Χαιρετίσματα στην κυρία Μέρκελ!

Είναι ίσως το μοναδικό σωστό πράγμα που είπε (αν πράγματι το είπε) ο ανεκδιήγητος πρόεδρος της Κύπρου τις τελευταίες μέρες. Αλλά πού να ξέρεις, αλήθεια. Ο ίδιος ήταν που πριν από μόλις ένα μήνα δήλωνε απερίφραστα ότι «θέλω με τον πλέον ξεκάθαρον και κατηγορηματικόν τρόπον να δεσμευτώ -και δεσμεύομαι- προς τους Κύπριους συμπατριώτες μας αλλά και τους ξένους επενδυτές, αλλά και ταυτόχρονα να στείλω σαφέστατα μηνύματα προς όλους τους αποδέκτες στο εξωτερικόν, ότι δεν πρόκειται -και το υπογραμμίζω- ο Νίκος Αναστασιάδης να υπογράψει το όποιο μνημόνιο που θα περιέχει οποιαδήποτε πρόνοια για κούρεμα καταθέσεων». Οπότε, πιάσ’ το αβγό και… κούρευ’ το.

 

Αν μου επιτρέπεται να διατυπώσω μια αιρετική άποψη, η απόφαση για την επιβολή έκτακτης εισφοράς στις καταθέσεις στις κυπριακές τράπεζες δεν φαίνεται -ως «αντιλαϊκό μέτρο»- από τα πιο ανάλγητα και αιμοβόρα. Πολύ πιο ήπιο από την αύξηση του ΦΠΑ, πολύ πιο βατό από τις απολύσεις στον δημόσιο ή τον ιδιωτικό τομέα, από τη διάλυση των εργασιακών σχέσεων και την κατάλυση του κατώτερου μισθού, από τα έκτακτα ή τακτικά φορολογικά μέτρα, χαράτσια, ειδικούς φόρους κ.λπ. Απ’ ό,τι βιώνουμε τέλος πάντων στην Ελλάδα.

 

Παρά το θόρυβο που ξεσηκώθηκε στην Κύπρο, τις φωνές και τις μούντζες, θεωρώ ότι το μέτρο της φορολόγησης των καταθέσεων θα μπορούσε να θεωρηθεί πιο ισορροπημένο, λιγότερο οριζόντιο και πιο λογικό από πολλά από όσα είδαμε εδώ. Έχει μια αναλογικότητα και μια προοδευτικότητα, ενώ αγγίζει και μπόλικο βρόμικο χρήμα – ρωσικό ή άλλο.

 

Ένα ζήτημα είναι βέβαια πως, σύμφωνα με την πικρή δική μας πείρα, είναι πολύ πιθανόν οι Κύπριοι να μη γλιτώσουν τελικά τον κατάλογο των επαχθών και απεχθών μέτρων που απαρίθμησα παραπάνω, εν είδει δεύτερου και τρίτου μνημονίου. Η τακτική του σαλαμιού ποτέ δεν έβλαψε αυτόν που την εφαρμόζει – μονάχα εκείνους που την υφίστανται.

 

Εκείνο που με ανησυχεί κυρίως δεν είναι η σφοδρότητα των μέτρων που αποφάσισε το Eurogroup, αλλά ο συστημικός κίνδυνος που συνεπάγονται. Το σπάσιμο ενός ταμπού δεν είναι απαραιτήτως κακό πράγμα. Κι ούτε θα θρηνούσα για την ιερότητα της ατομικής ιδιοκτησίας.

 

Το ταμπού όμως του κουρέματος καταθέσεων δεν είναι ένα ακόμα ταμπού ανάμεσα σε άλλα πολλά. Βοά ολόκληρη η Ευρώπη εδώ και τρία χρόνια σχετικά με τη συστηματική διαρροή κεφαλαίων από τα εθνικά τραπεζικά συστήματα των χωρών της περιφέρειας. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά: αύξηση της οικονομικής αβεβαιότητας και, κυρίως, ανάγκη για τεράστια κεφάλαια που έρχονται να καλύψουν το κενό, στερώντας χρηματοδοτικά εργαλεία από τις κυβερνήσεις και ρευστότητα από την αγορά, κυρίως όμως αναπαράγοντας την εξάρτηση των χωρών της περιφέρειας από την ΕΚΤ, το ΔΝΤ και τους διεθνείς κερδοσκόπους.

 

Αδυνατώ να καταλάβω με ποια μυαλά τα ίδια τα κοινοτικά όργανα άνοιξαν τον ασκό του Αιόλου και έθεσαν για πρώτη φορά με έμπρακτο τρόπο την ασφάλεια των καταθέσεων εν αμφιβόλω. Θεωρώ εντελώς παράλογη την υπόθεση ότι ο ιός της αμφιβολίας δεν θα μεταδοθεί στις άλλες χώρες του νότου, σε πρώτη φάση, αν και είμαι σίγουρος ότι τελικά θα χτυπήσει και στον Βορρά.

 

Κατ’ εμέ, το αν θα κουρευτούν οι καταθέσεις των μικροκαταθετών ή όχι δεν έχει πλέον μεγάλη σημασία. Η ζημιά έχει ήδη γίνει. Το αν θα επιβληθεί μονοψήφιο ή διψήφιο ποσοστό κουρέματος και με τι κλίμακα προοδευτικότητας δεν έχει μεγάλη σημασία. Η ζημιά έχει γίνει. Το αν θα ψηφιστεί ή όχι το όποιο κυβερνητικό σχέδιο δεν έχει μεγάλη σημασία. Η ζημιά έχει γίνει. Το αν θα βρει η κυπριακή κυβέρνηση κάποια οδό συνεννόησης με τη ρωσική ηγεσία και με ποια επαχθή ανταλλάγματα δεν έχει πλέον μεγάλη σημασία. Η ζημιά έχει γίνει.

 

Και η ζημιά δεν αφορά μόνο τις προοπτικές της κυπριακής οικονομίας, που είναι σε όλα τα σενάρια άκρως δυσοίωνες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται τόσο για τους Κύπριους όσο και για την Ελλάδα.

 

Η ζημιά έχει γίνει για την ίδια την Ευρώπη, αγγίζοντας το μαλακό υπογάστριο του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού. Αυτό που χάθηκε το βράδυ της Παρασκευής δεν ήταν μόνο η εμπιστοσύνη των Κύπριων ή των Ρώσων -ή οποιουδήποτε άλλου- στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα. Αυτό που χάθηκε μέσα σε μια νύχτα ήταν η εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων καταθετών στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Το ντόμινο μπορεί να ξεκινήσει ανά πάσα στιγμή, από ένα μικροπανικό σε κάποια κωμόπολη της Ιταλίας ή σε μια αυτόνομη επαρχία της Ισπανίας. Η θεωρία του χάους στην πιο εύγλωττη εκδοχή της. Και το χειρότερο είναι ότι τη νύφη δεν θα την πληρώσει το ίδιο το τραπεζικό σύστημα – ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός που λέγαμε. Όχι. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις την πληρώνουν σχεδόν πάντα οι λαοί, με πρώτους πρώτους τους μικροκαταθέτες (ναι, τους ίδιους εκείνους που θα κάνουν μέσα στον πανικό τους την αρχή, ενεργοποιώντας τη βόμβα που έστησε, τροφοδότησε και προγραμμάτισε η απόφαση του Eurogroup). Είναι φρικτό αλλά έτσι είναι, αυτό είναι το μεγάλο ατού του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού: σπανίως οι φορείς του πληρώνουν τις συνέπειες των επιλογών τους. Αντιθέτως, συνήθως επωφελούνται απ’ αυτές εδραιώνοντας έτι περαιτέρω τη θέση τους.

 

Η ζημιά έχει γίνει για την ίδια την Ευρώπη, αγγίζοντας επίσης το μαλακό υπογάστριο των διεθνών σχέσεων στην περιοχή, που στηρίζεται στην καλή γειτονία με τη Ρωσία. Αυτό που χάθηκε το βράδυ της Παρασκευής δεν ήταν μόνο οι οικονομικές και στρατηγικές σχέσεις της Κύπρου με τη ρωσική υπερδύναμη. Ήταν η ισορροπία των σχέσεων της Ευρώπης με τον πιο ισχυρό γείτονα και προμηθευτή της. Ήταν επίσης η σύμβαση πάνω στην οποία οικοδομήθηκαν οι ευρωπαϊκές κοινότητες με βάση τα πικρά διδάγματα δύο παγκοσμίων πολέμων: εσωτερική ενότητα Γερμανία-Γαλλίας (και Αγγλίας) και καλό κλίμα με τη Ρωσία.

 

Το αστείο είναι ότι, εκτός όλων των άλλων, ευελπιστούν και στην επιμήκυνση του χρέους της Κύπρου προς τη Ρωσία. Άλλη μία εξίσωση που απλώς δεν βγαίνει…

 

Θα αναρωτηθεί κανείς τι έπαθαν οι Γερμανοί, οι σύμμαχοί τους και οι γραφειοκράτες που τους περιστοιχίζουν και τυφλώθηκαν ώστε να μην μπορούν να δουν το προφανές. Ειλικρινά, αυτό δεν το ξέρω και δεν το καταλαβαίνω. Αυτό που εγώ καταλαβαίνω είναι ότι, όπως και στην περίπτωση της Ελλάδας, υποτιμούν τον συστημικό κίνδυνο και το φαινόμενο του ντόμινο. Την εξάπλωσης, δηλαδή, του πανικού, που μπορεί να πυροδοτηθεί από μια μικρή χώρα, ασήμαντη κατά τα άλλα ως προς τα μεγέθη της.

Ξέρω, φυσικά, πως κι αυτή δεν είναι μια ολοκληρωμένη απάντηση. Και γιατί να μην καταλαβαίνουν το συστημικό κίνδυνο, από τη στιγμή μάλιστα που το ντόμινο θα συμπεριλάβει και τους δικούς τους πολίτες…

 

Σας είπα, δεν έχω λογική απάντηση. Όπως φαντάζομαι κι ο παππούς μου επίσης δεν είχε λογική απάντηση καθώς έβλεπε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο να πλησιάζει και δεν μπορούσε να κάνει τίποτα γι’ αυτό.

 

Θα μου πεις ότι τώρα δεν πρόκειται για τους Γερμανούς, είναι και οι βόρειοι σύμμαχοί τους. Αλλά και τότε η Γερμανία είχε τους συμμάχους της – τι να λέμε τώρα.