Αθώωση Σταθόπουλου: Η δικαιοσύνη του “πάλι καλά”

Ας φανταστούμε έναν κύριο που εδώ και χρόνια είναι αστυνομικός. Έχει καταφέρει μάλιστα να διαγράψει μια πορεία αξιοσημείωτη, από αυτές που τις λες στις παρέες και στα θερινά μπαράκια με κάποιο καμάρι. Ανήκει στην υπηρεσία που γνωρίζουμε ως αντιτρομοκρατική, και καλό είναι να την αποκαλούμε έτσι και όχι με το άβολο αρκτικόλεξο που κανείς δεν θυμάται, ως Διεύθυνση Αντιμετώπισης Ειδικών Εγκλημάτων Βίας (Δ.Α.Ε.Ε.Β).

Ισχυρίζομαι ότι το πρόβλημα είναι η αντιτρομοκρατία ως έννοια. Ότι η αντιτρομοκρατία είναι το άλλο όνομα της αχαλίνωτης κρατικής ασυδοσίας.

Επειδή όλοι θέλουν να μιλούν για τον τρόμο, γιατί λίγα είναι τα πράγματα που μας συναρπάζουν πια, σίγουρα κάποια στιγμή η κουβέντα πάει στην τρομοκρατία. Ο ήρωάς μας λοιπόν έχει το ύφος του γνώστη. Δεν θέλει να αποκαλύψει πάρα πολλά, αλλά να ξέρετε ότι το θέμα το κατέχει από τα μέσα. Αυτούς που εσείς τρέμετε και να σκεφτείτε ότι υπάρχουν, αυτός τους έχει αντιμετωπίσει. Τους έχει δει. Τους έχει μιλήσει. Δεν είναι συνταρακτικό; Είδε τους δαίμονες με τα ίδια του τα μάτια, έχει αντικρίσει τον διάβολο και επέστρεψε για να μας αφηγηθεί. Ίσως μόνο ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης έχει τέτοια γνώση και εμπειρία για να μιλήσει για τέτοια θέματα.

Όταν συνελήφθη ο Σταθόπουλος, είχε δώσει τα συγχαρητήριά του στην Αντιτρομοκρατική ο ίδιος ο πρωθυπουργός. Πόσο πιο επίσημα μπορεί να εκφραστεί η υπερηφάνεια του κράτους για την εξάρθρωση μιας τρομοκρατικής οργάνωσης; Ο ένας τρομοκράτης  μάλιστα, ο Σταθόπουλος, ήταν εκπαιδευτής πολεμικών τεχνών. Δεν μπορώ να φανταστώ πιο άγριο σενάριο. Τι τους διδάσκει άραγε; Στραγγαλισμό για αρχιδούκες; Κεφαλοκλείδωμα για πρωθυπουργούς; Δεν θέλω ούτε να το σκεφτώ.

Και τώρα θέλω την προσοχή σας. Αυτός ο τρομοκράτης δεν έχει συλληφθεί την ώρα που διαπράττει κάποιο αδίκημα, από αυτά που σχετίζουμε με την τρομοκρατία. Δεν τον έχουμε δει να βάζει βόμβες, να πυροβολεί, να ανατινάζει κτήρια. Δεν υπάρχουν τέτοιου τύπου στοιχεία. Μήπως τότε τον έχουν αναγνωρίσει εκ των υστέρων; Έχει βρεθεί κάποιο οπλοστάσιο στο σπίτι του;

Τα στοιχεία που έχουμε τα έχει κατασκευάσει αυτός ο φανταστικός φίλος που έχω επινοήσει για χάρη αυτής της ιστορίας. Αν διαβάσετε προηγούμενα ρεπορτάζ, θα δείτε με λεπτομέρειες ποια ήταν τα στοιχεία που θεωρήθηκαν ως τεκμήρια για την πρωτόδικη καταδίκη. 

Πάρτε μια ιδέα από τη σχετική κατάθεση: 

Πρόεδρος: Εσείς με βάση ποια ειδικότητα βλέπετε τα βίντεο; Έχετε κάποιες γνώσεις;

Μαρνέρας: Όχι. Δεν έχω ειδικές γνώσεις.

Πρόεδρος: Και πώς γίνεται αυτό; Υπάρχουν ειδικά εργαστήρια ανάλυσης φωτογραφιών και βίντεο.. Εσείς αναγνωρίσατε ότι το πρόσωπο αυτό ήταν ο Σταθόπουλος. Δεν τον είχαν ακόμα συλλάβει..

Μαρνέρας: Ναι.

Πρόεδρος: Γιατί έγινε με αυτόν τον τρόπο; Έπρεπε να γίνουν γρήγορα οι αναγνωρίσεις μέσω των βίντεο; Και να μην πάμε στο αρμόδιο τμήμα της ΔΕΕ; Πώς το εξηγείτε;

Μαρνέρας: Δεν ξέρω.

Πρόεδρος: Γιατί υπάρχει διαδικασία, το ξέρετε ε; Υπάρχει ειδική υπηρεσία.

Μαρνέρας: Δεν το γνωρίζω.

Πρόεδρος: Πότε είδατε τα βίντεο;

Μαρνέρας: Δεν θυμάμαι.

Πρόεδρος: Οι συλλήψεις έγιναν μετά; Με βάση τις δικές σας αναγνωρίσεις;

Μαρνέρας: Ναι, μετά. Δεν γνωρίζω αν έγιναν με βάση τις δικές μου αναγνωρίσεις (…) Με ενημέρωσαν ότι μετά τη ληστεία, ο Χατζηβασιλειάδης και ο Σταθόπουλος κατέληξαν στην οικία του Μπάκα.

Πρόεδρος: Ποιος σας ενημέρωσε;

Μαρνέρας: Ο προϊστάμενός μου.

Πρόεδρος: Πότε;

Μαρνέρας: Τότε που έγιναν οι συλλήψεις.. δεν θυμάμαι.

Πρόεδρος: Είχαν κάποιο λόγο να ενημερώσουν εσάς;

Μαρνέρας: Δεν το γνωρίζω.. μου είπαν ότι μετέβησαν αμέσως στην οικία του Μπάκα όπου άφησαν δύο σακίδια, στα οποία βρισκόταν το όπλο της ληστείας. Επίσης, μου είπανε ότι αργότερα ο Σταθόπουλος με τον Μπάκα μετέφεραν στην ίδια οικία σακίδια και σακούλες, το οποία μετέφεραν από μια οικία στην Κυψέλη.

Πρόεδρος: Εσείς είδατε και το βίντεο από την κλοπή στον ΟΠΑΠ.

Μαρνέρας: Όχι, δεν το έχω εξετάσει το συγκεκριμένο.

Πρόεδρος: Φωτογραφίες είδατε;

Μαρνέρας: Ναι.

Πρόεδρος: Και εκεί αναγνωρίσατε τον Σταθόπουλο;

Μαρνέρας: Όχι, δεν αναγνώρισα κάποιον.

Πρόεδρος: Αυτά που σας είπανε που τα ξέρανε;

Μαρνέρας: Για αυτά με ενημέρωσαν, αυτά σας λέω.

[…]

Σχόλιο Καμπαγιάννη:

Εμείς αυτό που θέλουμε είναι να μην υποπέσει στο δικαστήριο η αντίληψη ότι αυτό είναι πολλαπλότητα αποδεικτικών μέσων. Δεν είναι. Δηλαδή να τα δούμε πραγματικά τα αποδεικτικά μέσα. Αλλά δεν συνιστά πολλαπλότητα αποδεικτικών μέσων το γεγονός ότι έχουμε ένα ανώνυμο τηλεφώνημα, μετά έχουμε δυο καταθέσεις οι οποίες λένε ξέρετε εμένα με πήρανε και σας καταθέτω τι είναι το ανώνυμο τηλεφώνημα, μετά έχουμε μια ενημέρωση του προϊσταμένου στον υφιστάμενο, ο οποίος υφιστάμενος λέει, όπως με ενημέρωσαν οι προιστάμενοί μου.. και αυτό είναι κατάθεση μάρτυρα. Αυτό δεν είναι αποδεικτικό στοιχείο. Και δεν γίνεται να γίνει αποδεκτό ως τέτοιο. Από αυτό το οποίο κατέθεσε ο μάρτυρας, δύο πράγματα βγαίνουνε: ότι στα βίντεο στο Σισμανόγλειο, τα άτομα τα οποία εικονίζονται και συγκεκριμένα ο Σταθόπουλος δεν κρύβουν με οποιονδήποτε τρόπο τα πρόσωπά τους ούτε όταν μπαίνουν στο νοσοκομείο ούτε όταν ψάχνουν στα φαρμακεία. Είναι μια μετάβαση, η οποία γίνεται δημόσια, δεδομένου ότι υπάρχουν παντού κάμερες. Και δεύτερον, για την επιστροφή του Σταθόπουλου στο σπίτι του στου Ψυρρή στις 23.49, θα πρέπει πραγματικά η αποδεικτική διαδικασία να εξηγήσει για ποιον λόγο ένας άνθρωπος ο οποίος τέλεσε μια ληστεία και ψάχνει να ζητήσει βοήθεια, επιστρέφει στο σπίτι του. Η εκδοχή που δίνει ο μάρτυρας της Αντιτρομοκρατικής δεν αντέχει στην κοινή λογική. Να απαλλαγεί από κάποιο ενοχοποιητικό στοιχείο. Που; Στον κάδο έξω από το σπίτι του; Για αυτό το λόγο, το βίντεο έξω από το σπίτι του, είναι για εμάς ένα βίντεο που κατατείνει σαφέστατα στην αθωότητα του Σταθόπουλου.

Σχόλιο Παπαδάκη: Ο συγκεκριμένος μάρτυρας έχει μια βαρύτητα γιατί είναι ο πιο υψηλόβαθμος αξιωματικός της Αντιτρομοκρατικής από όσους έχουμε σε αυτό το δικαστήριο, είναι από ό,τι φαίνεται εκείνος που έλαβε εντολή να ενοχοποιήσει τον Σταθόπουλο. Θέλω να επισημάνω τον τρόπο λειτουργίας της υπηρεσίας αυτής, αυτά τα πράγματα είναι ανήκουστα. Να ενημερώνει ένας προϊστάμενος τον υφιστάμενο και ο υφιστάμενος αυθορμήτως προσέρχεται να καταθέσει χωρίς να διευκρινίζεται αν καλείται ή εμφανίζεται αυθορμήτως να καταθέσει για να δει μερικά βίντεο.

Πώς το βρίσκετε; Σας φαίνεται πειστικό; Πόσα χρόνια να μείνει στη φυλακή κάποιος με μια τέτοια κατάθεση;

Ήμουν στο δικαστήριο την ημέρα που κατέθεταν οι ειδικοί εμπειρογνώμονες για το γενετικό υλικό. Που εξηγούσαν ότι αν δεν έχεις στοιχεία για να συγκρίνεις, γνωρίζοντας ποιον ψάχνεις, οι πιθανότητες να υπάρξει ταύτιση του προσώπου ανοίγουν τόσο πολύ που δεν έχουν πια κανένα νόημα. Έλεγαν ότι να παίρνεις σακουλάκι που δεν σφραγίζει και να βάζεις μέσα το δείγμα είναι διαδικασία τόσο εκτεθειμένη σε επιμολύνσεις που δεν αντέχει σε καμία επιστημονική κριτική. 

Όμως δεν πειράζει, γιατί θέλω να σκεφτόμαστε συνέχεια ότι αυτό το σακουλάκι κάποιος το πήρε, το καμάρωσε, το κατάθεσε και το υποστήριξε. 

Σε οποιαδήποτε άλλη δίκη, αυτά τα στοιχεία θα κατεδάφιζαν τη σχετική μαρτυρία. Αν ήταν θύμα βιασμού που δεν ήρθε στο δικαστήριο να καταθέσει, η έδρα θα σκεφτόταν ότι μπορεί ο βιασμός να συνέβη, αλλά αν δεν έρθεις, δεν μπορώ να πάρω πολύ στα σοβαρά αυτά που λες. 

Όχι εδώ. Εδώ ισχύουν οι νόμοι της αντιτρομοκρατικής. Ποιοι είναι αυτοί οι νόμοι;  Θα σας πω. Σε τι χρησιμεύει η αντιτρομοκρατική; Προσέξτε: αν θέλουμε να μη βάζουν βόμβες οι τρομοκράτες, να υπενθυμίσω ότι είναι ήδη παράνομο να βάζεις βόμβες. Δεν χρειαζόμαστε ειδικούς αντιτρομοκρατικούς νόμους. Τότε λοιπόν γιατί τους έχουμε; Διότι οι αντιτρομοκρατικές νομοθεσίες, διεθνώς, εγγυώνται ότι θα πέφτει πάρα πολύ χαμηλά ο πήχης της τεκμηρίωσης, ενώ ταυτοχρόνως θα εκτοξεύονται οι ποινές. 

Η αντιτρομοκρατική δηλαδή υπάρχει ακριβώς, προγραμματικά, από τη σύστασή της, προκειμένου να μπορεί αυτός ο φίλος μας να παρουσιάσει στο δικαστήριο μια εντελώς γελοία και σαθρή σκευωρία, αλλά το δικαστήριο να τη δεχθεί και να τιμωρήσει τον Σταθόπουλο με 19 χρόνια φυλακή. 

Χωρίς να έχω την πρόθεση να μπω σε χωράφια πολύ πλατιάς και απαιτητικής τεκμηρίωσης, θα ήθελα να παραπέμψω σε μια σχετική μελέτη για τον τρόπο λειτουργίας της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας στην Αγγλία και την Αμερική,  για να εξηγήσω για ποιον λόγο η ατιμωρησία που βλέπουμε με τόση οργή είναι οργανικό ζήτημα της αντιτρομοκρατίας, όχι κάποια ιδιαιτερότητα μιας ελληνικής υπηρεσίας. 

Στη μελέτη του για το ζήτημα αυτό στο Ηνωμένο Βασίλειο ο Χρήστος Μπουκάλας εξηγεί ότι το περιθώριο δράσης της εκεί αντιτρομοκρατικής είναι ακόμη μεγαλύτερο από των ΗΠΑ, που έχει βεβαίως μελετηθεί πολύ περισσότερο. 

Ξεκινά με την αφαίρεση ιθαγένειας για “προπαρασκευαστικές δράσεις”, που μπορεί να περιλαμβάνουν μια τεράστια γκάμα δράσεων ή ακόμα και έκφραση άποψης, πολύ πέρα από τις συγκεκριμένες παράνομες πράξεις που στρέφονται εναντίον της ζωής ή της περιουσίας. Η επ’  αόριστον κράτηση υπόπτων, επίσης, που συμβολίζεται στο δικαιικό όνειδος του Γκουαντάναμο, με ψευδοδίκες από στρατοδικεία, συνιστά ένα λίγο πολύ απορρυθμισμένο πλαίσιο. 

Από το 2015 και μετά, το Ηνωμένο Βασίλειο δίνει ακόμη περισσότερες δικαιοδοσίες σε σχέση με τις ΗΠΑ, που στοχεύουν στην εξουδετέρωση του κινδύνου πριν ακόμη εκδηλωθεί επίθεση (!). Αν προσθέσουμε σε αυτή τη λογική και τη ρητή συμπερίληψη του πολιτικού κινήτρου για τον ορισμό της τρομοκρατίας, αντιλαμβανόμαστε ότι η μείξη πολιτικού κινήτρου και απουσίας πραγματικής δράσης σημαίνει ότι το κράτος μπορεί να φυλακίζει τους εχθρούς του χωρίς να δίνει λόγο. Η αντιτρομοκρατική, γράφει ο Μπουκάλας, βασίζεται στη διάκριση εχθρού και φίλου, που υποσκελίζει πλήρως τις κατηγορίες του νόμιμου και παράνομου, αθώου και ένοχου, που συνήθως απασχολούν τον νόμο στα σύγχρονα κράτη.

Αν ξεκινήσουμε από αυτό το δεδομένο, θα αντιληφθούμε για ποιον λόγο η σαθρή αποδεικτική διαδικασία δεν κάνει κανέναν να κοκκινίζει και κανέναν να απολογείται. Αυτό είναι η αντιτρομοκρατία. Είναι ένας μηχανισμός που παράγει τιμωρίες χωρίς αδικήματα. 

Αν σας δω στον δρόμο και σας φτύσω, έχω παρανομήσει. Κοίτα όμως κάτι πολύ περίεργο. Αυτός που στήνει αυτή τη σκευωρία, δεν είναι κάποιος περαστικός που προσπαθεί να καταλάβει τι συνέβη. Ξέρει ότι ο Σταθόπουλος δεν ήταν εκεί, έχουμε μαρτυρίες που τον τοποθετούν σε άλλο σημείο την ώρα της κλοπής στον ΟΠΑΠ. Ξέρει ότι φυτεύει ενοχοποιητικά στοιχεία, “τηλεφωνήματα” που δεν βγάζουν κανένα νόημα, δείγμα γενετικού υλικού που δεν αποδεικνύει τίποτα. 

Αυτό που κάνει είναι ότι στέλνει έναν άνθρωπο στη φυλακή για τρία χρόνια, που δεν θα γυρίσουν ποτέ πίσω. Μπόνους ατυχία για τον Σταθόπουλο, βρίσκεται στη φυλακή την περίοδο της πανδημίας και μέσα στην αθλιότητα των συνθηκών κράτησης, κινδυνεύει η ζωή του. 

Αν φτύσω κάποιον, λοιπόν, μπορεί να υποστώ τις συνέπειες του νόμου. Αν τον στείλω τρία χρόνια στη φυλακή με πλαστό κατηγορητήριο, δεν θα υποστώ καμία συνέπεια. 

Πώς γίνεται να δεχόμαστε ότι η αντιτρομοκρατική λειτουργεί σε ένα κενό του νόμου, όπου ξαφνικά δεν ισχύει τίποτα από όσα μας λένε για τον νόμο και τη λογοδοσία; Διότι αυτό είναι η αντιτρομοκρατική. Αν ούτως ή άλλως η αστυνομία είναι αυτός ο οργανισμός που σκοτώνει και δεν δίνει λογαριασμό σε κανέναν, η αντιτρομοκραική είναι η αστυνομία σε αναβολικά. Φτιάχτηκε προκειμένου να μπορεί να προσπερνά ως περιττά εμπόδια όλες τις δικονομικές εγγυήσεις που εξασφαλίζουν δίκαιη δίκη σε κάθε κατηγορούμενο. 

Είχα σχολιάσει και πιο παλιά μια φρικτή ταινία με τίτλο “Το αδιανόητο”, όπου ο πρωταγωνιστής έθετε το δίλημμα αν είναι θεμιτό να βασανίσει τα παιδιά ενός τρομοκράτη που δεν αποκαλύπτει πού έχει τοποθετήσει μια βόμβα που θα μακελέψει μια ολόκληρη πόλη. 

Αυτό είναι το κλειδί σε κάθε συζήτηση για την “τρομοκρατία”: σενάριο όπου κάποιος απειλεί να ανατινάξει μια πόλη και πρέπει να μάθουμε αμέσως που έχει βάλει τη βόμβα, χρησιμοποιώντας έστω τα πιο ακραία μέσα, δεν εμφανίζεται ποτέ στην πραγματική ζωή, παρότι είναι ο τρόπος με τον οποίον χειραγωγείται  η συναισθηματική αντίδραση του κόσμου προκειμένου να αποδεχθεί τη διάλυση του δικαίου στο όνομα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Όλος ο αντιτρομοκρατικός λόγος είναι πάντοτε ένας λόγος που βασίζεται στο επείγον και άμεσο κίνητρο να σταματήσεις φρικτά εγκλήματα. (Εκτενή αναίρεση του επιχειρήματος δείτε εδώ) Το φάντασμα του τρομοκράτη είναι το άλλοθι του κράτους για να παίζει χωρίς κανόνες.  Αν όμως αυτό το σενάριο δεν εμφανίζεται στην πράξη, αντιθέτως, βασανιστήρια γίνονται κάθε ώρα και στιγμή από τις αστυνομίες όλου του κόσμου. 

Η υποτιθέμενη μάχη κατά της τρομοκρατίας λοιπόν δεν αφορά τα πραγματικά σενάρια όπου η αστυνομία προστατεύει από την απειλή των τρομοκρατών. Όλη η αντιτρομοκρατική κουλτούρα είναι η κρατική απόπειρα να θεωρούμε φυσιολογικό ότι θα καταστρατηγείται κάθε δικαίωμα, κάθε δικονομική εγγύηση, κάθε προστασία του κατηγορούμενου από την αυθαιρεσία των κρατικών λειτουργών, αρκεί και μόνο να έχει αναφερθεί η λέξη τρομοκρατία. 

Με άλλα λόγια, η υποτιθέμενη αντιτρομοκρατία είναι το υπερόπλο του κρατικού αυταρχισμού. Είναι μια μόνιμη κατάσταση συναγερμού, όπου κάποιοι, για να είμαστε όμως ακριβείς συνήθως κάποιοι αναρχικοί, αντιμετωπίζονται σαν οπλισμένοι, με υψωμένο το όπλο και τραβηγμένη τη σκανδάλη. Και τότε το κράτος μας ρωτά, τόσο πολύ σε νοιάζουν τα δικαιωματάκια του; Το δεξιό πρότυπο αυτής της λογικής είναι βεβαίως ο Επιθεωρητής Κάλαχαν. Είδωλο της συντηρητικής δεξιάς, που μας λέει ευθαρσώς ότι αν θεωρήσει ότι κάποιος έφταιξε, δεν θα το πολυσκεφτεί για να πυροβολήσει. 

Χρειάζεται να κατανοήσουμε σε όλη του τη βαρύτητα το τι διακυβεύεται στο στοίχημα της “αντιτρομοκρατίας”. Έχουμε μπροστά μας ένα κράτος-ταύρο σε υαλοπωλείο, που ξοδεύει ζωές χωρίς να νοιάζεται. Ότι οι κατηγορούμενοι αυτοί εξακολουθούν υπερήφανα να αψηφούν τις κρατικές απειλές και να δηλώνουν αναρχικοί δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι η αντιτρομοκρατική. Η ύπαρξη δηλαδή ενός μηχανισμού εντελώς ανεξέλεγκτου, που δουλειά του είναι να επιτίθεται σε όσους δεν προσκυνούν το κράτος.

Αυτά τα τρία χρόνια που πέρασε ο Βαγγέλης Σταθόπουλος στη φυλακή, το κράτος τα χρωστάει. Δεν ξέρω πώς ξεπληρώνονται, αλλά σίγουρα δεν πρέπει να ξεχαστούν.