-
Ήταν η κατάρρευση της Lehman Brothers χειρότερη από την 11η Σεπτρμβρίου για την αμερικανική ισχύ;
Απόδοση κειμένου του Gideon Rachman στους Financial Times
Οι κάτοικοι των Η.Π.Α. έχουν δύο δυσάρεστες επετείους μέσα στον Σεπτέμβριο. Σχεδόν 10 χρόνια πριν επιβατικά αεροσκάφη έπεσαν μετά από αεροπειρατεία στους Δίδυμους Πύργους σκοτώνοντας σχεδόν 3.000 ανθρώπους, ενώ μόλις πριν δύο χρόνια κατάρρευσε η τράπεζα Lehman Brothers προκαλώντας μια παγκόσμια οικονομική κρίση και απειλώντας για μια νέα μεγάλη ύφεση.
Και τα δύο γεγονότα εξελίχθηκαν στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης. Και τα δύο άλλαξαν τον κόσμο, όταν όμως θα γραφτούν τα βιβλία της ιστορίας ποιό θα θεωρηθεί πιο σημαντικό;
Ο συντάκτης των Financial Times θεωρεί ότι παρόλο που φαίνεται περίεργο κατά τη γνώμη του πιο σημαντική ήταν η οικονομική κρίση. Σίγουρα η 11η Σεπτεμβρίου υπήρξε σταθμός και έδωσε τέλος σε μια ολόκληρη εποχή εφορίας μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Δυο πόλεμοι, στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ ξεκίνησαν από την 11/9 και η Αμερική ξεκίνησε τη μάχη με τους σκληροπυρηνικούς Ισλαμιστές σε ένα «πόλεμο με την τρομοκρατία» που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Από την άλλη μεριά οι μεγαλύτεροι φόβοι που προκάλεσε η κατάρρευση της Lehman Brothers δεν επιβεβαιώθηκαν. Δεν υπήρξε Μεγάλη Ύφεση. Η ανάπτυξη επανήλθε στην οικονομία. Η παγκοσμιοποίηση, που αποτελεί τη μεγάλη μόδα των τελευταίων 30 ετών, δεν έβαλε όπισθεν. Ωστόσο ο συντάκτης των FT πιστεύει ότι η οικονομική κρίση θα αποδειχτεί σημαντικότερο σημείο καμπής, όχι μόνο για την οικονομία αλλά γενικότερα γεοπολιτικά.
Οι επιθέσεις στη Νέα Υόρκη και την Ουάσινγκτον το 2001 παρόλο που τρόμαξε τους Αμερικάνους δεν αμφισβήτησε την κυριαρχία των ΗΠΑ στο παγκόσμιο γεοπολιτικό και οικονομικό στερέωμα. Αντίθετα οδήγησε σε μια δραματική αναγέννηση της Αμερικανικής δύναμης. Δύο κυβερνήσεις στην άλλη μεριά της υδρογείου ανατράπηκαν. Αμέσως μετά τις επιθέσεις στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν οι υποστηρικτές του George Bush ένοιωθα ποιο σίγουροι από ποτέ. Ο συντηρητικός αρθογράφος Charles Krauthammer έφτασε στο σημείο να γράψει ότι οι ΗΠΑ «ο πλανήτης ελέγχεται από μια υπερδύναμη που δεν μπορεί να αγγίξει κανένας ανταγωνιστής».
Από το 2008 ήταν πλέον σαφές οι νίκες στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν έδωσαν τη θέση τους σε κάτι πιο ομιχλώδες και απελπιστικό. Ωστόσο η οικονομική δύναμη φαίνεται ότι συνεχίζει να παρέχει μια σταθερή βάση που ορίζει την θέση της στο παγκόσμιο στερέωμα.
Η οικονομική κρίση έχει αλλάξει εν μέρη αυτή την υπόθεση, σχεδόν σίγουρα για πάντα. Ως επακόλουθο της κρίσης οι ΗΠΑ είναι λιγότερο σίγουρες για τα όρια της ίδιας τους της δύναμης. Ακόμα και τη στιγμή που ο Barack Obama έστελνε περισσότερα στρατεύματα στο Αφγανιστάν στην ομιλία του ανέφερε ότι δεν είναι δυνατό να αγνοηθεί το κόστος αυτών των πολέμων. Οι περικοπές στην άμυνα θεωρούνται δεδομένες.
Αλλά δεν είναι μόνο ότι η Αμερική δε νοιώθει εμπιστοσύνη στα όριά της. Γνωρίζει πλέον και τη δύναμη των πιθανών ανταγωνιστών της. Στους πρώτους μήνες της οικονομικής κρίσης η συζήτηση περιστρεφόταν γύρο από το αν η κρίση θα οδηγήσει την οικονομία σε παγκόσμια ύφεση, αλλά η Κίνα και η Ασία αντεπιτέθηκαν ανακάμπτοντας πολύ πιο γρήγορα από τις ΗΠΑ και τον υπόλοιπο δυτικό κόσμο.
Η οικονομική κρίση ανάγκασε την Αμερική να συνειδητοποιήσει ότι η «πρόκληση της Κίνας» δεν είναι κάτι που θα την απασχολήσει στο μακρινό μέλλον. Συμβαίνει εδώ και τώρα. Παρόλο που πιθανότατα θα χρειαστούν ακόμα 15 χρόνια για να ξεπεράσει η Κίνα την οικονομία της Αμερικής, σε ορισμένους σημαντικούς τομείς η Κίνα έχει ήδη πάρει τα ηνία. Διαθέτει τα μεγαλύτερα αποθεματικά παγκοσμίως. Είναι ο Νο1 εξαγωγέας. Είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός ατσαλιού και αερίων του θερμοκηπίου. Είναι η μεγαλύτερη αγορά αυτοκινήτου και πλέον είναι και ο μεγαλύτερος εμπορικός συνεργάτης μερικών σημαντικών αναπτυσσόμενων οικονομιών, όπως της Ινδίας και της Βραζιλίας.
Προς στιγμήν η Αμερική παραμένει ηγέτιδα δύναμη ακόμα και στην «πίσω αυλή της», στον Ειρηνικό. Ωστόσο η Κίνα είναι πιθανό να προκαλέσει τις ΗΠΑ για την ηγεμονία της περιοχής τα προσεχή χρόνια. Αυτή η νέα αντιπαλότητα έχει ήδη δημιουργήσει εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών και προκάλεσε την υιοθέτηση προστατευτικών μέτρων από το Κογκρέσο των ΗΠΑ.
Οι αναταραχές της 11ης και της 15ης Σεπτεμβρίου δημιούργησαν διαφορετικές προκλήσεις στην Αμερικάνικη δύναμη. Οι μαχητές του Ισλάμ έχουν ακόμα υποθετικά τη δύναμη να κάνουν τεράστια ζημιά αλλά η ιδέα ότι οι γεοπολιτική τάση του επόμενου αιώνα θα είναι η δημιουργία ενός παγκόσμιου ισλαμικού χαλιφάτου ανήκει στη σφαίρα του φανταστικού.
Αντιθέτως, φαίνεται απόλυτα λογικό ότι ακριβώς όπως ο 20ος ήταν ο Αμερικάνικος αιώνας, ο 21ος να ανήκει στην Ασία. Ο οικονομικός μετασχηματισμός που υποστηρίζει αυτή την αλλαγή στην ηγεσία είχε ξεκινήσει πριν την οικονομική κρίση αλλά η ίδια η κρίση αποκάλυψε και πιθανών επιτύγχανε την πτώση της δυτικής κυριαρχίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο συντάκτης των Financial Times πιστεύει ότι η 15η Σεπτεμβρίου θα μείνει στην ιστορία σαν η ημερομηνία που πραγματικά άλλαξε τον κόσμο.
Διαβάστε το άρθρο των Financial Times »
Οι κάτοικοι των Η.Π.Α. έχουν δύο δυσάρεστες επετείους μέσα στον Σεπτέμβριο. Σχεδόν 10 χρόνια πριν επιβατικά αεροσκάφη έπεσαν μετά από αεροπειρατεία στους Δίδυμους Πύργους σκοτώνοντας σχεδόν 3.000 ανθρώπους, ενώ μόλις πριν δύο χρόνια κατάρρευσε η τράπεζα Lehman Brothers προκαλώντας μια παγκόσμια οικονομική κρίση και απειλώντας για μια νέα μεγάλη ύφεση.
Και τα δύο γεγονότα εξελίχθηκαν στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης. Και τα δύο άλλαξαν τον κόσμο, όταν όμως θα γραφτούν τα βιβλία της ιστορίας ποιό θα θεωρηθεί πιο σημαντικό;
Ο συντάκτης των Financial Times θεωρεί ότι παρόλο που φαίνεται περίεργο κατά τη γνώμη του πιο σημαντική ήταν η οικονομική κρίση. Σίγουρα η 11η Σεπτεμβρίου υπήρξε σταθμός και έδωσε τέλος σε μια ολόκληρη εποχή εφορίας μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Δυο πόλεμοι, στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ ξεκίνησαν από την 11/9 και η Αμερική ξεκίνησε τη μάχη με τους σκληροπυρηνικούς Ισλαμιστές σε ένα «πόλεμο με την τρομοκρατία» που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Από την άλλη μεριά οι μεγαλύτεροι φόβοι που προκάλεσε η κατάρρευση της Lehman Brothers δεν επιβεβαιώθηκαν. Δεν υπήρξε Μεγάλη Ύφεση. Η ανάπτυξη επανήλθε στην οικονομία. Η παγκοσμιοποίηση, που αποτελεί τη μεγάλη μόδα των τελευταίων 30 ετών, δεν έβαλε όπισθεν. Ωστόσο ο συντάκτης των FT πιστεύει ότι η οικονομική κρίση θα αποδειχτεί σημαντικότερο σημείο καμπής, όχι μόνο για την οικονομία αλλά γενικότερα γεοπολιτικά.
Οι επιθέσεις στη Νέα Υόρκη και την Ουάσινγκτον το 2001 παρόλο που τρόμαξε τους Αμερικάνους δεν αμφισβήτησε την κυριαρχία των ΗΠΑ στο παγκόσμιο γεοπολιτικό και οικονομικό στερέωμα. Αντίθετα οδήγησε σε μια δραματική αναγέννηση της Αμερικανικής δύναμης. Δύο κυβερνήσεις στην άλλη μεριά της υδρογείου ανατράπηκαν. Αμέσως μετά τις επιθέσεις στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν οι υποστηρικτές του George Bush ένοιωθα ποιο σίγουροι από ποτέ. Ο συντηρητικός αρθογράφος Charles Krauthammer έφτασε στο σημείο να γράψει ότι οι ΗΠΑ «ο πλανήτης ελέγχεται από μια υπερδύναμη που δεν μπορεί να αγγίξει κανένας ανταγωνιστής».
Από το 2008 ήταν πλέον σαφές οι νίκες στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν έδωσαν τη θέση τους σε κάτι πιο ομιχλώδες και απελπιστικό. Ωστόσο η οικονομική δύναμη φαίνεται ότι συνεχίζει να παρέχει μια σταθερή βάση που ορίζει την θέση της στο παγκόσμιο στερέωμα.
Η οικονομική κρίση έχει αλλάξει εν μέρη αυτή την υπόθεση, σχεδόν σίγουρα για πάντα. Ως επακόλουθο της κρίσης οι ΗΠΑ είναι λιγότερο σίγουρες για τα όρια της ίδιας τους της δύναμης. Ακόμα και τη στιγμή που ο Barack Obama έστελνε περισσότερα στρατεύματα στο Αφγανιστάν στην ομιλία του ανέφερε ότι δεν είναι δυνατό να αγνοηθεί το κόστος αυτών των πολέμων. Οι περικοπές στην άμυνα θεωρούνται δεδομένες.
Αλλά δεν είναι μόνο ότι η Αμερική δε νοιώθει εμπιστοσύνη στα όριά της. Γνωρίζει πλέον και τη δύναμη των πιθανών ανταγωνιστών της. Στους πρώτους μήνες της οικονομικής κρίσης η συζήτηση περιστρεφόταν γύρο από το αν η κρίση θα οδηγήσει την οικονομία σε παγκόσμια ύφεση, αλλά η Κίνα και η Ασία αντεπιτέθηκαν ανακάμπτοντας πολύ πιο γρήγορα από τις ΗΠΑ και τον υπόλοιπο δυτικό κόσμο.
Η οικονομική κρίση ανάγκασε την Αμερική να συνειδητοποιήσει ότι η «πρόκληση της Κίνας» δεν είναι κάτι που θα την απασχολήσει στο μακρινό μέλλον. Συμβαίνει εδώ και τώρα. Παρόλο που πιθανότατα θα χρειαστούν ακόμα 15 χρόνια για να ξεπεράσει η Κίνα την οικονομία της Αμερικής, σε ορισμένους σημαντικούς τομείς η Κίνα έχει ήδη πάρει τα ηνία. Διαθέτει τα μεγαλύτερα αποθεματικά παγκοσμίως. Είναι ο Νο1 εξαγωγέας. Είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός ατσαλιού και αερίων του θερμοκηπίου. Είναι η μεγαλύτερη αγορά αυτοκινήτου και πλέον είναι και ο μεγαλύτερος εμπορικός συνεργάτης μερικών σημαντικών αναπτυσσόμενων οικονομιών, όπως της Ινδίας και της Βραζιλίας.
Προς στιγμήν η Αμερική παραμένει ηγέτιδα δύναμη ακόμα και στην «πίσω αυλή της», στον Ειρηνικό. Ωστόσο η Κίνα είναι πιθανό να προκαλέσει τις ΗΠΑ για την ηγεμονία της περιοχής τα προσεχή χρόνια. Αυτή η νέα αντιπαλότητα έχει ήδη δημιουργήσει εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών και προκάλεσε την υιοθέτηση προστατευτικών μέτρων από το Κογκρέσο των ΗΠΑ.
Οι αναταραχές της 11ης και της 15ης Σεπτεμβρίου δημιούργησαν διαφορετικές προκλήσεις στην Αμερικάνικη δύναμη. Οι μαχητές του Ισλάμ έχουν ακόμα υποθετικά τη δύναμη να κάνουν τεράστια ζημιά αλλά η ιδέα ότι οι γεοπολιτική τάση του επόμενου αιώνα θα είναι η δημιουργία ενός παγκόσμιου ισλαμικού χαλιφάτου ανήκει στη σφαίρα του φανταστικού.
Αντιθέτως, φαίνεται απόλυτα λογικό ότι ακριβώς όπως ο 20ος ήταν ο Αμερικάνικος αιώνας, ο 21ος να ανήκει στην Ασία. Ο οικονομικός μετασχηματισμός που υποστηρίζει αυτή την αλλαγή στην ηγεσία είχε ξεκινήσει πριν την οικονομική κρίση αλλά η ίδια η κρίση αποκάλυψε και πιθανών επιτύγχανε την πτώση της δυτικής κυριαρχίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο συντάκτης των Financial Times πιστεύει ότι η 15η Σεπτεμβρίου θα μείνει στην ιστορία σαν η ημερομηνία που πραγματικά άλλαξε τον κόσμο.
Διαβάστε το άρθρο των Financial Times »