γεννήθηκε στο Βερολίνο τον Φλεβάρη του 2016, κι όχι μέσω των ζυμώσεων ή και των πρότερων διασπάσεων της εγχώριας Κομμουνιστικής Αριστεράς, αντιμετωπίστηκε με καχυποψία από τον ευρύτερο κινηματικό χώρο. Σήμερα, σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά, αυτή η καχυποψία έχει υποχωρήσει και το ΜέΡΑ25 αποτελεί σημείο αναφοράς για την πλειοψηφία των ριζοσπαστικών δυνάμεων της χώρας – ακόμα κι εκείνων που διατηρούν σοβαρές επιφυλάξεις απέναντί μας.

Με τις επερχόμενες εκλογές να εντείνουν τις διεργασίες στον ευρύτερο ριζοσπαστικό χώρο, έχει ωριμάσει πλέον η ανάγκη το ΜέΡΑ25 να επαναδιατυπώσει, και να ξεκαθαρίσει, το όραμά του για το Αριστερό, Κινηματικό, Ανατρεπτικό Μέτωπο που απαιτεί η αντίσταση στο αναστημένο, και ισχυρότερο από ποτέ, Ολιγαρχικό-Μνημονιακό Καθεστώς.

Τί ήταν και τί ήθελε το ΜέΡΑ25 όταν ιδρύθηκε

Οι συνιδρυτές του ΜέΡΑ25 δεν βιαστήκαμε να φτιάξουμε κόμμα. Μετά την συνθηκολόγηση του Ιουλίου του 2015, περιμέναμε. Ωστόσο, δουλέψαμε σκληρά σε διεθνικό επίπεδο – μέσω του DiEM25 στην Ευρώπη και της Προοδευτικής Διεθνούς ευρύτερα. Ελπίζαμε να μην χρειαστεί να ιδρύσουμε άλλο ένα κόμμα στην Ελλάδα και, για αυτό, αναμέναμε να αναδυθεί μια ώριμη ριζοσπαστική εκλογική κίνηση που να διασώσει το ΟΧΙ και να του δώσει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση. Κάτι που δεν έγινε.

Βλέποντας αυτή την δυστοκία, και τον όλο και μεγαλύτερο κατακερματισμό του χώρου, ιδίως σε μια περίοδο που η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δρομολογούσε την μεγάλη απάτη της «εξόδου» από τα μνημόνια, τον Μάρτιο του 2018 αποφασίσαμε να κάνουμε το μεγάλο βήμα: Να ιδρύσουμε το ΜέΡΑ25 με σκοπό, στη βάση ενός φρέσκου, πειστικού Προγράμματος ΡΗΞΗΣ (το οποίο σηματοδοτήσαμε με το σύνθημα της ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗΣ & ΥΠΕΥΘΥΝΗΣ ΑΝΥΠΑΚΟΗΣ), να επαναφέρουμε το ΟΧΙ στη Βουλή.

Στόχος μας δεν ήταν να ηγεμονεύσουμε στον χώρο αλλά, δίνοντας κοινοβουλευτική εκπροσώπηση στις αξίες του ΟΧΙ και επικαιροποιώντας την έννοια της ΡΗΞΗΣ, να λειτουργήσουμε σιγά-σιγά ως ο καταλύτης της ενότητας που αρνιόταν να γεννηθεί μετά το 2015.

Σε αυτό το πλαίσιο, είμασταν ιδιαίτερα προσεκτικοί:

• Δεν καταφερθήκαμε ποτέ κατά συνοδοιπόρου ή κίνησης, ακόμα κι όταν δεχόμασταν χτυπήματα κάτω από την μέση.
• Δεν οικειοποιηθήκαμε το ΟΧΙ ή όρους (π.χ. σοσιαλισμός/κομμουνισμός) που δεν μας ανήκαν.
• Δεν επιχειρήσαμε να διεμβολίσουμε.
• Δεν προσπαθήσαμε να απορροφήσουμε, να καπελώσουμε, να διαγκωνίσουμε.

Αντίθετα, αφοσιωθήκαμε ολοκληρωτικά στην εκπόνηση ενός περιεκτικού, ολοκληρωμένου, συγκροτημένου, λογικά συνεπούς Προγράμματος Ρήξης – δηλαδή, πασχίσαμε να εκπονήσουμε το μανιφέστο που ο κατακερματισμένος αγωνιστικός χώρος έδειχνε να μην μπορεί να συνθέσει με τρόπο πειστικό.

Γιατί τόση έμφαση στο Πρόγραμμα; Επειδή κρίναμε πως ήταν ο μόνος τρόπος να δώσουμε μακρόπνοη προγραμματική ουσία στην ΡΗΞΗ που πρεσβεύαμε και να επικαιροποιήσουμε το ΟΧΙ. Έτσι, στις ευρωεκλογές του 2019 βασίσαμε την καμπάνια μας στο πανευρωπαϊκό πρόγραμμα του DiEM25 – την εκτενέστατη και καλά δουλεμένη Πράσινη Συμφωνία για την Ευρώπη, με την οποία κατεβήκαμε σε 9 χώρες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Άνοιξης που δημιούργησε το DiEM25 μαζί με συνεργαζόμενα ριζοσπαστικά κόμματα. Όσο για τις εθνικές εκλογές, το πρόγραμμά μας περιστρεφόταν γύρω από τις 7 ΤΟΜΕΣ τις οποίες προτάξαμε ως βάση ελάχιστου κοινού προγράμματος όσων στήριξαν το ΜέΡΑ25.

Το εκλογικό σώμα φαίνεται να εκτίμησε το Πρόγραμμα του ΜέΡΑ25, καθώς και την διεθνική του διάσταση (DiEM25), κι έτσι το νέο κόμμα πέρασε το κατώφλι του 3,4% υπό συνθήκες φρικτής πόλωσης. Από εκείνη την εμπειρία κρατάμε την σημασία, και την δύναμη, του συνδυασμού:

• της πολιτικής συνέπειας με την οποία υπηρετήσαμε το ΟΧΙ και την ΡΗΞΗ, και
• ενός λογικά συνεπούς ελάχιστου (μίνιμουμ) Προγράμματος που προσφέρει άμεσα εφαρμόσιμες λύσεις στα μεγάλα κοινωνικά και οικολογικά προβλήματα.

Το ΜέΡΑ25 μέσα κι έξω από τη Βουλή

Από τότε που μπήκαμε στη Βουλή «ματώσαμε την κοινοβουλευτική φανέλα», παράγοντας μεγάλο κοινοβουλευτικό έργο για ένα τόσο μικρό κόμμα. Ταυτόχρονα έπρεπε να φέρουμε εις πέρας ακόμα δύο ακόμα πιο δύσκολα και πιεστικά εγχειρήματα:

-Να δημιουργήσουμε, από μηδενική βάση, μια πραγματικά δημοκρατική πανελλαδική οργανωτική δομή εντός του ευρωπαϊκού διεθνικού κινήματος μας.
-Να δυναμώσουμε τη διασύνδεσή μας με τα κινήματα, τα οποία αρχικά ήταν επιφυλακτικά απέναντί μας. Και στους τρεις τομείς υπήρξε πρόοδος – την οποία βέβαια καλό είναι να την κρίνουν άλλοι, όχι εμείς.

Μέσα από αυτή την σκληρή δουλειά εντός και εκτός Βουλής, το ΜέΡΑ25 εξελίχθηκε, μετασχηματίστηκε και, το πιο σημαντικό, ριζοσπαστικοποιήθηκε. Έτσι, το αρχικό μινιμαλιστικό πρόγραμμα κόντρα στην τρόικα και τις μνημονιακές πολιτικές εμπλουτίστηκε με νέα ανάλυση και νέες θέσεις μας για:

• την Ευρωπαϊκή Ένωση («Αυτή η ΕΕ δεν μεταρρυθμίζεται!»)
• την συρρίκνωση των δυνατοτήτων εκδημοκρατισμού εντός της ευρωζώνης
• την διασύνδεση του Προγράμματός μας με τον Νέο Φεμινισμό
• την Πράσινη Βιομηχανική Επανάσταση
• το Νέο Κίνημα Αδεσμεύτων και, στο Πλαίσιο της Προοδευτικής Διεθνούς, την Διακήρυξη της Αθήνας (με τον Τζέρεμι Κόρμπιν)
• την ασυμβατότητα των θέσεων μας με την παραμονή της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ
• το όραμα μιας κοινωνίας απελευθερωμένης από τις καπιταλιστικές, πατριαρχικές και τεχνοφεουδαρχικές κοινωνικές σχέσεις παραγωγής, αναπαραγωγής και διανομής (βλ. και τη δουλειά του mέta – του Κέντρου Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού)

Ως αποτέλεσμα αυτής της μετεξέλιξης και ριζοσπαστικοποίησης, από το ΜέΡΑ25 απομακρύνθηκε πολύς κόσμος, που δεν ήθελαν να ακολουθήσουν τον σκληροτράχηλο αυτό δρόμο, αλλά κερδήθηκε πολύ περισσότερος. Καθώς φάνηκε ότι το ΜέΡΑ25 δεν ήταν «ανάχωμα του συστήματος», ή ένα «αριστερό Ποτάμι», αλλά κερδίσαμε πολύ περισσότερους. Έφυγαν ή διαγράφτηκαν στελέχη που δεν είχαν πιστέψει ότι ήμασταν πραγματικά ταγμένοι στη ΡΗΞΗ ή ότι εννοούμε πραγματικά το σύνθημα «Για τους Ανθρώπους, Όχι για τα Αξιώματα». Ταυτόχρονα, προσχώρησαν μέλη και στελέχη πολύ περισσότερα και πιο συνειδητοποιημένα ακριβώς λόγω αυτής της συνειδητοποίησης.

Γιατί το ΜέΡΑ25 επιδιώκει την προγραμματική συστράτευση το 2023;

Πάντα την επιδιώκαμε. Από την πρώτη μέρα, βλέπαμε το ΜέΡΑ25 ως τον καταλύτη μιας Προγραμματικής Συστράτευσης του κατακερματισμένου αγωνιστικού χώρου. Προαπαιτούμενο όμως για να λειτουργήσει ως ένας τέτοιος καταλύτης, ήταν η είσοδος του ΜέΡΑ25 στη Βουλή ώστε, μέσα από την δράση του εντός κι εκτός της Βουλής να δημιουργήσει σχέσεις εμπιστοσύνης με δυνάμεις και κινήματα εκτός του ΜέΡΑ25 την ώρα που (στο πλαίσιο διαλεκτικής διαδικασίας) ωριμάζει το ίδιο το ΜέΡΑ25.

Τα ΜΜΕ που είναι ταγμένα στην περιθωριοποίηση των δυνάμεων της ΡΗΞΗΣ θα παρουσιάσουν (ήδη το κάνουν!) τον προεκλογικό διάλογο που επιχειρεί το ΜέΡΑ25 με τον ευρύτερο αγωνιστικό χώρο ως «απόδειξη» της «αγωνίας» μας ότι δεν μπαίνουμε στη Βουλή – και, για αυτό, κινούμαστε σε «αθροιστική» λογική ώστε να περάσουμε το 3%.

Ισχύει το ακριβώς αντίθετο:

Επειδή είναι σίγουρη η είσοδος του ΜέΡΑ25 στη Βουλή,…
Επειδή δεν έχουμε ανάγκη συμμαχιών για να περάσουμε με άνεση το κατώφλι του Κοινοβουλίου,…

…ακριβώς για αυτό επιδιώκουμε την όσο πιο πλατιά συστράτευση των δυνάμεων της ΡΗΞΗΣ.

Με λόγια απλά, στα χρόνια της κοινοβουλευτικής του παρουσίας, το ΜέΡΑ25 μετεξελίχθηκε και ριζοσπαστικοποιήθηκε με τρόπο που, σήμερα, καθιστά εφικτό το αρχικό μας όραμα: το ΜέΡΑ25 ως καταλύτης της ενότητας του αγωνιστικού, ριζοσπαστικού χώρου.

Η Προγραμματική Συστράτευση για την Ρήξη που προτείνουμε, αντί για το μοντέλο Μελανσόν-NUPES

Βασική μας εκτίμηση ήταν, και παραμένει, ότι μία είναι η προϋπόθεση για να ενεργοποιήσουμε πάλι τον κόσμο που απογοητεύτηκε την 6η Ιουλίου του 2015, αλλά και να προσελκύσουμε την δοκιμαζόμενη νεολαία: το συγκροτημένο, σοβαρό, περιεκτικό, καινοτόμο, ρεαλιστικό κοινό Πρόγραμμα Ρήξης.

Χωρίς τέτοιο Πρόγραμμα, ή με ένα πρόγραμμα-βιτρίνα γεμάτο κενά και λογικές αντιφάσεις, η συστράτευση – ακόμα και να γίνει – θα αποδειχθεί θνησιγενής. Αυτός είναι ο λόγος που το ΜέΡΑ25 απορρίπτει το μοντέλο Μελανσόν-NUPES και αντιπροτείνει την Προγραμματική Συστράτευση για την Ρήξη.

Γιατί απορρίπτουμε το μοντέλο Μελανσόν-NUPES για την Ελλάδα

Το μοντέλο Μελανσόν-NUPES ήταν, πράγματι, απαραίτητο στη Γαλλία μετά την καλή επίδοση του Μελανσόν στον 1ο γύρο των Προεδρικών εκλογών, που όμως δεν αρκούσε για να εισέλθει στο 2ο γύρο. Με δεδομένη την ευκαιρία που δίνει το γαλλικό Σύνταγμα εκλογής Πρωθυπουργού αντιπολιτευόμενου του άρτι εκλεγέντος Προέδρου, ήταν σωστή κι έξυπνη η επιλογή Μελανσόν να «χρήσει» τις βουλευτικές εκλογές ως τον άτυπο 3ο γύρο που μπορούσε να τον αναδείξει ως Πρωθυπουργό κόντρα στον Πρόεδρο Μακρόν.

Το εγχείρημα, για να πετύχει, απαιτούσε την περιστασιακή εκλογική συνεργασία δυνάμεων με χαοτικές διαφορές μεταξύ τους (π.χ. το βαθιά συστημικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, τους διασπασμένους Πράσινους, το Κομμουνιστικό Κόμμα, την «Ανυπότακτη Γαλλία» του Μελανσόν κλπ). Ο μόνος τρόπος να προκύψει μια τέτοια εκλογική σύμπραξη ήταν να συμφωνήσουν εντός μιας εβδομάδας σε ένα Μη Πρόγραμμα. Δηλαδή, σε ένα πρόγραμμα που, για να χωρέσει τις θέσεις όλων, δεν μπορούσε παρά να αποτελεί συρραφή αντιφάσεων – μια συλλογή από θέσεις πολιτικής κάθε μία εκ των οποίων ακυρωνόταν από πλειάδα υποσημειώσεων.

Με άλλα λόγια, ο συνασπισμός NUPES ήταν ενός (αντί για παντός) σκοπού: Να ελαχιστοποιήσει την ισχύ του Προέδρου Μακρόν στην Εθνοσυνέλευση. Αυτό το πέτυχε, στον μέγιστο εφικτό βαθμό. Όμως, έχοντας προτάξει ένα Μη Πρόγραμμα, ο συνασπισμός NUPES δεν άντεξε ούτε μια μέρα μετά τις εκλογές. Απόδειξη: Αν και εξέλεξε περισσότερους βουλευτές από την Λε Πεν, η Λε Πεν κέρδισε τη θέση της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης καθώς τα κόμματα του NUPES αρνήθηκαν να σχηματίσουν ενιαία Κοινοβουλευτική Ομάδα.

Στην Ελλάδα, θα ήταν μεγάλο πολιτικό λάθος μια εκλογική συστράτευση στη βάση του μοντέλου Μελανσόν-NUPES, χωρίς συγκροτημένο, σοβαρό, αλλά και ρεαλιστικό κοινό Πρόγραμμα Ρήξης. Για την ακρίβεια, κάτι τέτοιο θα ήταν πιο κοντά στη λογική ΣΥΡΙΖΑ (μιας ευκαιριακής σύμπραξης με το ΠΑΣΟΚ) παρά στην Προγραμματική Συστράτευση που οραματιζόμαστε.

Ο κόσμος της αγωνιστικής Αριστεράς και των κινημάτων δεν θα αντέξει, άλλη μια φορά, την διάψευση των προσδοκιών του. Το χειρότερο αποτέλεσμα μιας προεκλογικής συστράτευσης θα ήταν η μετεκλογική κατάρρευσή της – δηλαδή αυτό που συνέβη στη Γαλλία.

Με αυτές τις σκέψεις κατά νου, στο ΜέΡΑ25 οραματιζόμαστε την μακρόπνοη και ανθεκτική Προγραμματική Συστράτευση κινήσεων, κομμάτων και ατόμων στην βάση τριών αρχών:

• Κοινές δράσεις στους μαζικούς χώρους και διάλογος για σύμπραξη στις δημοτικές & περιφερειακές εκλογές του Οκτωβρίου
• Στις βουλευτικές εκλογές, ένταξη συνεργαζόμενων δυνάμεων και προσώπων στα ψηφοδέλτια του ΜέΡΑ25 στην βάση κοινού, συνεκτικού, περιεκτικού, ελάχιστου Προγράμματος Ρήξης
  της αρχής του σεβασμού της αυτονομίας των συνεργαζόμενων κοινής δέσμευσης για συγκρότηση Ενιαίας Κοινοβουλευτικής Ομάδας με διατήρηση δυνατότητας διαφοροποίησης όσον αφορά θέματα εκτός του συμφωνημένου κοινού Προγράμματος ή τις βασικές αρχές & αξίες του DiEM25 και της Προοδευτικής Διεθνούς
• Δέσμευση πως στόχος της συστράτευσης, πέραν της ΡΗΞΗΣ, είναι η σταδιακή σύγκλιση σε Σχέδιο Μετάβασης προς μια κοινωνία απελευθερωμένη από τις καπιταλιστικές, πατριαρχικές και τεχνοφεουδαρχικές κοινωνικές σχέσεις παραγωγής, αναπαραγωγής και διανομής.

Επίλογος: Το κάλεσμα, και η δέσμευση, του ΜέΡΑ25

«Αν σας εμπιστευόμασταν την κυβέρνηση, τι θα κάνατε τις πρώτες 100 ημέρες;»

«Πως, και με τι εργαλεία, θα διαχειριζόσασταν την λυσσαλέα αντίδραση της Ολιγαρχίας-χωρίς-σύνορα;»

Αυτές είναι ο εναγώνιες ερωτήσεις που μας θέτουν ψηφοφόροι που θέλουν να απεγκλωβιστούν από τα συστημικά-μνημονιακά κόμματα, ή την αποχή. Από εμάς περιμένουν μια πειστική, ολοκληρωμένη απάντηση – δηλαδή, ένα σοβαρό, συνεκτικό και λογικά συνεπές Πρόγραμμα Ρήξης.

Το πρώτο μέλημα του αγωνιστικού, ριζοσπαστικού, κινηματικού χώρου πρέπει να είναι η σύγκλιση σε ένα τέτοιο, κοινό Πρόγραμμα Ρήξης. Πως θα το πετύχουμε;

Το 1ο Διαβουλευτικό Συνέδριο του ΜέΡΑ25 έχει ήδη καλέσει όλες τις αγωνιστικές δυνάμεις σε ειλικρινή διάλογο ώστε να προκύψει το Πρόγραμμα αυτό. Σε αυτή τη συζήτηση, το ΜέΡΑ25 προτείνει ως σημείο εκκίνησης του διαλόγου τις 7+1 Τομές που υπερψήφισε το Συνέδριό μας. Παράλληλα, το Συνέδριό μας με έχει δεσμεύσει – ως Γραμματέα του ΜέΡΑ25 – να θέσω στην κρίση των μελών του ΜέΡΑ25 και του DiEM25 όποια αντίθετη πρόταση μας καταθέσουν άλλες κινήσεις-κόμματα-οργανώσεις – ακόμα κι αν διαφωνώ με αυτήν/ές.

Πρόκειται για ένα κάλεσμα ανοικτό και ειλικρινές. Ως ΜέΡΑ25, έχουμε κερδίσει το δικαίωμα και την υποχρέωση να προβούμε σε αυτό επειδή το ζητούμενο δεν είναι πλέον η είσοδός μας στη Βουλή (καθώς αυτή είναι εξασφαλισμένη) αλλά η πραγμάτωση του ονείρου μας το ΜέΡΑ25 να λειτουργήσει, επί τέλους, ως καταλύτης για την Μεγάλη Συμμαχία της Ρήξης που, από το 2015, αρνείται να ξαναγεννηθεί.

Το 2023, η ολιγαρχία θα δώσει τα «ρέστα» της. Ακολουθία εκλογικών αναμετρήσεων και ένα όργιο πολιτικών συναλλαγών θα συγκαλύψουν νέες λεηλασίες, εξαρτήσεις, εκμεταλλεύσεις και αυταρχισμούς. Μένουν λίγες μέρες μέχρι την αλλαγή του χρόνου. Έχει σημασία η διαδικασία συγκρότησης της Προγραμματικής Συμμαχίας, που ήδη αποτελεί θέμα συζήτησης, να προχωρήσει όσο γρήγορα απαιτεί η συγκυρία. Το ΜέΡΑ25 εργάζεται πυρετωδώς προς αυτήν την κατεύθυνση.