Η φωνή των νεκρών και η δικαιοσύνη – ανταπόκριση από το Ευρωκοινοβούλιο

Είχα, και εν πολλοίς έχω, μια ανησυχία για αυτού του τύπου τις εκδηλώσεις.  Ο λόγος των θυμάτων (ή των συγγενών των θυμάτων) είναι δίκοπο μαχαίρι. Έχει το ασήκωτο βάρος της μαρτυρίας, και με τις δύο έννοιες, της άμεσης εμπλοκής και της ασύγκριτης συναισθηματικής φόρτισης, λοιπόν κανείς δεν μπορεί να μείνει ασυγκίνητος μπροστά στο δράμα, όμως είναι πολύ πιθανό ότι θα έχουμε πολύ διαφορετικές απόψεις ως προς το τι πρέπει να γίνει. Και αν η θέση των συγγενών είναι να υπενθυμίζουν με τη ζωντανή παρουσία τους εκεί το τι διακυβεύεται, η δική μας υποχρέωση είναι να πολιτικοποιούμε αυτή τη συζήτηση, να την κατευθύνουμε προς τις λύσεις που ταιριάζουν με τη δική μας περιγραφή των γεγονότων και της εξήγησης του τι συνέβη. Στην κατάθεση των συγγενών θυμάτων στο ευρωκοινοβούλιο συνέβη κάτι που έχουμε καταλάβει από την πρώτη στιγμή που τους ακούσαμε. Ότι η συναισθηματική φόρτιση συνδυάζεται εδώ με μια ακριβόλογη τοποθέτηση για το τι ζητάμε να γίνει τώρα.

Ότι η εξεταστική επιτροπή της Βουλής είναι ένας μηχανισμός μεροληπτικός και δικαιικά παράλογος, είναι κάτι που έχει επισημανθεί πολλαπλώς. Όμως έχει διαφορετική φόρτιση η στιγμή κατά την οποία εμφανίζεται η Μαρία Καρυστιανού και πρέπει ο αρμόδιος υπουργός να αντιμετωπίσει τον δικό της λόγο, όταν αναφέρθηκε στον προκλητικό νόμο περί ευθύνης υπουργών και είπε ότι ο νομοθέτης δεν θα είχε προβλέψει άτομα με τη δική του αναξιοπρέπεια ή όταν σε ένα άλλο σημείο της ομιλίας της ανέφερε πως ένας ακόμη Υπουργός προεξόφλησε ότι το εκλογικό αποτέλεσμα κρίνει και το αποτέλεσμα της έρευνας για το δυστύχημα. 

Αυτό που προστίθεται εκείνη τη στιγμή είναι ότι αντιλαμβανόμαστε πως αυτό ακριβώς διακυβεύεται σε κάθε τεχνική συζήτηση για το δυστύχημα: Ζωές υπαρκτών προσώπων που επιχειρούν να μάθουν πώς μπόρεσε αυτό να συμβεί, να υπάρξει μια τέτοια ασύλληπτη ακολουθία από κενά και παραλείψεις που να οδηγήσει σε αυτό το αποτέλεσμα.

Επέμεινε η Μαρία Καρυστιανού στην ομιλία της ότι αυτό που συνέβη στην περίπτωση των σιδηροδρόμων είναι όχι μόνο απιστία, αλλά και εξαπάτηση του ελληνικού κοινού. Ότι η αδυναμία ήταν ταυτοχρόνως αδυναμία της δικαιοσύνης αλλά και του Τύπου, που δεν μπόρεσε να εντοπίσει και να αναδείξει ότι όλοι μας χρησιμοποιούσαμε τα μέσα μεταφοράς βυθισμένοι στην πλάνη ότι αυτά είναι ασφαλή.

Είπε σε κάποια στιγμή: Ελάτε στη θέση μας. Να ακούτε τον υπουργό να παραπλανά τον κόσμο. Τολμήστε για λίγο να αισθανθείτε το μέγεθος του εμπαιγμού και της εξαπάτησης.

Η αλήθεια είναι ότι ενώ κανείς δεν μπορεί να μπει στη θέση της, όλοι αντιλαμβανόμαστε τη διαφορά έντασης στον εμπαιγμό, αν γίνεται μπροστά σε συγγενείς θυμάτων.

Όταν στην ομιλία του ο Παύλος Ασλανίδης περιγράφει τη στιγμή κατά την οποία «Παίρνουμε μόνο ένα φέρετρο και ένα χαρτί που γράφει “Βίαιος θάνατος, πλήρης απανθράκωση”» ή αργότερα ότι μετά από δικιά τους απαίτηση βρέθηκαν οστά από τα παιδιά τους, προσωπικά αντικείμενα, το πόδι του μηχανοδηγού και το μαύρο κουτί, από τα εκπαιδευμένα σκυλιά, αναλογιζόμαστε ότι ο άνθρωπος που βρίσκεται εκεί είναι φορέας μιας έντασης που προέρχεται από αλλού, είναι ό,τι ο Οιδίποδας στον Οιδίποδα επί Κολωνώ: κάποιος που ξεχωρίζει από τον κόσμο, μέσα από την ένταση της οδύνης. Εξ ου και η αποστροφή του πως η κυβέρνηση δεν έχει καταλάβει με ποιους τα βάζει.

Αναφέρθηκε ο δικηγόρος Γιώργος Ηλιόπουλος στη νομική πλευρά του αιτήματος να γίνουν αλλαγές του θεσμικού πλαισίου μετά από ένα τέτοιο πολύνεκρο δυστύχημα. Το αίτημα αυτό προφανώς δεν είναι μόνο θεσμικό. Είναι ο σύνδεσμος με όσα αναφέρουν οι συγγενείς.

Η συζήτηση για τις συστημικές ευθύνες, τη λογοδοσία, τον επιμερισμό των έργων, τη διάχυση της ευθύνης στην επίβλεψη του έργου ή την εποπτεία της τήρησης των μέτρων ασφαλείας είναι μια συζήτηση σχολαστική και εν πολλοίς, ας το παραδεχτούμε, δύσκολο να περάσει σε πολύ κόσμο. Για πόσο καιρό μπορείς να μιλήσεις για τις συμβάσεις που καθυστερούν, για επιμερισμό έργων και ευθυνών; Για πολυδαίδαλες διαδρομές που αδυνατεί κανείς να παρακολουθήσει; Πολύ φοβάμαι ότι ακόμη και τώρα είναι δύσκολο να γίνει αυτή η συζήτηση, που έχουμε πλήρη επίγνωση των συνεπειών.

Η δικηγόρος Ελεονώρα Γεωργίου απαρίθμησε μία σειρά από θεσμικές δικλείδες ασφαλείας που είχαν παραβιαστεί ώστε να συμβεί ένα τέτοιο δυστύχημα. 

Δείτε την ομιλία της στο 1:05:40 του συνολικού βίντεο της εκδήλωσης:

Όλα αυτά τα “δεν θα είχε συμβεί εάν” έρχονται από μια άποψη πολύ αργά, μετά από ένα πολύνεκρο δυστύχημα, αλλά είναι και η μόνη συζήτηση που έχει νόημα να γίνει για μας, για όσους δεν χάσαμε δικούς μας ανθρώπους, αλλά καταλαβαίνουμε ότι αυτός είναι ο τρόπος ώστε να μην ξανασυμβεί.

Μπορούμε να φανταστούμε όλα αυτά να είναι μέρος της δημόσιας συζήτησης; Δύσκολα, και μόνο ως ένα βαθμό. Το ζητούμενο ισχυρίζομαι ότι είναι μια συζήτηση στην οποία δεν θα στεκόμαστε μόνο στο ανθρώπινο δράμα της απώλειας, αλλά θα εκκινούμε από αυτό το δράμα ως αφετηρία και καύσιμο που θα μας κάνει να αναζητούμε μία προς μία αυτές τις θεσμικές ασφαλιστικές δικλείδες που δεν έπρεπε να έχουν παραβιαστεί και θα πρέπει να μη συνεχίσουν να παραβιάζονται.

Αυτά τα δύο, το ανθρώπινο δράμα και αυτή η τεχνική συζήτηση που ποτέ δεν γίνεται,  θα μπορούσαν να συνδυαστούν τότε, σε κάτι που θα ήταν πολύ χρήσιμο. Όπως φτιάχνεται ένας νέος οικοδομικός κανονισμός μετά από έναν ισχυρό σεισμό, θα μπορούσε το σοκ αυτού του δυστυχήματος να αποτελέσει ένα κομβικό σημείο, στο οποίο αλλάζει η άποψή μας για το πώς φτιάχνουμε και συντηρούμε τη δημόσια συγκοινωνία. Αυτό προϋποθέτει ότι ακούγοντας τις φωνές των συγγενών των θυμάτων, θα μετατρέψουμε αυτή την τραγωδία σε μια σαφή προσπάθεια αλλαγής. Αυτό αποτυπώνει η φράση της Καρυστιανού ότι είναι η φωνή των νεκρών. Δεν υπάρχει καμία αποκατάσταση, καμία “θυσία”, αλλά υπάρχει ένα αίτημα δικαιοσύνης, που περιλαμβάνει να τιμωρηθούν αυτοί που έφταιξαν και να μην συμβεί ξανά το ίδιο.

Αναρωτιέται, άραγε, «θα το είχαν διακινδυνεύσει να υποπέσουν σε τέτοια αδικήματα, αν πίστευαν ότι θα τιμωρηθούν;» Αυτό είναι το ερώτημα. «Μονο ο σταθμάρχης και ο επόπτης του είναι προφυλακισμένοι. Το αφήγημα του ανθρώπινου λάθους παίρνει σάρκα και οστά».

Να μία φράση που έχει νόημα να κάνουμε σημαία της διεκδίκησής μας να μάθουμε, να καταλάβουμε και να προβλέψουμε, να μην αφήσουμε να ξανασυμβεί αυτό.  

Δείτε εδώ τη συνέντευξη που έδωσε στο TPP η Μαρία Καρυστιανού:

Μετά τους συγγενείς και τους δικηγόρους πήρε τον λόγο ο Στέφανος Κασσελάκης και μίλησε μεταξύ άλλων για τη βουλευτική ασυλία και δεσμεύτηκε απέναντι στα θύματα ότι δεν θα τους εγκαταλείψει. Και εδώ θέλω να πω δυο λόγια για το πιο πολιτικό κομμάτι αυτής της συζήτησης, που δεν είναι ούτε ακριβώς τεχνικό ούτε απλώς ανθρώπινο, είναι όλα αυτά μαζί.

Μίλησε η Σόφι ιν’τ Βελντ, η οποία είπε ότι «η διαφθορά σκοτώνει». Θέλω να σταθώ σε αυτή τη φράση, γιατί νομίζω ότι συμπυκνώνει κάπως την πολιτική συζήτηση.

Η Ιν’τ Βελντ είναι πια γνωστή στην Ελλάδα για τον ρόλο που έχει παίξει σε μία σειρά από θέματα, που περιλαμβάνουν από τις παρακολουθήσεις μέχρι το πρόσφατο ψήφισμα για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα.

Μίλησε πολύ σκληρά για τον Κυριάκο Μητσοτάκη, λέγοντας ότι επειδή διευκολύνει την ΕΕ, σε αντίθεση με τον Όρμπαν, έχει εξασφαλίσει μια προκλητική ανοχή εκ μέρους των ευρωπαϊκών θεσμών ως προς τις τεκμηριωμένες παραβιάσεις του κράτους δικαίου που έχουν επισημανθεί.

Αν πιστεύει κανείς ότι η διαφθορά σκοτώνει, αλλά όχι οι ιδιωτικοποιήσεις, θεωρεί πως μπορεί να υπάρξει μια ελεύθερη αγορά που να λειτουργεί τίμια. Όχι δίκαια, αλλά τίμια. Δεν θα είναι το δικό μας ουτοπικό μοντέλο κατανομής του πλούτου, αλλά έστω δεν θα παραβιάζεται ο νόμος. Αν αυτό είναι εφικτό και αν αυτό είναι δίκαιο είναι μια πολιτική συζήτηση, στην οποία δεν θα έχουμε όλοι τις ίδιες απόψεις.

Το ίδιο ισχύει και αν ξεκινήσουμε μια συζήτηση που θα περιλαμβάνει τον ΣΥΡΙΖΑ και την ιδιωτικοποίηση των τραίνων ή τον βαθμό στον οποίον ο ΣΥΡΙΖΑ υπό τον Αλέξη Τσίπρα θα ήταν διατεθειμένος να επιστρέψει στις συμφωνίες που έχουν ήδη γίνει και να τις επαναδιαπραγματευτεί, και τι ακριβώς σημαίνει αυτό.

Όμως νομίζω ότι η εκδήλωση διατηρεί μια αξία παρά τις πολιτικές προεκτάσεις, που είναι ουσιαστικά τα σημεία στα οποία χωρίζουν οι δρόμοι μας.

Το σημείο αυτό είναι ότι ο πήχης είναι πια τόσο χαμηλά, που μπορεί μια φιλελεύθερη πολιτικός σαν την Σόφι ιν’τ Βελντ να είναι χρήσιμη, επισημαίνοντας και τεκμηριώνοντας τη συνέχεια του εγκλήματος των Τεμπών καθώς περνάμε πια στο έγκλημα της συγκάλυψης του εγκλήματος των Τεμπών. Αυτό έχει μια αξία που διαπερνά και τις παρουσίες και παρεμβάσεις στήριξης της εκδήλωσης από τον ευρωβουλευτή του ΠΑΣΟΚ Νίκο Παπανδρέου.

Όπως συμβαίνει συχνά με τις θεσμικές λύσεις, όποιος ζητεί περισσότερα, έχει μπροστά του πεδίον δόξης λαμπρόν για να τα διεκδικήσει με όλους τους τρόπους που θεωρεί σωστούς και χρήσιμους. Στο μεταξύ, εκτιμώ πως κάθε βήμα που δίνεται για να τεθεί ένα φρένο στην τόσο αναίσχυντη επέλαση των συμφερόντων πάνω από τις ζωές μας, είναι υπηρεσία χρήσιμη και επαινετή.

Δείτε εδώ το βίντεο της συνέντευξης που έδωσε στο TPP η Σόφι ιν ’τ Βελτ.