Άρθρο του Παναγιώτη Κουρουμπλή* για το TPP
Σήμερα βιώνουμε μια εθνική καταστροφή που, καίτοι τραγική, δεν παύει να είναι αντιστρέψιμη σε βάθος χρόνου. Η κλιματική αλλαγή, από την άλλη, είναι καταστροφή πλανητικής κλίμακας που, αν δεν αντιμετωπιστεί αποφασιστικά και εγκαίρως, θα καταστεί μη αντιστρέψιμη.
Ειδικά για τον ελλαδικό χώρο οι ειδικοί προβλέπουν ότι, αν δεν ανασχεθεί, η κλιματική αλλαγή θα προκαλέσει ερημοποίηση: η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας θα επιφέρει ξηρασία και λειψυδρία, που θα έχουν ως αποτέλεσμα όλο και πιο καταστρεπτικές δασικές πυρκαγιές. Αυτές με τη σειρά του θα προκαλέσουν εκτεταμένες πλημμύρες και διάβρωση του εδάφους. Η επιστημονική πρόβλεψη είναι ότι εντός του προσδόκιμου ζωής ενός παιδιού που γεννιέται σήμερα αυτή η χώρα θα έχει μετατραπεί σε κρανίου τόπο, ότι μόνο στο Μπαγκλαντές η άνοδος της θαλάσσιας στάθμης θα έχει ως αποτέλεσμα τον εκτοπισμό ως και 30 εκατομμυρίων ανθρώπων και ότι η υπερθέρμανση και η οξύνιση των ωκεανών θα προκαλέσουν μαζικούς αφανισμούς θαλάσσιων ειδών.
Κάθε ενεργός πολίτης και κάθε κυρίαρχη κυβέρνηση με σχέδιο μακράς πνοής για τη χώρα οφείλουν να αναλογιστούν τον αντίκτυπο στον σχεδιασμό και τις προτεραιότητες της πολιτικής. Ας αναρωτηθούμε: Ποιο το όφελος της οικονομικής ανάπτυξης σε μια χώρα που μαστίζεται από βιβλικές καταστροφές; Ποιο η προοπτική μιας πολιτείας, δίκαιης και ευνομούμενης κατά τα άλλα, όταν κατακλύζεται από εκατομμύρια κλιματικούς πρόσφυγες; Επιτέλους, με τι συνείδηση θα μεγαλώνουμε παιδιά και εγγόνια, ξέροντας ότι τα δάση θα αφανιστούν, το έδαφος θα διαβρωθεί και η θάλασσα θα νεκρώσει;
Η κλιματική αλλαγή δεν είναι μια γραμμική διαδικασία
Από τη βιομηχανική επανάσταση κι έπειτα, η ενέργεια που χρησιμοποιούμε προέρχεται εν πολλοίς από την καύση ορυκτών υδρογονανθράκων. Προϊόντα αυτής της καύσης είναι τα λεγόμενα αέρια του θερμοκηπίου, όπως το διοξείδιο του άνθρακα, τα οποία σε αυξημένες συγκεντρώσεις εγκλωβίζουν στην ατμόσφαιρα την ηλιακή ακτινοβολία που ανακλά η Γη. Αυτό προκαλεί την πλανητική θέρμανση, συνέπεια της οποίας είναι η κλιματική αλλαγή. Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή που τελεί υπό την αιγίδα του ΟΗΕ διαβεβαιώνει στην τελευταία της έκθεση ότι το πρόβλημα είναι υπαρκτό, είναι ανθρωπογενές και βαίνει επιδεινούμενο.
Εντούτοις παρατηρείται διεθνώς ένας εφησυχασμός της κοινής γνώμης που φαίνεται να εδράζεται στην πεποίθηση ή στην ελπίδα ότι οι κυβερνήσεις θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα κάποια στιγμή στο απώτερο μέλλον, είτε με μια παγκόσμια συμφωνία για τον περιορισμό των ρύπων είτε με μια τεχνολογική λύση, όπως η γεωμηχανική. Η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Αν η μέση θερμοκρασία της Γης αυξηθεί πάνω από κάποιο όριο, τότε η πλανητική θέρμανση καθίσταται ανεξέλεγκτη καθώς αρχίζουν να επενεργούν διάφοροι φυσικοί μηχανισμοί ανατροφοδότησής της, οι ονομαζόμενοι και βρόχοι θετικής ανάδρασης. Από ένα σημείο και έπειτα, η αύξηση της θερμοκρασίας προκαλεί νέα αύξηση και η πλανητική θέρμανση επιταχύνεται.
Το πιο γνωστό παράδειγμα βρόχου θετικής ανάδρασης εμφανίζεται στην Αρκτική, της οποίας η παγοκάλυψη έχει μειωθεί σχεδόν στο μισό τα τελευταία 30 χρόνια. Η παγωμένη επιφάνεια ανακλά την ηλιακή ακτινοβολία, όμως, όσο μικραίνει η έκταση του ωκεανού που καλύπτεται από πάγους, τόσο περισσότερη ηλιακή ενέργεια, αντί να ανακλάται, απορροφάται από τη θάλασσα, με αποτέλεσμα το λιώσιμο των πάγων να επιταχύνεται. Άλλος μηχανισμός θετικής ανάδρασης είναι η απελευθέρωση μεθανίου στην ατμόσφαιρα λόγω της τήξης των μέχρι πρότινος μόνιμα παγωμένων εδαφών (permafrost) στην Αλάσκα, τον Καναδά και τη Σιβηρία. Στα παγωμένα αυτά εδάφη έχουν συσσωρευτεί εδώ και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια τεράστιες ποσότητες ενώσεων άνθρακα, κατάλοιπα της προϊστορικής χλωρίδας και πανίδας. Καθώς το έδαφος αυτό αποψύχεται λόγω της πλανητικής θέρμανσης, απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα μεθάνιο, το οποίο συμβάλλει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου πολύ περισσότερο από το διοξείδιο του άνθρακα.
Είναι θέμα χρόνου η τήξη του permafrost και το λιώσιμο του αρκτικού πάγου, που ξεκίνησαν λόγω της ανθρωπογενούς πλανητικής θέρμανσης, να αποκτήσουν δική τους δυναμική και να συνεχιστούν στο μέλλον ως απολύτως φυσικές διαδικασίες, ανεξάρτητες από την ανθρώπινη παρέμβαση. Το δυσοίωνο συμπέρασμα είναι ότι η πλανητική θέρμανση από ένα σημείο και έπειτα θα λειτουργεί ως ενεργά αυτοτροφοδοτούμενος φαύλος κύκλος. Έχει σημασία να γίνει κατανοητό ότι αν παρέλθει αυτό το «σημείο μη επιστροφής» τότε το παιχνίδι έχει χαθεί: η πλανητική θέρμανση θα συνεχίσει ακάθεκτη ακόμα κι αν μηδενιστούν μονομιάς όλες οι ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Οι εκτιμήσεις για αυτό το καθοριστικό σημείο μη επιστροφής τοποθετούν το κρίσιμο όριο αύξησης της μέσης πλανητικής θερμοκρασίας στους 2 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Η Διακυβερνητική Επιτροπή εκτιμά ότι η μέση θερμοκρασία έχει ήδη αυξηθεί κατά σχεδόν ένα βαθμό Κελσίου από το 1880, με το 80% αυτής της αύξησης να έχει καταγραφεί μετά το 1980. Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι αν δεν υπάρξει σύντομα δραστικός περιορισμός των εκπομπών ρύπων, ο πλανήτης θα υποστεί με μαθηματική ακρίβεια μεγάλης κλίμακας, μη αντιστρέψιμη κλιματική αποσταθεροποίηση.
Το ολοκληρωτικό λιώσιμο των πάγων και η συνεπαγόμενη άνοδος της θαλάσσιας στάθμης θα έχουν ως αποτέλεσμα, ούτε λίγο ούτε πολύ, το τέλος του κόσμου όπως τον ξέρουμε: στην κυριολεξία θα αλλάξει ο παγκόσμιος χάρτης. Οι δε ευρύτερες επιπτώσεις από μια ανεξέλεγκτη κλιματική αλλαγή περιλαμβάνουν καταστροφικά καιρικά φαινόμενα, αθρόα μετακίνηση πληθυσμών καθώς και επισιτιστικές και υγειονομικές κρίσεις που με τη σειρά τους πιθανόν να προκαλέσουν πολεμικές συρράξεις για τη διασφάλιση πολύτιμων πόρων.
Η συνειδητοποίηση αυτή μας φέρνει αντιμέτωπους με μια τεράστια ευθύνη. Όπως εύστοχα έχει ειπωθεί, η προηγούμενη γενιά δεν γνώριζε και η επόμενη θα βρεθεί προ τετελεσμένων. Οι δικές μας αποφάσεις σήμερα θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό το μέλλον του ανθρώπου στη Γη. Την Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου ενόψει της έκτακτης Συνόδου Κορυφής του ΟΗΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα διεξαχθεί η Παγκόσμια Πορεία των Λαών για το Κλίμα, η μεγαλύτερη παγκόσμια κινητοποίηση για το κλίμα που έγινε ποτέ.
Η πρώτη ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή στη Γη βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Απομένει να φανεί αν αυτό το σημαντικό ορόσημο στην ιστορία του πλανήτη θα αποτελέσει καθοριστικό σημείο καμπής στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Έχουμε υποχρέωση και ευθύνη να δράσουμε.
Στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και στον κόσμο.
Ως άτομα, ως κοινωνία, ως αριστερή κυβέρνηση.
* Ο Παναγιώτης Κουρουμπλής είναι Βουλευτής Β΄ Αθήνας και κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος ΣΥΡΙΖΑ