Η Σοφία Χιλλ, κινείται κατά μήκος και κάτω από την λευκή λωρίδα αριστερά τραγουδώντας το τραγούδι Music for a While του H. Purcell (1692), που αναφέρεται στην Ερινύα Αληκτώ (Alecto), η οποία έχει αποστολή να τιμωρεί τα ηθικά εγκλήματα που συμβαίνουν ανάμεσα στους ανθρώπους. Οι πρώτες λέξεις αρθρώνονται: “Θυμήσου! Τί; Εκεί. Πού εκεί; Εκεί.». Η Αγλαϊα Παππά, κινείται, αρχικά, σιωπηλή, δωρική. Οι πορείες τους (δια)κόπτονται βίαια, από ένα πορφυρό τετράγωνο. «Θυμήσου! Τί; Πώς; Όχι! Ναι! Εκείνος!». Ακούγεται, η πρώτη δεικτική αντωνυμία: Εκείνος. Οι πορείες φωτίζονται με γαλάζιο χρώμα. Η μία γυναίκα θυμάται, η άλλη αρνείται. Η Αγλαϊα Παππά τραγουδά, σπαρακτικά, Ne me quitte pas, του Jacques Brel, ένα τραγούδι όπου ο άντρας δίνει υποσχέσεις αγάπης για νέα αρχή. Οι δύο γυναίκες κινούνται προς το μέσον της σκηνής, όπου έχουν σχηματιστεί τρεις ομόκεντροι κύκλοι φωτός. Παίρνουν τα μαχαίρια, τα κρατούν ψηλά και περιστρέφονται αργά, σε έναν χορό τάγκο (μουσική Π. Βελιανίτης). Ύστερα, αποχωρίζονται, κατευθύνονται, προς τις ξύλινες κατασκευές στο βάθος της σκηνής. «Νύχτα. Ζέστη! Όταν. Εκείνος… Ναι!». Τα μαχαίρια πέφτουν από τα χέρια τους. Οι φωτεινοί κύκλοι σβήνουν. Οι γυναίκες τραβούν μία κόκκινη ταινία από την ξύλινη κατασκευή δημιουργώντας μία αγχόνη γύρω από τον λαιμό τους. Ακινητούν. Τα φώτα σβήνουν. Στο κέντρο της σκηνής, απομένει ένας μικρός κατακόκκινος κύκλος φωτός.
Η παράσταση αρχίζει και τελειώνει με τον πορφυρό κύκλο φωτός στο κέντρο της σκηνής. Πρόκειται για το στίγμα, το ανεξίτηλο ίχνος του αίματος. Το αίμα στο επίκεντρο της ζωής, ως μετωνυμική συνθήκη του όντος: ζωογόνο όσο και καταστροφικό. Το μαχαίρι ως το σημαίνον της βίας και του φόνου. Το αίμα και το μαχαίρι, καρφωμένο στη γη, στον πυρήνα της. Το αίμα και το μαχαίρι στην αρχή του Μυθολογικού Πολιτισμού· σε μια σειρά βίαιων πράξεων των κυρίαρχων αρσενικών: Ουρανός, Κρόνος, Δίας, Προμηθέας, Οιδίποδας κ.ο.κ. Η Σοφία Χιλλ τραγουδά, αλυχτώντας σε μια έξοχη ερμηνεία, τη μανία της Αληκτούς (Purcell), που βασανίζει τους νεκρούς, θύτες δολοφονιών, αρχής γενομένης από τον ευνουχισμό του Ουρανού από τον γιο του Κρόνο. Το αίμα και το μαχαίρι βρίσκονται στην αρχή της (κατα)κτητικής ιστορίας, στη θυσία της Ιφιγένειας, την πρώτη παιδοκτονία· το αίμα και το μαχαίρι, στην αρχή της Ιουδαιοχριστιανικής ιστορίας, στη δολοφονία του Άβελ, την πρώτη αδελφοκτονία · το αίμα και το μαχαίρι στη θυσία του Αβραάμ. Το αίμα και το μαχαίρι στην αρχή και στο τέλος κάθε μικρής αφήγησης, κάθε καθημερινής ιστορίας. Καθώς, οι μικρές αφηγήσεις είναι απότοκες της μεγάλης Πατριαρχικής Αφήγησης. Το αίμα και το μαχαίρι στο επίκεντρο της Ιστορίας του Πολιτισμού. Το αίμα και το μαχαίρι στο χέρι του Αρσενικού…!
Το αίμα και το μαχαίρι, στο επίκεντρο της κοινωνικής ιστορίας, μιας ιστορίας που γράφτηκε με το χέρι του Αρσενικού, του φαλλοκράτη ιδιοκτήτη, του ιδιοκτήτη της γης, του ιδιοκτήτη των σωμάτων, του ιδιοκτήτη του σημαίνοντος λόγου, του ιδιοκτήτη των εργαλείων και των μέσων παραγωγής. Εκείνος. Το μόνο υποκείμενο της παράστασης, στη θέση ενός ουσιαστικού ονόματος. Του Ονόματος του Πατρός, που αλλάζει μορφές στην Ιστορία του Πολιτισμού, ενώ παραμένει απαράλλαχτος: Εκείνος που λανθάνει στη μνήμη· Εκείνος που σκοτώνει.
Αφουγκραζόμαστε, στην παράσταση, την κραυγή του στο Μάουζερ: «σκοτώνω και σκοτώνω και σκοτώνω…». Εκείνος που, εγλωβισμένος στο Νο exit, ουρλιάζει σαν μονήρης λύκος αριθμούς στο Amor. Εκείνος που διασταυρώνει τα μαχαίρια του με το θηλυκό βουτώντας τα στο αίμα, ενώ επαναλαμβάνει «ξανά και ξανά …» στο Encore. Εκείνος που κρύβεται πίσω από τις περιστρεφόμενες πόρτες και πίσω από την επίπλαστη «ευτυχία» και τη «ζέστη» του «infernum continuum» στη Νόρα. Όλα είναι εγγεγραμμένα στον σκηνικό κώδικα αυτής της παράστασης. Γι’ αυτό, από την παράσταση αυτή απουσιάζει ο λόγος, διότι όλα έχουν ήδη ειπωθεί.
Ο λόγος έχει κατακερματιστεί, έχει αποσαθρωθεί, έχει κατασπαραχθεί, έχει αποδομηθεί. Στην παράσταση αυτή, απέμεινε ο ήχος, το ποίημα, το τραγούδι· η απόλυτη συμπύκνωση. Όλα έχουν (δια)δραματιστεί και εκδραματιστεί. Γι’ αυτό, η κίνηση πυκνώνει, σε αμυδρό βηματισμό, σε ανεπαίσθητο σχηματισμό. Σε βήματα αργά, αδιόρατα. Σ’ ένα τάγκο των γυναικών, όπου τα μαχαίρια στα χέρια θυμίζουν κέρατα ταύρου, του Μινωϊκού, υπόμνηση μιας ανίερης ένωσης. Ένα τάγκο που φέρνει στον νου τον «χορό» του ταυρομάχου με τον ταύρο στο στάδιο, έναν επίσης ανίερο, αφύσικο χορό. Εκείνος, ιδιοποιείται όλα τα σώματα. Όλα τα σώματα της φύσης. Όλα περιστρέφονται γύρω του. Ποιός είναι, άραγε;
Το πάσχον σώμα και το σωματικό πάθος απουσιάζουν, επίσης. Όλα συμπυκνώνονται στο φως και επιτελούνται με το φως. Όλα (εμ)βυθίζονται στη διαύγεια των χρωμάτων του φωτός· απορροφώνται από την πυκνότητά του, τη θέρμη του κόκκινου και τη διαύγαση του ονειρικού, αναθηματικού γαλάζιου. Το φως είναι ενσώματο· το φως επιτελεί τις δράσεις που έχουν γίνει, όσα γίνονται, όσα υποδηλώνονται και «όσα δεν ήταν για να γίνουν». [1] Τα φωτιστικά σχήματα υποδηλώνουν καταστάσεις σωμάτων· το φως (δι)ανοίγει πορείες, οι πορείες υποδηλώνουν δράσεις. Δράσεις και πορείες στη ζωή, δράσεις και πορείες του πολιτισμού, δράσεις και πορείες της τέχνης. Παράλληλες, ασύμπτωτες, αγεφύρωτες, ατέρμονες, πορείες.
Πορείες προς τα ξύλινα ανεικονικά τοτέμ ενός αιμάσσοντος πολιτισμού. Πολιτισμού του αριθμού επτά, μιας ιερότητας που προκύπτει από τη φυσιολογία του ανθρώπινου σώματος, των αισθητηρίων οργάνων του, των αισθήσεών του, των αναγκών του.
Πορείες γυναικών, δύο γυναικών (;). Μίας γυναίκας, της ίδιας γυναίκας, που άλλοτε θυμάται κι άλλοτε δεν θέλει να θυμάται. Της ίδιας γυναίκας, που άλλοτε θρηνεί, άλλοτε βρυχάται και άλλοτε εκλιπαρεί «να μην εγκαταληφθεί» -εξαιρετική ερμηνεία (Αγλαϊα Παππά). Δύο όψεις, της ίδιας γυναίκας, της αδυναμίας, που το «όνομά σου είναι γυναίκα». [2] Η γυναίκα που, κατ’ εξακολούθηση, ηττάται και μέσα στην τέχνη. Στο τέλος, οι δύο γυναίκες μπαίνουν μέσα στο κιβούρι αυτού του πολιτισμού, απαγχονισμένες. Ως Φαγιούμ, ενός «πολιτισμού πηγή δυστυχίας». [3] Φωτίζονται, όμως, για ύστατη φορά, μέσα στην ξύλινη κατασκευή ως η Σοφία Χιλλ και η Αγλαϊα Παππά, ως ιέριες της τέχνης τους, χωρίς την αιμάτινη κορδέλα· (απο)καλύπτονται τότε ως ο εαυτός τους, απέναντι σε έναν ακόμη ανώνυμο Εκείνον, τον θεατή. Μία αυτοαναφορική σκηνική χειρονομία.
Πρόκειται για μία παράσταση-μάγμα· παράσταση λιτή, απέριττη· παράσταση χάϊκου στη ζωή που ηττήθηκε, στη ζωή που ηττάται κάθε στιγμή πάνω στον πλανήτη. Παράσταση που αντλεί από την (υπερ)φυσική λιτότητα του Μάλεβιτς και του Ρόθκο. Παράσταση υψηλής αισθητικής, υψηλοτάτου περιεχομένου, παγκόσμιας εμβέλειας (σκηνοθεσία Θ. Τερζόπουλος). Μια ωδή υπέρ των προσφάτως χαμένων καλλιτεχνών του Άττις. Καλλιτεχνών που αφιέρωσαν τη ζωή τους σε έναν άλλο πολιτισμό, Εκείνον της Τέχνης. [4]
Ρέκβιεμ για τον αιμάσσοντα πολιτισμό του ανθρώπινου είδους· τον αιμάσσοντα πολιτισμό που έχει πρόσημο εξουσίας αρσενικό. Η ιστορία του πολιτισμού είναι η ιστορία του αρσενικού εξουσιαστή, όπου γυναίκες, παιδιά, λαοί, όντα αιμορραγούν, δολοφονούνται. Ρέκβιεμ, σε αυτόν τον πολιτισμό που, στο διηνεκές, στήνει αγχόνες. Σε αυτόν τον πολιτισμό, που τα μαχαίρια πέφτουν από τα χέρια των αδυνάμων. Των αδυνάμων που εγκλωβίζονται σε αιμάτινα τετράγωνα, περιχαρακωμένοι από τη λογική του ισχυρού, εγκλωβισμένοι στον λόγο του εκάστοτε ηγεμόνα. Εκείνος, είναι ο άνδρας εξουσιαστής, το κυρίαρχο αρσενικό της Ιστορίας.
Η παράσταση, τελικώς, είναι ένα ρέκβιεμ, υπέρ ζώντων, των ζωντανών νεκρών, που πορεύονται στη βία και στο αίμα. Στο αίμα των αδυνάμων· στο αίμα του βιόκοσμου. Σε καθεμιά δολοφονία, ηττάται ο ανθρώπινος πολιτισμός. Σε αυτόν τον πολιτισμό, ηττάται η ζωή. Γι’ αυτό, ο χρόνος της παράστασης είναι αργός, βαρύς, σχεδόν στατικός. Αιώνιος. Είναι ο χρόνος της επανάληψης. Της μη αλλαγής. Μία ανθρωπότητα σε κατάσταση υπέρθεσης, ζωντανή/νεκρή.
«Ζητούμενο είναι να ανατρέψουμε όλες τις σχέσεις όπου ο Άνθρωπος …». [5]
Θέατρο Άττις
Λεωνιδίου 7, τηλ. 210-5226260
[1] Φράση που χρησιμοποιεί ο Ευριπίδη ως επωδό σε πολλές τραγωδίες του.
[2] Φράση που λέει ο Άμλετ για μητέρα του Γερτρούδη (Άμλετ, Πράξη Πρώτη, Σκηνή 2η).
[3] S. Freud, Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας, μτφρ. Αγ. Μυλωνά, Νίκας, Αθήνα, 2011.
[4] Σοφία Μιχοπούλου, Αννέζα Παπαδοπούλου, Χαράλαμπος Τερζόπουλος.
[5] Φράση από τη Μηχανή Άμλετ του Heiner Muller.
*Η Εύη Προύσαλη είναι δρ. Θεατρικών Σπουδών – Κριτικός Θεάτρου