Μύθοι και Πραγματικότητες για τα …Ορκ της Χαμάς

του Γιώργου Ρήγα

Μετά την επίθεση της 7^ης Οκτωβρίου, και παρά το γεγονός ότι το Ισραήλ πέρασε στην αντεπίθεση διενεργώντας χτυπήματα στη Γάζα από τα οποία μέχρι στιγμής έχουν σκοτωθεί πάνω από δύο χιλιάδες τριακόσια άτομα μεταξύ των οποίων εκατοντάδες παιδιά, τα δυτικά μέσα εξακολουθούν να εστιάζουν στις επιπτώσεις της επιχείρησης της Χαμάς. Γίνεται συνεχώς λόγος για τα πάνω από 1.300 θύματα και στο ότι σε αυτά συγκαταλέγονται γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι. Ενώ όντως υπάρχουν μαρτυρίες για συγκεκριμένα θύματα που ανήκουν στις παραπάνω κατηγορίες, εντούτοις μια βδομάδα μετά δεν έχουν δοθεί στη δημοσιότητα αναλυτικές λίστες με στατιστικές για τα θύματα που για ένα κράτος με την οργάνωση του Ισραήλ μοιάζει λίγο προβληματικό. Επιπλέον, παρόλο που ισχυρισμοί για αποκεφαλισμούς μωρών και βιασμούς έχουν αποδομηθεί ή διαψευσθεί, αυτοί συνεχίζονται να αναπαράγονται τόσο από μεγάλα ΜΜΕ, όσο και από ανώτατους αξιωματούχους. Στο εύλογο ερώτημα γιατί γίνεται αυτό, δεν φαίνεται να υπάρχει άλλη απάντηση εκτός της προσπάθειας να αφαιρεθεί η ανθρώπινη ιδιότητα τόσο από αυτούς που σχεδίασαν και εκτέλεσαν την επίθεση, όσο και από εκείνους που ανήκουν στην κοινότητα από την οποία προήλθε η Χαμάς, δηλαδή τους Παλαιστίνιους της Γάζας. Με άλλα λόγια, όταν η Χαμάς παίρνουν την μορφή των Ορκ, οι Ισραηλινοί στρατιώτες προσωποποιούν αυτόματα τον Λέγκολας, τον Άραγκον, τον Γκίμλι που θα συνοδεύσουν τον Φρόντο στην πανίσχυρη και φυσικά σκοτεινή Μόρντορ ώστε ενάντια σε όλους και όλα να καταστρέψουν το Σάουρον και να φέρουν το φως.

Το παραπάνω σχήμα είναι όντως πολύ ωραίο και ιδιαίτερα καθησυχαστικό. Αν μη τι άλλο μας αφαιρεί από κάθε τύψη για το θάνατο χιλιάδων αθώων, καθώς βασικά δεν είναι αθώοι. Για την ακρίβεια, μας προσφέρει ανακούφιση για το ξερίζωμα του κακού και όσων το ασπάζονται, το υποθάλπουν, ή έστω το ανέχονται στη Γάζα. Ίσως στο τέλος να πιστέψουμε ότι όταν ολοκληρωθεί η επιχείρηση του ισραηλινού στρατού θα βγει ένα ουράνιο τόξο και θα ανατείλει ο πιο λαμπερός ήλιος. Λίγη καμένη σάρκα Ορκ, έστω και ηλικίας μερικών μηνών ή χρόνων, δεν θα έχει καμία σημασία.

Για την ιστορία σε σχέση με το χιλιοειπωμένο δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα, ένα δικαίωμα που περιέργως δεν αποδίδεται ποτέ στους Παλαιστίνιους, να πούμε ότι μετά την επίθεση το Ισραήλ αμύνθηκε ως αναμενόταν. Συγκεκριμένα, μετά το αρχικό σοκ, ο στρατός ανασυντάχθηκε και έστειλε μονάδες που με αεροπορική κάλυψη ανακατέλαβαν τα κιμπούτς και τις βάσεις που επλήγησαν. Στην ανακατάληψη σκότωσε πολλά από τα Ορκ, ενδεχομένως και κάποιους από τους κατοίκους που ήταν υπό ομηρία. Και επειδή οι επιτιθέμενοι ήταν τερατώδη Ορκ, ορισμένοι στρατιώτες φρόντισαν μέχρι και να κάψουν τα κουφάρια τους όπως άλλωστε έκανε και ο Έομερ των Ροχίριμ στη δεύτερη ταινία του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών».

Για όλους όσοι δεν είχαν ακούσει ποτέ τη λέξη Χαμάς μέχρι την 7^η Οκτωβρίου καλό είναι να δουν πως δημιουργήθηκαν αυτά τα Ορκ. Μετά το 1948 και την επικράτηση των Ισραηλινών η Γάζα πέρασε στη δικαιοδοσία της Αιγύπτου. Η δημογραφία της περιοχής άλλαξε βίαια γιατί στο ντόπιο πληθυσμό προστέθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες. Ο κόσμος στην προσπάθεια του να επιβιώσει και να αντισταθεί άρχισε να οργανώνεται. Η πλειοψηφία των ακτιβιστών ανήκαν σε πολιτικές δυνάμεις με κοσμικά χαρακτηριστικά, κάποιοι άλλοι πρόκριναν την επιστροφή στις ρίζες του πολιτικού Ισλάμ. Μετά την ήττα του 1967 και την κατοχή της περιοχής από το Ισραήλ οι κοσμικές δυνάμεις, κυρίως η Φατάχ του Αραφάτ, είχαν τον πρώτο λόγο αλλά πια οι θιασώτες του πολιτικού Ισλάμ, κυρίως οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, είχαν περισσότερη ελευθερία δράσης καθώς η Αίγυπτος τος Νάσερ τους έδιωκε απηνώς. Το Ισραήλ μάλιστα είδε την ευκαιρία να δημιουργήσει ένα αντίβαρο στον Αραφάτ. Αυτό που λένε πολλοί για δημιουργία της Χαμάς από το Ισραήλ δεν είναι τίποτα άλλο από τη σχετική ανοχή της δράσης των Ισλαμιστών στη Γάζα μετά το 1967.

Όταν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι στη Γάζα έγιναν πιο επικίνδυνοι, δηλαδή από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, το Ισραήλ ξεκίνησε να τους διώκει φυλακίζοντας τα ηγετικά τους στελέχη. Όταν το Δεκέμβρη του 1987 ξεσπά η Ιντιφάντα, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι και άλλοι ισλαμιστές αποφασίζουν να φτιάξουν μια οργάνωση ομπρέλα για την οργανωμένη συμμετοχή στις πορείες και τις συγκρούσεις με τις ισραηλινές δυνάμεις κατοχής. Όταν λέμε συγκρούσεις μιλάμε κυρίως για ρίψη πετρών. Αυτή η οργάνωση ομπρέλα ήταν το Ισλαμικό Κίνημα Αντίστασης που το αρκτικόλεξο στα αραβικά είναι Χαμάς, που θα πει ζήλος.

Η Χαμάς, όπως και ο Αραφάτ τότε, δεν αναγνώριζε το Ισραήλ και αξίωνε την δημιουργία αραβικού κράτους σε όλα τα εδάφη της ιστορικής Παλαιστίνης. Γι’ αυτό το λόγο δημοσίευσε ένα καταστατικό χάρτη που γράφτηκε κυριολεκτικά στο πόδι το 1988. Το κείμενο είναι διάσπαρτο με κορώνες που στοχεύουν κυρίως τον Αραφάτ τη δεδομένη στιγμή. Πολλοί λοιπόν από αυτούς τους βερμπαλισμούς έχουν απομονωθεί για να παρουσιαστεί η Χαμάς ως το απόλυτο κακό που θέλει να εξολοθρεύσει όχι απλά τους Ισραηλινούς, αλλά τους Εβραίους εν γένει. Που φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ακόμα και να ήθελε η Χαμάς να αφανίσει τους Εβραίους ή το Ισραήλ, απλά δεν μπορεί. Παράλληλα, καθώς η Ιντιφάντα κλιμακώνεται η Χαμάς κερδίζει δημοτικότητα τόσο από το γεγονός ότι ο Αραφάτ αναγνωρίζει το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ, όσο και από το κοινωνικό της έργο καθώς προσφέρει στους κατοίκους της Γάζας άμεση φροντίδα, ιατρική περίθαλψη και εκπαίδευση.

Το 1993 ο Αραφάτ και ο Ράμπιν δίνουν τα χέρια. Μια αχτίδα φωτός φαίνεται να οδηγεί στην ειρήνη και έτσι η Χαμάς, που καταδικάζει τη διαδικασία του Όσλο, χάνει σε δημοτικότητα. Μέχρι το 2000 αποδεικνύεται ότι η κατοχή και οι επιπτώσεις της δεν αμβλύνονται. Παράλληλα οι Ισραηλινοί συνεχίζουν να διώκουν στελέχη της Χαμάς, κυρίως από το στρατιωτικό της σκέλος, και αυτή απαντά με επιθέσεις αυτοκτονίας που συχνά στρέφονται εναντίον αμάχων οξύνοντας έτσι έτι περαιτέρω την αποξένωση των δύο κοινοτήτων. Το 2000 ξεσπά η δεύτερη Ιντιφάντα μετά την άρνηση του Αραφάτ να δεχτεί μια τελική διευθέτηση. Πολλοί τον έχουν κατηγορήσει για αυτή του την άρνηση, αλλά το κράτος που του πρότειναν θα ήταν χωρίς στρατό, τα σύνορα ελεγχόμενα από το Ισραήλ, οι πρόσφυγες θα έχαναν το δικαίωμα της επιστροφής και πολλοί εποικισμοί στη Δυτική Όχθη θα παρέμεναν. Στη δεύτερη Ιντιφάντα η Χαμάς θα έχει πρωταγωνιστικό ρόλο καθώς το ένοπλο τμήμα της καταφέρνει ισχυρά πλήγματα στο Ισραήλ, πάλι όμως κυρίως με τη μορφή επιθέσεων αυτοκτονίας. Αυτό θα οδηγήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2002 να κατατάξει το ένοπλο της τμήμα ως τρομοκρατική οργάνωση, και ένα χρόνο μετά, το Σεπτέμβριο του 2003, να εντάξει στη σχετική λίστα και το πολιτικό της σκέλος.

Από το 2004 η βία αρχίζει και υποχωρεί, ο Αραφάτ είναι αποκλεισμένος στο αρχηγείο του και τελικά πεθαίνει με πολλούς να υποψιάζονται ότι δηλητηριάστηκε από τη Μοσάντ. Η Παλαιστινιακή Αρχή περνά στον Μαχμούντ Αμπάς και γίνεται συμφωνία για διεξαγωγή εκλογών στις οποίες συμμετέχει η Χαμάς που θεωρείται πιο μετριοπαθής καθώς ο ιδρυτής καθώς άλλα ηγετικά της στελέχη με σκληρή στάση έχουν δολοφονηθεί από το Ισραήλ στο διάστημα 200-2004.

Η Χαμάς συμμετέχει στις εκλογές με μια λίστα υποψηφίων που συμπεριλαμβάνει και Χριστιανούς. Το μανιφέστο με το οποίο ζητά τη ψήφο των Παλαιστινίων πρακτικά αναιρεί τον Καταστατικό της Χάρτη κάνοντας λόγο για επιδίωξη μιας μακράς εκεχειρίας με το Ισραήλ (χούντνα) εφόσον αυτό αποχωρήσει από τα κατεχόμενα του 1967. Με άλλα λόγια, προσφέρει συγκεκαλυμένη αναγνώριση στο Ισραήλ. Οι εκλογές γίνονται το 2006 λίγο μετά τη μονομερή αποχώρηση του Ισραήλ από τη Γάζα. Η διεθνής κοινότητα υποδέχεται τη νίκη της Χαμάς με κυρώσεις κάνοντας την κυβέρνηση της μη λειτουργική οδηγώντας τους ακραίους εντός της οργάνωσης να πάρουν με τη βία την εξουσία στη Γάζα εκδιώχνοντας τις δυνάμεις της πιστής στη Φατάχ Παλαιστινιακής Αρχής.

Από εκείνο το σημείο οι Παλαιστίνιοι στέκουν διαιρεμένοι και η Γάζα τίθεται σε αυστηρό αποκλεισμό. Από τον Ιούνιο του 2007 που η Γάζα έπεσε στα χέρια της Χαμάς έως τον Οκτώβριο του 2023 πέρασαν 16 χρόνια. Μια ολόκληρη γενιά μεγάλωσε σε συνθήκες αποκλεισμού και περιοδικού βομβαρδισμού. Το στρατιωτικό σκέλος της Χαμάς ενισχύθηκε με υποστήριξη από το Ιράν αλλά και πολλούς πρόθυμους Παλαιστινίους να το στελεχώσουν γιατί απλά δεν έβλεπαν άλλη διέξοδο στο αδιέξοδο τους. Κάποια από αυτά τα άτομα που μεγάλωσαν σε πρωτοφανείς συνθήκες και αντιμετωπίστηκαν από το Ισραήλ και τη διεθνή κοινότητα ως υπάνθρωποι, όταν βρήκαν τρόπο να απεγκλωβιστούν προσωρινά από τη φυλακή τους, συμπεριφέρθηκαν ως υπάνθρωποι σε αμάχους που στα μάτια τους αντιπροσώπευαν τους δεσμώτες τους.

Η ενέργεια τους καταδικάστηκε και τιμωρήθηκε καθώς η πλειοψηφία όσων πέρασαν το τείχος είχαν τη μοίρα που αξίζει στα Ορκ. Η σφαγή των Ορκ συνεχίζεται στη σφηκοφωλιά τους με την ανακούφιση του πολιτισμένου κόσμου που σε λίγους μήνες θα ξαναδεί την Αντιγόνη και, ίσως με συνοδεία ακριβού κρασιού, θα συζητήσει αφ’ υψηλού και για τα ηθικά διλλήματα που θέτει ο Σοφοκλής.