Τα μπολς των ΛΕΞ, Αντετοκούνμπο και άλλων
Ο ΛΕΞ θεωρείται η φωνή των περιθωρίων της Θεσσαλονίκης. Γεμίζει στάδια και η μουσική του παίζεται παντού. Από τη μία, ο ΛΕΞ έχει φέρει τη φωνή των γειτονιών στο mainstream, ανοίγοντας διάλογο για τα προβλήματα της εργατικής τάξης και άλλων περιθωριοποιημένων ομάδων. Από την άλλη, έχει μετατρέψει τη συλλογική ιστορία του περιθωρίου σε ατομική “επίδειξη”.
Στο άλμπουμ “Μετρό” του 2022, ο ΛΕΞ ραπάρει: “Ρωτάνε πού πήγε η ευφυΐα μου όταν τους λέω να πάρουν τα τρία μου / πάντα δεν είχαμε μία, το μόνο που μ’ έσωζε ήταν τ’ αρχίδια μου”. Μια δήλωση ματσό αυτοπεποίθησης, μιας τοξικής αρρενωπότητας που γίνεται σήμα κατατεθέν. Χιλιάδες σήμερα μιμούνται αυτό το στυλ, τη στάση, το φλεξάρισμα. Από τις “πλατίνες” του ΛΕΞ μέχρι τους πανηγυρισμούς του Ρονάλντο που λένε “εγώ είμαι εδώ και κανείς άλλος” και του Αντετοκούνμπο που μας δείχνει πόσο μεγάλα τα έχει, η κουλτούρα της ατομικής προβολής κυριαρχεί παντού.
Η αντίσταση της συλλογικότητας και ο μύθος του αυτοδημιούργητου
Στη ραπ σκηνή υπάρχουν φωνές που θυμίζουν ότι “η αλληλεγγύη είναι το όπλο των λαών”. Που μιλούν για το “εμείς” αντί για το “εγώ”. Που αναγνωρίζουν ότι κάθε στίχος, κάθε ρίμα, κάθε beat, στηρίζεται σε μια ολόκληρη παράδοση. Από τους Taburo Bota και τους Κοινούς Θνητούς μέχρι τους Social Waste που μιλούν για συλλογικές αντιστάσεις, για αλληλεγγύη, για τη δύναμη της κοινότητας. Μας θυμίζουν ότι η δημιουργία και η επανάσταση είναι πάντα μια αλυσίδα που μας συνδέει.
Όταν ο ΛΕΞ ή οποιοσδήποτε παρουσιάζεται ως “αυτοδημιούργητος”, αποκρύπτεται η αλήθεια. Κανείς και καμιά δεν γράφει τραγούδια από το μηδέν. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί, οι ρυθμοί που ακολουθεί, οι ιστορίες που διηγείται – όλα έχουν ρίζες που εκτείνονται βαθιά στο παρελθόν. Από τη blues των καταπιεσμένων του αμερικανικού Νότου μέχρι τον Biggie (Notorius BIG) που αναφέρει ο ΛΕΞ, η μουσική είναι πάντα συλλογική υπόθεση. Κάθε καλλιτέχνης χτίζει πάνω σε θεμέλια που έβαλαν άλλες και άλλοι.
Ακριβώς όπως στη μουσική, έτσι και στον ομαδικό αθλητισμό βλέπουμε μια παρόμοια κατάσταση. Οι ατομικές ηρωοποιήσεις, οι εγωκεντρικοί πανηγυρισμοί, η προβολή του “εγώ” πάνω από την ομάδα. Ξεχνάμε ότι ακόμα και ο πιο ταλαντούχος παίκτης χρειάζεται άλλους για να παίξει. Ότι πίσω από κάθε γκολ κρύβεται η δουλειά του προπονητή/τριας, του φυσιοθεραπευτή/τριας, ακόμα και του φροντιστή που πλένει τις φανέλες και καθαρίζει τις μπάλες.
Ένας κόσμος που καταρρέει
Δεν είναι ευθύνη του ΛΕΞ και του Αντετοκούνμπο να σώσουν τον κόσμο. Αυτό που κάνουν, το κάνουν εξαιρετικά. Αλλά ως κοινωνία, πρέπει να αναρωτηθούμε: τι πρότυπα προβάλλουμε;
Όταν το “φλεξ” πρέπει να ακολουθεί την επιτυχία, όταν η ατομική προβολή θεωρείται αρετή, τότε χάνουμε κάτι πολύτιμο: την αίσθηση ότι ανήκουμε κάπου, ότι είμαστε μέρος ενός συνόλου. Χρειαζόμαστε καλλιτέχνες και αθλητές/τριες που θα τολμήσουν να πουν “εμείς” αντί για “εγώ”. Που θα αναγνωρίσουν τις ρίζες τους και θα τιμήσουν τη συλλογική κληρονομιά. Που θα δείξουν ότι η πραγματική δύναμη βρίσκεται στην ενότητα, όχι στον ατομικισμό.
Καλλιτέχνες όπως ο ΛΕΞ έχουν τη δύναμη να δείξουν έναν άλλο δρόμο. Να μετατρέψουν το “φλεξ” σε “respect” – σεβασμό για τους ανθρώπους που τους στήριξαν, για την πόλη που τους γέννησε, για την παράδοση πάνω στην οποία χτίζουν. Γιατί δεν υπάρχει πιο τοξική ιδέα από τον μύθο του αυτοδημιούργητου. Είναι σαν να λέει κάποιος “εγώ μόνος μου έμαθα να μιλάω”. Χωρίς δασκάλες, χωρίς βιβλία, χωρίς γλώσσα, χωρίς κοινωνία.
Ο κόσμος σήμερα καταρρέει. Αλλά πρέπει να παλέψουμε μέχρι τέλους. Όχι με φλεξ πανηγυρισμούς και φλεξ στίχους αλλά θυμίζοντας ότι κανένα άτομο δεν τα καταφέρνει μόνο του. “Η αλληλεγγύη μας το μόνο όπλο εκεί ελπίζουμε / Για αυτό δεν σταματάμε ο ένας τον άλλο να στηρίζουμε”.
—
Ο Βασίλης Κωστάκης είναι μέλος της συλλογικότητας AnotherFootball. Ο στίχος που κλείνει το κείμενο είναι των Κοινών Θνητών.