Παίζοντας ντόμινο με τα απομεινάρια ενός στρώματος: Τροπολογία για μία «εισβολή» που δεν συνέβη – To TPP στην Κρήτη

Το TPP στην Κρήτη και στη Γαύδο, μέρος α’

Ρεπορτάζ: Νεκταρία Ψαράκη

Στην ουρά του σκανδάλου του ΟΠΕΚΕΠΕ, και ενώ όλα τα δημοσιογραφικά μάτια κοιτούν προς τα δηλωμένα βοσκοτόπια και τις ξεχειλισμένες τσέπες τοπικών αρχόντων, πολιτικών προσώπων και μεγαλοκτηνοτρόφων της Κρήτης, η «Μεγαλόνησος» φωτίζεται ξανά, αυτή τη φορά από τα πάνω. Ο νέος υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Θάνος Πλεύρης, μετά την καρατόμηση του Μάκη Βορίδη λόγω της εμπλοκής του στο σκάνδαλο των αγροτικών επιδοτήσεων, στρέφει τη συζήτηση από τον ΟΠΕΚΕΠΕ στο μεταναστευτικό, μιλώντας στις δημόσιες εμφανίσεις του για «εισβολή στην Κρήτη από τη Β. Αφρική». Μιλά για αφίξεις «χιλίων ατόμων» καθημερινά, λέγοντας ότι «έχει χρέος η χώρα να αναλάβει δράση», ανακοινώνοντας το μέτρο της αναστολής ασύλου για τρεις μήνες. Η προσοχή αμέσως στρέφεται από τα βουνά της Κρήτης στη θάλασσα.

Το TPP ταξίδεψε στην Κρήτη και στο ακριτικό νησί της Γαύδου. Κατέγραψε και συμπέρανε ότι η δήθεν «εισβολή» είναι μία κατασκευασμένη κρίση, η οποία δεν τεκμηριώνεται από τους πραγματικούς αριθμούς. Ωστόσο, οι συνθήκες κράτησης των προσφύγων και των μεταναστών στις άτυπες δομές της Κρήτης εξακολουθούν να είναι απαράδεκτες, με την τοπική αυτοδιοίκηση να διαμαρτύρεται ότι στη διαχείριση των αφίξεων είναι μόνη.

Κρατούμενοι και στοιβαγμένοι σε συνθήκες εξαθλίωσης

Το ταξίδι μας ξεκίνησε από τα Χανιά και συγκεκριμένα από τον Εκθεσιακό Χώρο της Αγυιάς, όπου είναι ο δεύτερος σταθμός των προσφύγων πριν μπουν είτε σε πλοία της γραμμής, είτε σε πολεμικά πλοία προκειμένου να μεταφερθούν στην Αθήνα και από εκεί στα camps της Κεντρικής ή της Βόρειας Ελλάδας. Εκεί, θα παραμένουν έγκλειστοι μέχρι και τουλάχιστον τη λήξη του παγώματος των αιτήσεων ασύλου που έφερε η τροπολογία Πλεύρη. Μετά την αναχώρησή τους από την Κρήτη, είναι άγνωστο το πού θα βρεθούν. Πηγές του TPP από την RSA, αναφέρουν ότι προσφυγικές αφίξεις της Γαύδου, έχουν μεταφερθεί μέχρι και σε camps των Σερρών, αλλά και στο Φυλάκιο Έβρου.

To Eκθεσιακό Κέντρο στην Αγυιά Χανίων λειτουργεί ως σημείο προσωρινής παραμονής μεταναστών και προσφύγων στον Νομό Χανίων, ενώ αντίστοιχοι χώροι με άθλιες συνθήκες κράτησης – αφού βρίσκονται εκεί φρουρούμενοι, χωρίς να επιτρέπεται να βγουν – υπάρχουν στον Λατζιμά Ρεθύμνου, στο παλιό κτίριο της Κιτρένωσης και στο λιμάνι του Ηρακλείου, στο παλιό Ψυγείο. Σήμερα, στην Αγυιά βρίσκεται ο μεγαλύτερος αριθμός των μεταναστών, το κτίριο της Κιτρένωσης πλέον είναι άδειο, ενώ στο παλιό Ψυγείο (αίθουσα ΙΘΑΒΙΚ) υπάρχουν επίσης κάποιοι νεοαφιχθέντες πρόσφυγες, με την είσοδο να μην επιτρέπεται σε δημοσιογράφους.

Η Ένωση Λιμενικών Κρήτης, είχε προειδοποιήσει συγκεκριμένα για την αποκλεισμένη από τα δημοσιογραφικά μάτια αίθουσα ΙΘΑΒΙΚ, ότι πρόκειται για την επιτομή της υγειονομικής βόμβας. Σε επιστολή τους προς τον Περιφερειάρχη Κρήτης και τον Δήμαρχο Ηρακλείου, έκαναν λόγο για ένα χώρο 15 τ.μ., χωρίς νερό, χωρίς φυσικό φωτισμό και ακατάλληλο αερισμό. Η αίθουσα φυσικά εξακολουθεί να χρησιμοποιείται.

Είναι άγνωστος ο χρόνος που οι μετανάστες παραμένουν κλεισμένοι στις αυτοσχέδιες δομές της Κρήτης. Ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες, που τα πλοία της γραμμής είναι γεμάτα από τουρίστες, μπορεί να παραμένουν και για περισσότερες από 10 ημέρες.

Ήμασταν τυχεροί ως προς το timing. Δύο μέρες μετά, και «με εντολές άνωθεν» σύμφωνα με πληροφορίες του TPP από λιμενικές πηγές, απαγορεύθηκε η είσοδος σε δημοσιογράφους και φωτορεπόρτερς στον εκθεσιακό χώρο της Αγυιάς. «Έχουν μπει πολλά Μέσα ενημέρωσης, διεθνή και εγχώρια. Ο χώρος έχει χιλιοφωτογραφηθεί. Ό,τι είδατε, είδατε», μας είπαν λιμενικές πηγές όταν αναρωτηθήκαμε γιατί.

Αναλυτικά το βίντεο από την επίσκεψη του TPP στο Εκθεσιακό Κέντρο Αγυιάς Χανίων:

Πλησιάζοντας, γνωρίζεις ότι βρίσκεσαι στο σωστό μέρος ήδη από τη μυρωδιά. Η ατμόσφαιρα μυρίζει κάτι ανάμεσα σε κλεισούρα, άπλυτα ρούχα και επανειλημμένα χρησιμοποιημένες χημικές τουαλέτες, σε σημείο που απορείς πώς γίνεται να μένουν εκεί μέσα για μέρες. Οι πρόσφυγες βρίσκονται φρουρούμενοι από περίπου πέντε λιμενικούς μέσα σε έναν άδειο χώρο, σαν αποθήκη, ο οποίος έχει χωριστεί με κιγκλιδώματα, διαχωρίζοντας τη μία καραβιά από την άλλη. Την ημέρα της επίσκεψής μας, στον εκθεσιακό χώρο βρίσκονταν περίπου 280 πρόσφυγες από 6 διαφορετικές αφίξεις, με καταγωγή από την Αίγυπτο, το Σουδάν, το Μπαγκλαντές και το Πακιστάν. Η οδηγία ήταν σαφής: φωτογραφίζετε ό,τι θέλετε, δεν μιλάτε με κανέναν.

Από τη διάθεσή τους, τις δυνάμεις τους και τη συμπεριφορά τους, μπορεί κανείς να καταλάβει ποιοι είναι εκεί μέσα για μέρες, και ποιοι μόλις έφτασαν. Άλλοι ανταπέδιδαν το χαμόγελο, πόζαραν στην κάμερα του TPP αφού έκλειναν ήδη 8 ημέρες παραμονής εκεί, ενώ άλλοι, όπως οι περίπου 25 Σουδανοί πρόσφυγες που μόλις είχαν φτάσει, ήταν εξαντλημένοι και κοιμούνταν.

Όλοι, εκτός από το τρίχρονο σουδανάκι, που κρατούσε ξύπνια τη μαμά του και το 5χρονο αδερφάκι του, αφού είχε όρεξη για παιχνίδι και δεν έλεγε να κάτσει καλά.

Στο βάθος της αποθήκης, μία παρέα μου κάνει νόημα, με χιουμοριστικό παράπονο, ότι δεν τους έχω φωτογραφίσει. Η παρέα είχε σχηματίσει ένα κύκλο και έπαιζαν αυτοσχέδιο ντόμινο, κόβοντας κομμάτια από τα ελάχιστα λεπτά μπλε υποστρώματα τα οποία τους είχαν μοιράσει. «Τους βλέπεις; Είναι και χαζοί. Εμείς τους δίνουμε στρώματα για να κοιμηθούν κι αυτοί προτιμούν να κοιμούνται στο πάτωμα για να τα κόβουν και να παίζουν παιχνίδια», μου λέει ένας λιμενικός, με τον κυνισμό να προκαλεί την έκπληξη μου.

Οι συνθήκες κράτησης στο Εκθεσιακό Κέντρο Χανίων εξακολουθούν να είναι απαράδεκτες. To 2024, τη χρονιά που άρχισαν να αυξάνονται δραματικά οι αφίξεις σε Γαύδο και Κρήτη, η RSA δημοσίευσε φωτογραφίες στις οποίες φαίνονται οι εκατοντάδες πρόσφυγες και μετανάστες να βρίσκονται ξαπλωμένοι σε βρώμικες μοκέτες και σε λεπτά υποστρώματα:

Κοιμούνται εκεί που λούζονται 

Σήμερα η κατάσταση, και παρά τις επικρίσεις, δε φαίνεται να έχει αλλάξει ιδιαίτερα. Οι μετανάστες βρίσκονται στο ίδιο κτίριο υπό εγκατάλειψη, χωρίς κλιματισμό και όπως φαίνεται στις φωτογραφίες που δημοσιεύει το TPP, τα στρώματα είναι μετρημένα στα δάχτυλα των χεριών, αφού οι περισσότεροι εξακολουθούν να κοιμούνται σε βρώμικες μοκέτες και στα λεπτά υποστρώματα, χωρίς φυσικά να ευθύνεται το αυτοσχέδιο ντόμινο για αυτή την κατάσταση.

Μετά τις πιέσεις, τοποθετήθηκε μία αυτοσχέδια ντουζιέρα, που ουσιαστικά πρόκειται για μία πρόχειρη μπαταρία ντουζ, περιφραγμένη με λεπτά τεντόπανα, στο εσωτερικό του χώρου. Οι εκατοντάδες μετανάστες αναγκάζονται να πλένονται ουσιαστικά σε κοινή θέα, με τα πρόχειρα κρεμασμένα τεντόπανα να μην προσφέρουν καμία ιδιωτικότητα, ενώ τα νερά πέφτουν στο ίδιο τσιμέντο που αργότερα θα κοιμηθούν, αφού το κοντινό φρεάτιο αδυνατεί να τα απορροφήσει. Πληροφορίες του TPP αναφέρουν ότι πολλοί μετανάστες και πρόσφυγες -κυρίως γυναίκες-, κατά την παραμονή τους στην Αγυιά δεν κάνουν καθόλου μπάνιο, διότι ντρέπονται να γδυθούν μπροστά σε εκατοντάδες αγνώστους. Παραδίπλα, βρίσκονται επτά χημικές τουαλέτες, οι οποίες σπάνια καθαρίζονται, δημιουργώντας μία υγειονομικά επικίνδυνη κατάσταση.

Σε άλλο σημείο του κούφιου εκθεσιακού χώρου βρίσκεται μία βρύση και ένα δεύτερο ντουζ – χωρίς τα τεντόπανα αυτή τη φορά. Εκεί οι μετανάστες πλένουν στο χέρι τα ρούχα τους, τα οποία τα απλώνουν πάλι στο εσωτερικό του χώρου, στα κιγκλιδώματα τα οποία χωρίζουν τη μία καραβιά από την άλλη.

Κανένα σχέδιο διαχείρισης – Αποκλείστηκαν οι αλληλέγγυοι

Στην άτυπη δομή της Αγυιάς δεν δραστηριοποιείται καμία οργάνωση, ούτε καν η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ. Υπάρχουν συνήθως δύο εθελοντές του Ερυθρού Σταυρού ανά βάρδια, οι οποίοι προσφέρουν ιατρικές υπηρεσίες, αφού οι υγειονομικές ανάγκες του νησιού είναι ήδη αυξημένες, με τους γιατρούς να μη φτάνουν ούτε για να εξυπηρετήσουν στα νοσοκομεία.

Επιπλέον, οι αρμόδιες αρχές αποτυγχάνουν να εφαρμόσουν τις σαφείς διατάξεις της νομοθεσίας, οι οποίες ορίζουν ρητά πως οι νεοαφιχθέντες και οι νεοαφιχθείσες πρέπει αμέσως μετά την άφιξή τους και υπό την ευθύνη των αστυνομικών ή λιμενικών αρχών να παραπέμπονται στις προβλεπόμενες διαδικασίες πρώτης υποδοχής και ταυτοποίησης.

Στην Κρήτη, ωστόσο, δεν λειτουργεί καμία δομή της αρμόδιας Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης, ούτε έχει προβλεφθεί κάποιο κινητό κλιμάκιο, το οποίο θα μπορούσε να καλύψει τις άμεσες και κρίσιμες ανάγκες των νεοαφιχθέντων προσώπων, όπως έχει τονίσει και η RSA. Η οργάνωση αναφέρει ότι «παρά το γεγονός ότι ήδη τα στοιχεία από το 2024 υποδεικνύουν ότι έχει παγιωθεί μια νέα προσφυγική διαδρομή, κάτι που επιβεβαιώνεται από τα στοιχεία που παρουσιάζονται στη συνέχεια για το πρώτο εξάμηνο του 2025, και παρά τις προβλέψεις της νομοθεσίας για τις διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης και τις σχετικές υποσχέσεις της κυβέρνησης, μέχρι σήμερα δεν υπάρχει καμία κεντρική μέριμνα για την κάλυψη των αναγκών των νεοεισερχομένων, ούτε καν υφίστανται οι στοιχειώδεις αξιοπρεπείς συνθήκες για την ολιγοήμερη παραμονή όσων αιτούντων άσυλο φτάνουν σε Γαύδο και Κρήτη».

Η απουσία διεξαγωγής των διαδικασιών πρώτης υποδοχής συνεπάγεται σοβαρές ελλείψεις στον εντοπισμό των αφιχθέντων και δημιουργεί κινδύνους για άτομα που ανήκουν σε ευάλωτες κατηγορίες, όπως τα ασυνόδευτα ανήλικα ή εκείνοι/ες που αντιμετωπίζουν σοβαρά ιατρικά προβλήματα και χρήζουν άμεσης φροντίδας.

Περαιτέρω, οι απάνθρωπες συνθήκες που επικρατούν σε κέντρα κράτησης της Λιβύης – όπου πρόσφυγες και μετανάστες/ριες συχνά υφίστανται βασανιστήρια και εξευτελιστική μεταχείριση – καθιστούν σημαντικό ποσοστό των νεοαφιχθέντων ιδιαίτερα ευάλωτο και εντείνουν την ανάγκη για άμεση προστασία και παροχή ψυχολογικής υποστήριξης, η οποία είναι επίσης ανύπαρκτη.

Αλληλέγγυοι και αλληλέγγυες από το Στέκι Μεταναστών αναφέρουν στο TPP ότι εφοδίαζαν εθελοντικά τους πρόσφυγες με είδη πρώτης ανάγκης, μέσω μίας καμπάνιας που είχε διοργανωθεί. Ακόμη, βοηθούσαν στην καταγραφή της ευαλωτότητάς τους, αλλά και στις διασυνδέσεις με κατάλληλη νομική υποστήριξη. Ακόμη, λειτουργούσαν και ως παρατηρητές των συνθηκών κράτησης, επικοινωνώντας μέσω ανακοινώσεων τόσο στην τοπική κοινωνία όσο και στις οργανώσεις τις συνθήκες κράτησης των προσφύγων, καταγγέλλοντας σωρεία παρατυπιών.

«Ξαφνικά και ενώ μπαινοβγαίναμε κανονικά και χωρίς πρόβλημα στον εκθεσιακό χώρο, μας λένε ότι τέλος. Μας απαγορεύεται η είσοδος. Ζητήσαμε εξηγήσεις και μας είπαν ότι είναι εντολές άνωθεν!», αναφέρουν στο TPP, και φυσικά χωρίς να αντικατασταθεί θεσμικά το έργο που προσέφερε το Στέκι Μεταναστών. Απλώς οι πρόσφυγες και οι μετανάστες συνεχίζουν να μένουν στο εγκαταλελειμμένο κτίριο, χωρίς καινούρια ρούχα και παπούτσια, χωρίς καμία διαδικασία καταγραφής, ενώ μόνο οι τυχεροί έχουν πρόσβαση σε νομική υποστήριξη.

«Έκανα τη δουλειά της Ύπατης Αρμοστείας»  

Στα Χανιά, συναντήσαμε την εθελόντρια διαπολιτισμική διαμεσολαβήτρια Χριστίνα Γιάνναρη. Η Χριστίνα ξεκίνησε να ασχολείται με το προσφυγικό πριν αρκετά χρόνια, βοηθώντας οικογένειες αγνοούμενων μεταναστών να βρουν τους ανθρώπους τους – μία διαδικασία δύσκολη, χρονοβόρα, η οποία αποδίδει σπάνια καρπούς.

Η Χριστίνα ξεκαθαρίζει ότι η διαδρομή Τομπρούκ – Γαύδος ή Κρήτη δεν είναι ούτε έκπληξη, ούτε καινούρια. «Τα τελευταία χρόνια έχει παγιωθεί η διαδρομή Τομπρούκ – Ιταλία. Όσοι μετανάστες έφταναν στην Κρήτη ή στη Γαύδο νόμιζαν ότι έφτασαν στην Ιταλία και εκπλήσσονταν όταν μάθαιναν ότι βρίσκονται στην Ελλάδα. Αυτό μπορεί να συμβεί και τώρα, όμως τον τελευταίο ενάμιση χρόνο μπορούμε να πούμε ότι η διαδρομή Τομπρούκ – Γαύδος ή Κρήτη έχει παγιωθεί, αφού παρατηρούνται και λιγότερες αφίξεις στο Ανατολικό Αιγαίο. Οι εθνικότητες που φτάνουν στην Κρήτη είναι κυρίως Σουδανοί, λόγω των αυξημένων εντάσεων από τον εμφύλιο, Αιγύπτιοι, Σύριοι και λιγότερο από το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές», περιγράφει.

Η Χριστίνα δε γνωρίζει να μας πει γιατί παρά το γεγονός ότι εδώ και ενάμιση χρόνο η Γαύδος και η Κρήτη δέχονται μεγάλους αριθμούς προσφύγων, παρ’ όλα αυτά δεν υπάρχουν οργανώσεις στο νησί. «Στις άτυπες δομές της Κρήτης είναι μόνο ο Ερυθρός Σταυρός. Ό,τι βοήθεια εισφέρεται, είναι από το Στέκι Μεταναστών, ενώ έρχονται και δικηγόροι μετά από πίεση του Στεκιού. Πρακτικά, εγώ έκανα τη δουλειά της Ύπατης Αρμοστείας», περιγράφει, ενώ εξηγεί ότι δεδομένου ότι δεν υπάρχει πολλές φορές καν διερμηνέας, κάνει η ίδια τη μετάφραση, αφού έχει μάθει αραβικά.

«Πριν χρησιμοποιήσουν ως χώρο προσωρινής φιλοξενίας το Εκθεσιακό Κέντρο της Αγυιάς, χρησιμοποιούσαν ένα παιδικό camping στο Ακρωτήρι. Πήγαινα λοιπόν και μάζευα όλους τους ανήλικους και όλους τους ευάλωτους και έπαιρνα τα στοιχεία τους ένα προς ένα. Μετά την καταγραφή μου, τα παιδιά από το Στέκι Μεταναστών επικοινωνούσαν με φίλους και γνωστούς από οργανώσεις για να πάνε για παράδειγμα τα γυναικόπαιδα σε ξενώνες. Το ίδιο συνέβαινε τώρα και στον Εκθεσιακό Χώρο της Αγυιάς. Μέχρι που απέκλεισαν τα παιδιά από το Στέκι από εκεί, σταμάτησαν να πηγαίνουν και οι δικηγόροι, οπότε κι εγώ δεν μπορώ να πηγαίνω μόνη μου», εξηγεί.

Η Χριστίνα στέκεται στις συνθήκες κράτησης. «Μιλάμε για μία άθλια κατάσταση. Μέχρι και πριν ενάμιση μήνα δεν υπήρχε καν ντουζιέρα, αλλά και τώρα που έβαλαν, οι άνθρωποι κάνουν μπάνιο χύμα στο κύμα, μπροστά σε όλους χωρίς καμία ιδιωτικότητα. Εκεί, στο ίδιο τσιμεντένιο πάτωμα κοιμούνται κιόλας πάνω σε βρώμικες μοκέτες και κουβέρτες που δεν έχουν πλυθεί ποτέ. Οι αλληλέγγυοι από το Στέκι πήγαιναν ρούχα και παπούτσια. Η αντιδήμαρχος, η κα Ζερβουδάκη επέμενε ότι τους δίνονταν τα παπούτσια που πήγαιναν οι αλληλέγγυοι, αλλά αυτό που ίσως δεν σκέφτονται είναι ότι εμείς συνεχίζουμε να μιλάμε με τους ανθρώπους όταν πλέον είναι στα camps. Μου αναφέρουν λοιπόν ότι από τον εκθεσιακό χώρο φεύγουν όπως ήρθαν: ξυπόλητοι. Τα κανονικά στρώματα είναι μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού και το φαγητό είναι άθλιο», καταγγέλλει.

Ρωτήσαμε την Χριστίνα αν θεωρεί από την εμπειρία της ότι οι αριθμοί των αφίξεων έχουν αυξηθεί τόσο, ώστε να αλλάζει ολόκληρη η μεταναστευτική πολιτική της χώρας, χρησιμοποιώντας το έσχατο μέτρο της αναβολής των αιτήσεων ασύλου. «Προσωπικά, τρέχω πάρα πολύ με τις καραβιές. Ειλικρινά, δεν θα έλεγα ότι έχουν αυξηθεί τόσο. Τους τελευταίους μήνες είχαμε την μία καραβιά μετά την άλλη και φάνηκε μαζεμένο. Και τώρα πάλι (σ.σ. εννοεί τις ημέρες μετά τις 15 Αυγούστου), που έγινε χαμός, τρεις καραβιές ήρθαν. Φάνηκε ότι η κατάσταση είναι μη δαχειρίσιμη επειδή πρώτον, οι άτυπες δομές είναι στην κατάσταση που είναι και επειδή ενώ νωρίτερα τους έδιωχναν πολύ γρήγορα από την Αγυιά, τώρα που τα camps της υπόλοιπης Ελλάδας έχουν μεγαλύτερη πληρότητα και επειδή λόγω καλοκαιριού δεν υπήρχαν θέσεις στα καράβια, μένουν περισσότερο. Επίσης το άλλο που έχει αλλάξει είναι ότι συνήθως είχαμε καραβιές μέχρι την άνοιξη, μετά σταματούσαν και είχαμε ξανά Αύγουστο και Σεπτέμβρη. Τώρα ήρθαν Ιούνιο, Ιούλιο και μειώθηκαν τον Αύγουστο», περιγράφει.

Ύπατη Αρμοστεία στο TPP: Σε καμία περίπτωση δεν είναι η Κρήτη σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης

Το TPP επικοινώνησε με την Ύπατη Αρμοστεία προκειμένου να ενημερωθεί γιατί δεν έχει σταθερή παρουσία στην Κρήτη. «Να τονίσουμε ότι το έργο της υποδοχής, των καταγραφών ευαλωτότητας κλπ, είναι έργο των ελληνικών αρχών και εμείς, οι διεθνείς οργανώσεις δρούμε επικουρικά, πάντα υποστηρικτικά. Δεν αντικαθιστούμε το έργο που πρέπει να είναι ευθύνη της ελληνικής πολιτείας, ή οποιασδήποτε ευρωπαϊκής χώρας», ξεκαθάρισαν πηγές της Ύπατης Αρμοστείας στο TPP.

«Παρόλο που δεν έχουμε μόνιμη παρουσία στην Κρήτη είμαστε κοντά με τις αρχές και παρακολουθούμε τις εξελίξεις και δίνουμε είδη πρώτης ανάγκης στο Λιμεναρχείο. Στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων μας πραγματοποιούμε διάφορες επισκέψεις στην Κρήτη, η τελευταία ήταν στα μέσα του Ιουλίου. Πραγματοποιούμε επίσης επισκέψεις σε κέντρα κράτησης και ΠΡΟΚΕΚΑ. Βάσει των στοιχείων κάνουμε παρεμβάσεις στην πολιτεία», ανέφεραν.

Ωστόσο, υπάρχει ακόμη ένας παράγοντας: «Έχουμε σοβαρές περικοπές στην χρηματοδότηση ανθρωπιστικών προγραμμάτων. Επηρεάζονται λοιπόν και τα προγράμματά μας, και οι πόροι μας, ενώ σημειώνονται και σοβαρές περικοπές. Έχει περιοριστεί το προσωπικό μας κατά 50%. Άρα καταλαβαίνετε ότι υπάρχει ανάγκη να προτεραιοποιήσουμε την εστίαση. Μέχρι τον Ιούνιο, είχαμε συνάδελφο στην Κρήτη, πλέον όχι».

Το σημαντικότερο ωστόσο, είναι ότι σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία, η Κρήτη δεν αντιμετωπίζει δα και τόσο πρωτοφανή κατάσταση. Οι ίδιες πηγές διευκρινίζουν: «Έχουμε αύξηση των ροών από την Κρήτη. Είδαμε μία αύξηση τον Ιούλιο, την οποία δεν την βλέπουμε τόσο πια. Σίγουρα δεν μπορούμε να μιλάμε για κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Οι αριθμοί είναι πραγματικά διαχειρίσιμοι».

Λιγότερες οι αφίξεις στην Ελλάδα ως τον Αύγουστο του 2025 σε σχέση με το 2024

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, οι συνολικές αφίξεις στην Ελλάδα το 2025 όχι μόνο δεν είναι αυξημένες στον βαθμό που παρουσιάζει επικοινωνιακά το υπουργείο Μετανάστευσης, μιλώντας για «οργανωμένη εισβολή» και άλλα συναφή για να δικαιολογήσει το επαίσχυντο μέτρο της αναστολής της εξέτασης των ασύλων, αλλά μάλιστα είναι μειωμένες.

Ως και τον Αύγουστο του 2025, στην Ελλάδα έχουν έρθει συνολικά 28,467 μετανάστες. Οι 25,310 δια θαλάσσης και οι 3,157 από στεριά, από τη μεταναστευτική διαδρομή του Έβρου.

Τον αντίστοιχο μήνα του 2024, έφτασαν στην Ελλάδα συνολικά 32.821 μετανάστες σε στεριά και θάλασσα (σ.σ. προκύπτει από την πρόσθεση των αφίξεων ανά μήνα). Όπως μπορείτε να δείτε και από το γράφημα παρακάτω, η τάση από το 2024 ως το 2025, είναι πτωτική.

Από τα επιμέρους στοιχεία, εξάγεται το συμπέρασμα ότι απλώς έχει αλλάξει η μεταναστευτική διαδρομή, κάτι διόλου άγνωστο.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ ως και το τέλος του 2024 ήρθαν στη χώρα 62,022 μετανάστες, εκ των οποίων οι 54,484 από τη θάλασσα. Όπως φαίνεται από τους αριθμούς, ο μεταναστευτικός διάδρομος της Κρήτης είχε ήδη ανοίξει, αφού σημειώθηκαν 4,821 αφίξεις. Αυτό που παρουσιάζει ενδιαφέρον, είναι ότι η διαδρομή του Έβρου και του Ανατολικού Αιγαίου ήταν ακόμη αρκετά ενεργή. Συγκεκριμένα στον Έβρο σημειώθηκαν συνολικά 7,538 αφίξεις και στη Λέσβο 11,162.

Επίσης στη Σάμο κατέφτασαν 9,907 αιτούντες άσυλο, συνολικά σε Λέρο, Κάλυμνο, Κω, Σύμη, Τήλο και Καστελόριζο περίπου 10,850 αφίξεις, μόνο στη Ρόδο 7,345 και στα νησιά των Κυκλάδων 5,113.

Αντιθέτως, η εικόνα το 2025 είναι πολύ διαφορετική. Ως το τέλος του Αυγούστου 2025, έχουν σημειωθεί 28,467 αφίξεις συνολικά, εκ των οποίων οι 11,166 στην Κρήτη.

Οι ροές τόσο στο Ανατολικό Αιγαίο, στον Έβρο και στις Κυκλάδες φαίνονται αρκετά μειωμένες. Στον Έβρο μέχρι στιγμής έχουν αφιχθεί 3,157 αιτούντες άσυλο, στη Λέσβο μόλις 2,314, στη Ρόδο 2,040, ενώ στις Κυκλάδες 1,937.

Όπως αναφέρουν οι ίδιες πηγές της Ύπατης Αρμοστείας στο TPP: «Απευθείας αφίξεις από την Ανατολική Λιβύη στην Κρήτη αρχίσαμε να βλέπουμε από τον Νοέμβριο του 2023. Οι αριθμοί όμως και φέτος, το 2025, σε καμία περίπτωση δε δείχνουν ότι περνάμε κάποια κρίση ως χώρα. Ειδικά αν μελετήσει κανείς τα στοιχεία άλλων περιόδων. Όμως το μέτρο του υπουργείου περί αναστολής της εξέτασης των αιτήσεων ασύλου, ακόμα και αν η χώρα βρισκόταν σε κρίση, δε συνάδει με το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο».

Όπως ανέφερε η Ύπατη Αρμοστεία τον Ιούλιο, όταν κατατέθηκε η τροπολογία: «Ακόμη και σε περιόδους μεταναστευτικής πίεσης, τα κράτη πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι άνθρωποι που αναζητούν άσυλο έχουν πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου. Το να επιστρέφονται άνθρωποι σε μέρη όπου μπορεί να αντιμετωπίζουν απειλές για τη ζωή ή την ελευθερία τους θα παραβίαζε την αρχή της μη επαναπροώθησης (non-refoulement). Τα κράτη δεν μπορούν να παρεκκλίνουν από αυτή τη σημαντική αρχή του διεθνούς δικαίου. Ταυτόχρονα, το διεθνές δίκαιο επιτρέπει την επιστροφή όσων ατόμων απορρίφθηκε η αίτηση ασύλου τους μετά την εξέταση των υποθέσεών τους, κάτι που λειτουργεί ως πυλώνας για την εύρυθμη λειτουργία ενός συστήματος ασύλου».

Αντιδήμαρχος Κοινωνικής Πολιτικής δήμου Χανίων: Η επικοινωνία με το υπουργείο είναι σαν την επικοινωνία με τον πλανήτη Άρη

Το TPP επικοινώνησε με την Αντιδήμαρχο Κοινωνικής Πολιτικής του Δήμου Χανίων, κα Ζερβουδάκη και απηύθυνε ερωτήματα σχετικά με τις συνθήκες κράτησης. «Ο χώρος είναι προσωρινά παραχωρημένος, δεν ανήκει στον δήμο Χανίων. Δεν μπορούν να γίνουν μόνιμες κατασκευές, και δεν υπάρχει άλλος χώρος», είπε.

H κα Ζερβουδάκη, ερωτηθείσα για το αν ο δήμος έχει επικοινωνήσει για το ζήτημα με το αρμόδιο υπουργείο, παρομοιάζει τις συνεννοήσεις σαν επικοινωνία με τον πλανήτη Άρη. «Εμείς ζητάμε τα χρήματα τα οποία έχουν ήδη δαπανηθεί και κωφεύουν όλοι. Δεν έχουμε πάρει ούτε cent. Κανονικά θα έπρεπε να έχουμε σταματήσει και τη σίτιση για να καταλάβει το υπουργείο ότι χωρίς το Δήμο Χανίων δεν θα υπήρχε ούτε αυτό. Ούτε για το φαγητό δεν έχουν μεριμνήσει. Συν τοις άλλοις έρχεται η τροπολογία και δίνουν την αρμοδιότητα της μεταγωγής των ανθρώπων στην αστυνομία. Η αστυνομία κάνει όμως πως δεν γνωρίζει τίποτα. Από τον Χρυσοχοΐδη μέχρι να πάει κάτω. Λένε πως δεν έχουν αστυνομικούς για να κάνουν τις μεταγωγές και έτσι οι άνθρωποι μένουν σε αυτές τις συνθήκες στην Αγυιά για πάνω από 15 μέρες.

Η αντιδήμαρχος εκτιμά ότι η παραπάνω κατάσταση είναι σαν μία έμμεση πίεση για να δημιουργηθεί μία μόνιμη δομή στην Κρήτη. «Φυσικά και δεν το θέλει αυτό η τοπική αυτοδιοίκηση όταν υπάρχουν ήδη κλειστές δομές (σ.σ. εννοεί στην υπόλοιπη χώρα) οι οποίες έχουν μεγάλη χωρητικότητα για να υποδεχθούν κόσμο. Εμείς προτείνουμε τρεις προσωρινές δομές σε Χανιά, Ρέθυμνο, Ηράκλειο με βελτιωμένες συνθήκες», δηλώνει.

Σχετικά με τις καταγγελίες για τις απευθείας αναθέσεις απαντά: «Ούτε καν φυσικά. Εμείς κινούμαστε μέσα στο πλαίσιο της νομιμότητας. Όταν έρθει καραβιά θα πρέπει να πράξουμε εδώ και τώρα. Θα πρέπει να έχουμε άμεσα τουαλέτες και σίτιση. Φυσικά και έχει βγει διαγωνισμός και για τις τουαλέτες και για τη σίτιση και κάθε φορά τον ανανεώνουμε αν χρειαστεί. Όχι σκέψη, αλλά ούτε υπόνοια για ζητήματα ηθικής. Όποιος θέλει ας ψάξει τα τελευταία έξι χρόνια να δει τις διαδικασίες, και να ψάξει και τα προηγούμενα, να δούμε».

Η κα Ζερβουδάκη δε γνώριζε το λόγο που οι αλληλέγγυοι του Στεκιού Μεταναστών αποκλείστηκαν. Ωστόσο είπε: «Ερχόντουσαν τα παιδιά από το Στέκι, είχαν έρθει και από τον Δικηγορικό Σύλλογο, και πολύ σωστά άφηναν πράγματα εκεί. Όμως δεν μπορούν να πηγαίνουν μέσα και να δίνουν επιλεκτικά πράγματα σε 5-10 ανθρώπους. Έχω δει με τα μάτια μου οι μετανάστες να πλακώνονται γιατί ο ένας πήρε ένα παπούτσι και ο άλλος μία παντόφλα. Οπότε οι λιμενικοί τι κάνουν; Κοιτάζουν να δουν στο τέλος, την ημέρα που είναι να φύγουν, ποιος χρειάζεται παπούτσια, ποιος μπουφάν και τα διανέμουν. Οι άνθρωποι θεωρούνται προσωρινά κρατούμενοι και δεν μπορεί να μπαίνει εκεί μέσα ο καθένας».

Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι οι αλληλέγγυος από το Στέκι Μεταναστών τόνισε στο TPP ότι αν είχαν προϊόντα, όπως παπούτσια, τα οποία δεν έφταναν για όλους, δεν τα διένειμαν οι ίδιοι, ακριβώς επειδή είχε προβλεφθεί ο παράγοντας να υπάρξουν εντάσεις.

Σχετικά με την τροπολογία Πλεύρη, η κα Ζερβουδάκη εκτιμά ότι δε φαίνεται να έχει μειώσει τις ροές. «Οι ροές τον τελευταίο μήνα μειώθηκαν εξαιτίας των ανέμων. Έτσι το αντιλαμβάνομαι. Παρ’ όλα αυτά, το μεταναστευτικό είναι πανευρωπαϊκό θέμα. Το να παίρνουμε μέτρα σπασμωδικά επειδή παρουσιάστηκε ένα φαινόμενο δεν νομίζω ότι είναι το καλύτερο που θα μπορούσαμε να κάνουμε. Πού θα στοιβάζονται αυτοί οι άνθρωποι, τι θα γίνει αν τρεις μήνες δεν μπορούν να πάρουν άσυλο και να φύγουν; Μιλάμε για ανθρώπινες ψυχές. Η Ευρώπη πρωτίστως πρέπει να μεριμνήσει», κατέληξε.

Δομές προσωρινής φιλοξενίας θέλει η τοπική αυτοδιοίκηση – Για κλειστό κέντρο πιέζει το υπουργείο

Παρά τους τίτλους ότι «φουντώνουν» οι συζητήσεις για τη δημιουργία μίας κλειστής δομής στην Κρήτη, αυτό που φαίνεται να επικρατεί τους τελευταίους μήνες είναι η απόλυτη σιωπή. «Δεν υπάρχει καμία συζήτηση τελευταία», αναφέρει στο TPP ο δήμαρχος Ρεθύμνου και πρόεδρος της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Κρήτης, Γιώργης Μαρινάκης.

«Το κομμάτι της μόνιμης, κλειστής δομής, το σχεδιάζουν προφανώς για εμάς, χωρίς εμάς. Ψάχνουν να βρουν που θα μπορέσουν να την εγκαταστήσουν. Πάντως καμία διαβούλευση δεν γίνεται με κανέναν μας», αναφέρει.

Σχετικά με την πρόταση της τοπικής αυτοδιοίκησης για προσωρινές δομές, φαίνεται να υπάρχει κώλυμα στο Ηράκλειο. Όπως λέει ο κ. Μαρινάκης «το μεγάλο πρόβλημα είναι η αδυναμία του Ηρακλείου να υποδείξει οποιαδήποτε ακόμα και στοιχειωδώς επαρκή λύση. Το Ηράκλειο που είναι ο μεγαλύτερος νομός της Κρήτης με τα δύο μεγαλύτερα νοσοκομεία, με το μεγαλύτερο αεροδρόμιο και το μεγαλύτερο λιμάνι, δεν μπορεί να βρει ας πούμε μία αποθήκη για να μαζέψει κόσμο κάποια στιγμή έκτακτης ανάγκης».

«Πρέπει να το σκεφτούν πάρα πολύ καλά. Για να γίνει μία μόνιμη δομή πρέπει να βάλουν πρώτα κριτήρια», αναφέρει, ενώ γνωστοποιεί ότι υπήρξε σκέψη για δημιουργία δομής σε ένα παλιό στρατόπεδο σε ένα χωριουδάκι του Ρεθύμνου. «Δεν παίζει αυτή η πρόταση πλέον αλλά ήταν μία εγκληματική επιλογή», είπε.

«Να γίνεται διαλογή ανθρώπων με δεξιότητες και να έρχονται γιατί χρειαζόμαστε εργατικά χέρια» – «Η μαγκιά είναι να τους σταματάνε στο Τομπρούκ», λέει ο δήμαρχος Ρεθύμνου

Ο κ. Μαρινάκης εκτιμά ότι για να γίνει η δομή, θα πρέπει να δώσουν και στους Κρητικούς τα κίνητρα που έδωσαν στη Μυτιλήνη. «Η Κρήτη παράγει το 15% του ΑΕΠ της Ελλάδος. Θα το διαλύσουν ή θα δώσουν τα κίνητρα που έδωσαν στη Μυτιλήνη. Θα τολμήσουν να πουν στους Κρητικούς σας χαρίζουμε ή σας μειώνουμε τον ΦΠΑ; Πόσο κοστίζει αυτό στο ελληνικό κράτος;», είπε, ενώ πρότεινε επίσης… διαλογή ανθρώπων με δεξιότητες, διότι «χρειαζόμαστε εργατικά χέρια». Σχολιάσαμε στον δήμαρχο ότι το μεταναστευτικό αφορά ανθρώπους που αιτούνται διεθνή προστασία και άρα δεν μπορεί να προσεγγίζεται έτσι, χωρίς την εξέταση ασύλου. Και απάντησε: «Δυστυχώς, από τους ερχόμενους, οι πλείστοι είναι Αιγύπτιοι και όχι από εμπόλεμη περιοχή».

Καταλήγοντας ανέφερε: «Προφανώς το υπουργείο προετοιμάζεται. Τι δομή θέλουν όμως; Για να κρατήσουν φυλακισμένους 10.000 ανθρώπους; Για να κάνουν εδώ το Αλκατράζ; Δεν γίνεται εδώ να φτιάξουν ένα Αλκατράζ. Προσωπικά δεν είμαι βέβαιος επίσης και ότι η απόφαση για απαγόρευση του ασύλου μπορεί να κρατήσει περαιτέρω. Αντίκειται στο ευρωπαϊκό δίκαιο και στην ελληνική νομοθεσία. Πρέπει η Ευρωπαϊκή Ένωση να κάνει ουσιαστική διαπραγμάτευση με τους απέναντι (σ.σ. εννοεί τη Λιβύη). Πρέπει να κάνουν τη μαγκιά να μη φεύγει κανείς από το Τομπρούκ. Ό,τι είναι να γίνει, να γίνεται εκεί», ήταν η πρότασή του, παρά τις καταγγελίες σε βάρος των Λιβυκών Αρχών για βασανιστήρια και συνεχείς παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Θα ακολουθήσει αναλυτικό ρεπορτάζ με το Β’ Μέρος της Αποστολής του TPP στη Γαύδο.