Oσα πρέπει να ξέρετε για την έγκριση πολιτικού ασύλου στον Assange

Mark Weisbrot
Julian Assange asylum: Ecuador is right to stand up to the US
Guardian

Το Εκουαδόρ πήρε την απόφασή του: Έδωσε πολιτικό άσυλο στον Julian Assange. Τούτο συμβαίνει την ώρα που ένα περιστατικό έρχεται στο φως και προκαλεί αμφιβολίες περί των κινήτρων που βρίσκονται πίσω από την απόφαση των κρατών της  Μεγάλης Βρετανίας και της Σουηδίας για έκδοση του ιδρυτή του Wikileaks, Julian Assange. Την Τετάρτη η βρετανική κυβέρνηση απείλησε απροκάλυπτα ότι θα εισβάλει στην πρεσβεία του Εκουαδόρ σε περίπτωση που δεν παραδοθεί ο Assange. Μια τέτοια επίθεση θα ήταν ακραία και θα παραβίαζε τους διεθνείς νόμους και τις συμβάσεις της διπλωματίας και είναι δύσκολο να βρεις ένα παράδειγμα δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης που έστω και να προχώρησε σε αντίστοιχη απειλή. Αλλά ας το αφήσουμε αυτό στην άκρη για λίγο και ας προχωρήσουμε παρακάτω.

Όταν ο υπουργός εξωτερικών του Εκουαδόρ, Ricardo Patino, σε μια οργισμένη απάντηση έδωσε στη δημοσιότητα τις γραπτές απειλές η βρετανική κυβέρνηση προσπάθησε να αμυνθεί λέγοντας ότι δεν απείλησε ότι θα εισβάλει στην πρεσβεία (που είναι περιοχή άλλου κυρίαρχου κράτους). Αλλά τι άλλο μπορεί πιθανά να εννοούσε το γράμμα που έστειλε ο βρετανός διπλωμάτης;

«Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι υπάρχει νομική βάση στη Μεγάλη Βρετανία βασισμένη στο νόμο «Περί διπλωματίας και προξενικών εγκαταστάσεων του 1987» που μας επιτρέπει να δράσουμε προκειμένου να συλλάβουμε τον κύριο Assange στις παρούσες εγκαταστάσεις τις πρεσβείας. Ειλικρινά ελπίζουμε ότι δεν θα φτάσουμε σε αυτό το σημέιο, αλλά αν δεν είσαστε ικανοί να λύσετε το θέμα με την παρουσία του κυρίου Assange στις εγκαταστάσεις σας αυτή θα ήταν μια επιλογή για εμάς».

Υπάρχει κανείς που να στέκεται στα καλά του και που να πιστεύει ότι η βρετανική κυβέρνηση θα εξέφραζε τέτοια απροκάλυπτη απειλή αν πρόκειται για έναν οποιονδήποτε άλλο ξένο πολίτη που εκδιδόταν για ανάκριση –χωρίς απαγγελμένες κατηγορίες για δίκη- σε ξένη κυβέρνηση;

Η απόφαση του Εκουαδόρ για παραχώρηση πολιτικού ασύλου στον Assange ήταν αναμενόμενη και λογική. Είναι όμως σημαντική για το μέλλον απόφαση με ιστορική σημασία.

Καταρχἀς τα βασικά στοιχεία της υπόθεσης: Ο Assange έχει βάσιμους φόβους σε περίπτωση που θα εκδοθεί στην Σουηδία. Είναι περίπου γνωστό ότι θα βρεθεί απευθείας στη φυλακή. Εφόσον δεν του έχουν απαγγελθεί κατηγορίες η Σουηδική κυβέρνηση δεν έχει κανένα νόμιμο λόγο να τον φέρει στην Σουηδία.

Μπορούμε να είμαστε σίγουροι για αυτό αφού της προσφέρθηκε επανειλημμένως η ευκαιρία να ανακρίνουν τον Assange όσο αυτός βρισκόταν στην Μεγάλη Βρετανία, κάτι που απέρριψε μη δίνοντας μάλιστα έστω μια εξήγηση για αυτή της την στάση. Πριν από λίγες εβδομάδες το Εκουαδόρ πρότεινε στη Σουηδία να γίνει ανάκριση στο κτίριο της πρεσβείας στο Λονδίνο, όπου και βρισκόταν ο Assange από τις 19 Ιουνίου αλλά και πάλι η προσφορά αυτή απορρίφθηκε χωρίς καμία εξήγηση. Αυτό ήταν και μια ένδειξη κακής πίστης στις διαπραγματεύσεις στις οποίες έλαβαν μέρος οι δύο κυβερνήσεις προκειμένου να επιλύσουν το πρόβλημα.

Ο πρώην επικεφαλής εισαγγελέας της Στοκχόλμης, Sven-Eric Alhem, επίσης ξεκαθάρισε ότι η Σουηδική κυβέρνηση δεν είχε κανένα νόμιμο δικαίωμα να ζητάει την έκδοση του Assange όταν κατέθεσε ότι το αίτημα έκδοσης «είναι παράλογο, αντιεπαγγελματικό, όπως επίσης και άδικο και ανάρμοστο» εφόσον η ανάκριση θα μπορούσε εύκολα να διεξαχθεί στη Μεγάλη Βρετανία.

Το σημαντικότερο όμως είναι ότι η κυβέρνηση του Εκουαδόρ συμφώνησε ότι ο Assange έχει εύλογο φόβο για μια έκδοσή του (από τη Σουηδία) στις ΗΠΑ και την δίωξή του για τη δημοσιογραφική του δράση. Οι ενδείξεις ήταν ισχυρές. Ορίστε μερικά παραδείγματα: Στις ΗΠΑ συνεχίζεται η έρευνα για τον Assange και το Wikileaks, υπάρχουν ενδείξεις ότι ήδη έχει ετοιμαστεί ένταλμα σύλληψης του, υπάρχουν δηλώσεις από σημαντικά δημόσια πρόσωπα όπως η Δημοκράτης Γερουσιαστής Diane Feinstein που ισχυρίζονται ότι ο Assange θα πρέπει να δικαστεί με την κατηγορία της κατασκοπίας, που προβλέπει και την θανατική ποινή.

Γιατί αυτή η υπόθεση είναι τόσο σημαντική; Είναι πιθανότατα η πρώτη φορά που ένας πολίτης που αντιμετωπίζει πολιτική δίωξη από τις ΗΠΑ δέχεται πολιτικό άσυλο από δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση που έχει δεσμευτεί να υπερασπίζεται το διεθνές δίκαιο για τα δικαιώματα του ανθρώπου. Αυτό είναι μεγάλη υπόθεση γιατί εδώ και 60 χρόνια οι ΗΠΑ διαφημίζουν τον εαυτό τους ως τον μεγαλύτερο φύλακα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων διεθνώς, ιδιαίτερα κατά την διάρκεια του ψυχρού πολέμου. Τότε πολλοί ζήτησαν και έλαβαν πολιτικό άσυλο από τις ΗΠΑ.

Η ιδέα που θέλει την κυβέρνηση των ΗΠΑ ως φύλακα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είχε γίνει πιστευτή εντός των ΗΠΑ και των συμμάχων κρατών αλλά στηρίζεται στην αδιαφορία για τα δικαιώματα των θυμάτων των πολέμων των ΗΠΑ και της εφαρμοσμένης εξωτερικής πολιτικής τους. Περισσότερα από 3 εκατομμύρια βιετναμέζοι και 1 εκατομμύριο ιρακινοί έχασαν τη ζωή τους ενώ πολλά περισσότερα εκατομμύρια εκτοπίστηκαν, τραυματίστηκαν ή κακοποιήθηκαν εξαιτίας της δράσης των ΗΠΑ. Αυτή η ιδέα –σύμφωνα με την οποία οι ΗΠΑ πρέπει να κρίνονται μόνο από αυτά που πράττουν εντός των συνόρων τους- χάνει έδαφος όσο ενισχύεται η παγκόσμια πολυμορφικότητα οικονομικά και πολιτικά. Η Ουάσινγκτον χάνει δύναμη και επιρροή οπότε οι πόλεμοι, οι εισβολές και η κατοχή φαίνονται όλο και σε λιγότερο κόσμο νομιμοποιημένη.  

Την ίδια στιγμή τις τελευταίες δεκαετίες η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις ΗΠΑ επιδεινώθηκε. Φυσικά πριν την θεσμοθέτηση των πολιτικών δικαιωμάτων του 1960 εκατομμύρια αφροαμερικάνοι στις νότιες πολιτείες δεν είχαν δικαίωμα ψήφου (και άλλα δικαιώματα) και η επακόλουθη διεθνής κατακραυγή ήταν αυτή που επέτρεψε στο κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων να πετύχει. Τουλάχιστον όμως μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 60 οι ΗΠΑ αποτελούσαν ένα θετικό παράδειγμα διεθνώς όσον αφορά το νόμο που προστάτευε τα πολιτικά δικαιώματα και τις ελευθερίες.

Σήμερα οι ΗΠΑ διεκδικούν το νόμιμο δικαίωμα να φυλακίζουν επ’ αόριστον τους πολίτες τους, ο Πρόεδρος μπορεί να διατάζει την δολοφονία ενός πολίτη χωρίς να χρειάζεται οποιαδήποτε ακρόαση, η κυβέρνηση μπορεί να κατασκοπεύεις τους πολίτες χωρίς να απαιτείται δικαστική εντολή και οι υψηλά ιστάμενοι υπάλληλοι έχουν αμνηστία για εγκλήματα πολέμου. Επίσης δεν βοηθάει και το γεγονός ότι ενώ οι ΗΠΑ αποτελούν λιγότερο από το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού, σχεδόν το ένα τέταρτο αυτού βρίσκεται φυλακισμένο, με πολλούς από αυτούς να είναι απλά θύματα του πολέμου κατά των ναρκωτικών που χάνει γρήγορα έδαφος όσον αφορά τη νομιμότητα του σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Το πολιτικό άσυλο που κατάφερε να πάρει ο Assange αποτελεί άλλο ένα χτύπημα στην διεθνή φήμη της Ουάσινγκτον. Την ίδια στιγμή αυτό δείχνει πόσο σημαντική είναι η ύπαρξη δημοκρατικών κρατών που δεν εξαρτώνται από τις ΗΠΑ και –σε αντίθεση με τη Σουηδία και τη Μεγάλη Βρετανία- δεν θα συνεργαστούν για την δίωξη ενός δημοσιογράφου χάριν σκοπιμότητας. Ελπίζω ότι και άλλες κυβερνήσεις θα ενημερώσουν την Μεγάλη Βρετανία ότι οι απειλές της για εισβολή σε πρεσβείες άλλων κρατών βρίσκονται εκτός των ορίων των διεθνών νόμων.

Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να παρακολουθείς δημοσιογράφους που στηρίζουν τις θέσεις της Ουάσινγκτον να ψάχνουν τρόπους να χτυπήσουν την κυβέρνηση του Εκουαδόρ που ενέκρινε το άσυλο: Ο Correa θέλει να φτιάξει το πορτρέτο του πρωταθλητή στην ελευθερία της έκφραση, λένε, ή θέλει να πετύχει ένα χτύπημα στις ΗΠΑ, ή θέλει να γίνει ένας διεθνώς αναγνωρισμένος ηγέτης. Όλα αυτά είναι γελοία.

Ο  Correa δεν ήθελε με τίποτα αυτή την lose-lose κατάσταση από την αρχή. Δέχεται πιέσεις από τρία κράτη που είναι διπλωματικά σημαντικά για το Εκουαδόρ, τις ΗΠΑ, τη Μεγάλη Βρετανία και τη Σουηδία. Οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός συνέταιρος και έχει πολλές φορές απειλήσει ότι θα εμποδίσει τις εμπορικές συναλλαγές αφήνοντας έτσι στο δρόμο χιλιάδες εργάτες του Ισημερινού. Εφόσον λοιπόν τα περισσότερα διεθνή ΜΜΕ κρατούν εχθρική στάση απέναντι στον Assange από την πρώτη στιγμή, θα χρησιμοποιήσουν το άσυλο για να επιτεθούν στο Εκουαδόρ κατηγορώντας την κυβέρνηση για καταστολή των ΜΜΕ στην χώρα. Όπως έχω επισημάνει και στο παρελθόν αυτή είναι μια βρώμικη, υπερβολική και διαστρεβλωτική παρουσίαση του Εκουαδόρ που προωθείται από τα ΜΜΕ που στηρίζουν την αντιπολίτευση. Αλλά για τον περισσότερο κόσμο αυτές οι ειδήσεις είναι οι μόνες που ακούνε σε σχέση με το Εκουαδόρ.

Ο Correa πήρε αυτή την απόφαση επειδή ήταν το μόνο ηθικά σωστό που μπορούσε να πράξει και κάθε ανεξάρτητη, δημοκρατική κυβέρνηση της Βόρειας Αμερικής θα είχε πράξει το ίδιο. Μακάρι οι μεγαλύτεροι δημοσιογραφικοί οργανισμοί σε όλο τον κόσμο να είχαν την ίδια αφοσίωση στην ηθική και την ίδια πίστη στην ελευθερία της έκφρασης και του Τύπου.

Τώρα θα δούμε αν η βρετανική κυβέρνηση θα σεβαστεί τους διεθνείς νόμους και τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις συνθήκες και θα επιτρέψει στον Assange ένα ασφαλές πέρασμα στο Εκουαδόρ.