«Δεν θα υπάρξει δεύτερη ευκαιρία αν δεν καταλήξουμε σε συμφωνία την Παρασκευή στη Σύνοδο»: Η έκκληση, διατυπωμένη σε δραματικό τόνο, του Γάλλου Προέδρου Νικολά Σαρκοζί για άμεση λήψη καθοριστικών αποφάσεων, ίσως αποτελεί την πλέον ενδεικτική συμπύκνωση των προσδοκιών και των περιθωρίων που έχουν στη διάθεσή τους οι ηγέτες της ευρωζώνης στη Σύνοδο Κορυφής, προκειμένου να πείσουν αγορές και κοινή γνώμη ότι είναι σε θέση να προχωρήσουν σε άμεσες, δραστικές λύσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους που εξαπλώνεται στην ευρωζώνη και που τις τελευταίες εβδομάδες έχει προκαλέσει από νευρικότητα μέχρι και έκφραση ανοιχτών φόβου στα οικονομικά επιτελεία της Γηραιάς ηπείρου, και όχι μόνο.

Καθοριστικός παράγοντας ως προς αυτό, αφενός, θα αποδειχθεί η δυνατότητα Γερμανίας και Γαλλίας να πείσουν –με όποιο τρόπο θεωρούν καταλληλότερο– τους υπόλοιπους εταίρους τους ότι το σχέδιο που παρουσίασαν στην αρχή της εβδομάδας μπορεί να αποτελέσει μια αξιόπιστη και βιώσιμη, μεσοπρόθεσμα, έστω λύση για την απομάκρυνση του κινδύνου και το πέρασμα από την αβεβαιότητα στην ανάκαμψη. Ότι, δηλαδή, Βερολίνο και Παρίσι είναι σε θέση να εγγυηθούν το συνολικό οικονομικό και πολιτικό συμφέρον των κρατών της Ε.Ε., όπως αυτό έχει διατυπωθεί κατά καιρούς, ακόμα κι αν το τίμημα είναι σκληρές οικονομικές θυσίες και περαιτέρω εποπτεία, αλλά και κυρώσεις, που ενίοτε παραπέμπουν σε απώλεια της σχετικής αυτονομίας των κρατών της Ευρώπης να χαράσσουν τη δική τους οικονομική πολιτική.

Αφετέρου, η όποια συμφωνία προκύψει, αφού ξεπεραστεί ένα περίπλοκο πλέγμα αντιθέσεων και δεύτερων σκέψεων, οφείλει να αναμετρηθεί και με την πραγματικότητα των αριθμών. Όλο και από περισσότερα θεσμικά χείλη ακούγεται εσχάτως ότι, είτε με αυστηροποίηση των κανόνων είτε με αλλαγή στις ευρωπαϊκές Συνθήκες, τα νούμερα δύσκολα βγαίνουν. Και για ορισμένες χώρες, με πρώτη την Ελλάδα, ο χρόνος μετράει πολύ πιο γρήγορα. Αυτό σημαίνει ότι το σχέδιο που κομίζουν Μέρκελ και Σαρκοζί, εν προκειμένω, δεν αρκεί. Πολλώ δε μάλλον όταν ουδείς μπορεί να προεξοφλήσει αν η όποια απόφαση, όσο θετικά διατυπωμένη κι αν παρουσιαστεί, τελικώς θα ηρεμήσει τις αγορές ή θα προκαλέσει νέες επιθέσεις σε αδύναμους κρίκους: σε χώρες που ήδη τα δημοσιονομικά τους είναι εκτός ελέγχου και στις οποίες οι «θεραπείες-σοκ» δείχνουν να τις έχουν βυθίσει σε μεγαλύτερη ύφεση, αφήνοντας όλα τα σενάρια ανοιχτά για όσο χρόνο η ανάπτυξη φαντάζει μακρινή.

Κι αυτό επειδή, για την Παρασκευή αργά το βράδυ, κανείς δεν θα έχει στοιχηματίσει τα λεφτά του ότι οι αποφάσεις θα σηματοδοτήσουν απομάκρυνση από την ύφεση.

Διχασμός ως προς τη μέθοδο

Δύο πόλοι φαίνεται να διαμορφώνονται στο εσωτερικό της Ε.Ε. Ο πρώτος, που περιλαμβάνει τα κράτη με υψηλή πιστοληπτική αξιολόγηση, συσπειρώνεται γύρω από τις προτάσεις Γαλλίας και Γερμανίας για αυστηρότερους κανόνες στα δημοσιονομικά των κρατών, επιβολή ποινών στους παραβάτες και ταχεία αλλαγή των ευρωπαϊκών Συνθηκών.

Στον αντίποδα, τα κράτη του Νότου της ευρωζώνης αλλά και οι μελλοντικά υποψήφιες προς ένταξη χώρες. Τυχόν αυστηροποίηση των κριτηρίων εκλαμβάνεται ως ορατό ενδεχόμενο αποχώρησης των μεν από το ενιαίο νόμισμα και ως απομάκρυνση της πιθανότητας εισδοχής των δε. Η έκδοση ευρωομολόγων αλλά και η απευθείας ενίσχυση των προβληματικών οικονομιών της ευρωζώνης προβάλλεται από μερίδα αυτών των κρατών ως αναγκαία για την αντιμετώπιση της κρίσης.  

Οι Χέρμαν Βαν Ρομπάι και Μανοέλ Μπαρόζο προσπαθούν να φανούν ενωτικοί. Από τη μία, δεν αποκλείουν την περιορισμένη έκδοση ευρωομολόγων. Από την άλλη, αναφορικά με τις ευρω-συνθήκες, επιμένουν οι αλλαγές να είναι μικρής έκτασης, προβάλλοντας τη θέση ότι εκτεταμένες τροποποιήσεις θα απαιτήσουν την κύρωσή τους από όλα τα εθνικά κοινοβούλια, διαδικασία χρονοβόρα και επισφαλής, την οποία μεταθέτουν σε βάθος περισσότερων ετών.

Ανάληψη ενεργότερου ρόλου από την ΕΚΤ

Το γαλλογερμανικό σχέδιο που ανακοινώθηκε από Μέρκελ και Σαρκοζί για αυστηρότερη επιτήρηση και κυρώσεις είναι σαφές ότι από μόνο του δεν μπορεί να απαντήσει στην ανάγκη για άμεση ρευστότητα πολλών οικονομιών της Ευρωζώνης, ειδικά όταν η Ιταλία και Ισπανία δανείζονται τις τελευταίες εβδομάδες με επιτόκια-ρεκόρ.

Σε αυτό το πλαίσιο, μία από τις προτάσεις που θα συζητηθούν στις Βρυξέλλες είναι η επίσπευση της λειτουργίας του μόνιμου μηχανισμού στήριξης ESM, ο οποίος πρόκειται να τεθεί επίσημα σε λειτουργία το 2013. Παράλληλα θα συνεχίσει να λειτουργεί και ο EFSF, ο οποίος δεν θα καταργηθεί, όπως αρχικά προβλεπόταν. Εκτός αυτού ο ESM θα μπορούσε να λειτουργεί σαν τράπεζα. Ένα τέτοιο μοντέλο θα πετύχει όμως μόνον εάν συμπράξει και η ΕΚΤ. Ωστόσο, Οι ισχύουσες ευρωπαϊκές συνθήκες απαγορεύουν πάντως την άμεση χρηματοδότηση κρατών από την ΕΚΤ. Ούτε βέβαια και τα μέτρα που εξήγγειλε το μεσημέρι ο Μάριο Ντράγκι μπορούν να υποκαταστήσουν την επείγουσα ανάγκη για ρευστότητα.

Δάνεια από το ΔΝΤ προερχόμενα… από δάνεια ευρωπαϊκών κεντρικών τραπεζών

Παράλληλα, εξετάζεται και ένα άλλο μοντέλο για τη διάσωση του ευρώ: η παράκαμψη μέσω ΔΝΤ. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, οι κεντρικές τράπεζες των κρατών της ευρωζώνης δανείζουν χρήματα στο ΔΝΤ. Τα χρήματα αυτά φθάνουν σε προβληματικές χώρες της ευρωζώνης. Οι κεντρικές τράπεζες θα μπορούσαν να δανείζονται πάλι τα χρήματα αυτά από την ΕΚΤ. Αν η κρίση κορυφωθεί, και χώρες όπως η Ιταλία δεν θα μπορούσαν πλέον να ανταπεξέλθουν, τότε είναι σαφές θα πρέπει να παρέμβει η ΕΚΤ.

Στα 200 δισ. το πακέτο ενίσχυσης…

Αυτήν την κατεύθυνση επιβεβαίωσε με δημοσίευμά του και το πρακτορείο Dow Jones Newswires. Συγκεκριμένα, μετέδωσε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται πολύ κοντά στο να συμφωνήσει να δανείσει 200 δισ. ευρώ στο ΔΝΤ. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται 150 δισ. ευρώ που θα προέλθουν από την ευρωζώνη. Αυτό το ποσό θα μπορεί να χρησιμοποιήσει το ΔΝΤ προς ενίσχυση της προβληματικής αγοράς κρατικού χρέους της ευρωζώνης, όπως δήλωσαν αξιωματούχοι της ευρωζώνης.

Όσον αφορά τα εξ Ευρώπης προερχόμενα 150 δισ. ευρώ, αυτά θα προκύψουν από διμερή δάνεια των κεντρικών τραπεζών της ευρωζώνης στο ΔΝΤ. Τα υπόλοιπα 50 δισ. θα προέρχονται από κράτη μη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ανέφεραν αξιωματούχοι της Ε.Ε.

…αλλά ίσως χρειαστεί να φτάσει και τα 700 δισ. ευρώ

Άλλα μέρη της συμφωνίας που συζητιούνται περιλαμβάνουν την άρση του ορίου δανεισμού των 500 δισ. ευρώ από τα ταμεία διάσωσης της ευρωζώνης. Έτσι θα μπορέσουν να δοθούν έως και 700 δισ. ευρώ για Ιταλία και Ισπανία, καθώς και για τις επανακεφαλαιοποιήσεις τραπεζών σε όλη την ευρωζώνη. Ωστόσο, η προοπτική αυτή συναντά τη σφοδρή αντίθεση της Γερμανίας, μέχρι στιγμής.

Όσον αφορά αυτό το ενδεχόμενο, ακόμη δεν έχει υπάρξει επίσημη τοποθέτηση από «άμεσα ενδιαφερόμενους». Η Ιαπωνία, όπως μεταδόθηκε νωρίτερα, δήλωσε μη ενήμερη σχετικά με το κεφάλαιο των 600 δισ. ευρώ που θα διοχετευτεί μέσω του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου ως βοήθεια στην ευρωζώνη.

Μ. Μπαρόζο: «Να κάνουμε τα πάντα για να σωθεί η ευρωζώνη»

Έκκληση προς τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης «να κάνουν τα πάντα» για να σώσουν την ευρωζώνη απηύθυνε και ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, λίγες ώρες πριν από την έναρξη της Συνόδου.

«Όλος ο κόσμος μάς παρακολουθεί. Πρέπει να κάνουμε τα πάντα για να σώσουμε την ευρωζώνη. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να δείξουμε όλοι μαζί, όλη η Ε.Ε. μαζί, ότι η ευρωζώνη είναι μη αναστρέψιμη», προσέθεσε ο πρόεδρος της Κομισιόν.

«Μια αναθεώρηση της Συνθήκης, είναι πάντα μια περίπλοκη διαδικασία. Μπορούμε να υποστηρίξουμε αυτή την προσπάθεια, αν είναι πραγματικά αναγκαία για να προχωρήσουμε περαιτέρω. Είναι ουσιαστικό να διασφαλιστεί σε μια αναθεώρηση της Συνθήκης ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Μια ισχυρότερη Ευρώπη είναι μια Ευρώπη που έχει ανάγκη ισχυρότερους θεσμούς. Μπορούμε να πούμε “ναι” σε μια αναθεώρηση, εάν είναι να διασφαλίσουμε ότι το ευρώ είναι αμετάκλητο, αν πρόκειται να κινηθούμε προς περισσότερη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και όχι τον κατακερματισμό της αγοράς, αν είναι να ενισχυθεί η συνοχή μας και η ενότητά μας και να μην δημιουργηθούν νέες διαχωριστικές γραμμές μεταξύ μας, αν είναι να ενισχυθεί η ένωση μας με τον σεβασμό των κοινοτικών θεσμικών οργάνων μας», συμπλήρωσε, αναφερόμενος στο ενδεχόμενο αλλαγών στις Συνθήκες της Ε.Ε.

Κάμερον: «Δεν αποκλείω το βέτο»

«Αγκάθι», ωστόσο, για την αίσια έκβαση των διαπραγματεύσεων δεν αποκλείεται να αποδειχθεί η στάση της Μ. Βρετανίας, που αντιμετωπίζει με δυσπιστία ως και εχθρικότητα τις προτάσεις Γαλλίας και Γερμανίας. «Θα κάνω ό,τι μπορώ για τη Βρετανία και ελπίζω ότι αν έχουμε μία καλή συμφωνία αυτό θα είναι προς όφελος της Βρετανίας», είπε ο Ντέιβιντ Κάμερον από το Λονδίνο, λίγο πριν μεταβεί στις Βρυξέλλες για τη Σύνοδο Κορυφής, για να συμπληρώσει τη φράση του: «Αλλά αν δεν μπορέσω να καταφέρω αυτό που θέλω, δεν θα έχω κανέναν δισταγμό να θέσω βέτο σε μία συνθήκη των 27, επειδή δεν σκοπεύω να πάω στις Βρυξέλλες και να μην υπερασπιστώ τη χώρα μας», τόνισε και σκόρπισε ανησυχία προς πολλές κατευθύνσεις, αναγκάζοντας τον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ να του ζητήσει, λίγη ώρα αργότερα να μη σταθεί εμπόδιο σε τυχόν συμφωνία.

Αντιδράσεις για την Ε.Ε. πολλών ταχυτήτων

Το σχέδιο του γαλλογερμανικού άξονα, που σε μία του εκδοχή οδηγεί στη δημιουργία μιας μικρότερης ευρωζώνης και ουσιαστικά χωρίζει την Ε.Ε. σε τρεις ταχύτητες, προκαλεί τη δυσφορία και κρατών που είναι εκτός ευρώ, καθώς δυσχεραίνει τους όρους μελλοντικής ένταξής τους στο κοινό νόμισμα. Ενδεικτική ως προς αυτό η στάση Πολωνίας και Ρουμανίας.

Ο μεν Πολωνός πρωθυπουργός Ντ. Τουσκ δήλωσε: «Η κρίση θα σφραγίσει το φέρετρό μας αν επιλέξουμε να αποξενώσουμε την Ευρώπη των 27. Δεν αρκεί να επαναλαμβάνουμε διαρκώς ότι η ευρωπαϊκή κοινότητα θα πρέπει να παραμείνει ενωμένη. Αυτό θα πρέπει να συνοδεύεται από αποφάσεις που δεν αποκλείουν κανέναν και δεν δημιουργούν μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων. Οποιαδήποτε εναλλακτική λύση σε μια Ε.Ε. των 27 θα είναι μοιραία για την Ευρώπη».

Παρόμοια αντιμετώπιση και από τον Ρουμάνο Πρόεδρο Τρ. Μπασέσκου: «Η Ρουμανία δεν μπορεί να αποδεχθεί μια Ευρωπαϊκή Ένωση με δύο κατηγορίες κρατών- μελών. Οποιαδήποτε απόφαση της ευρωζώνης επηρεάζει τη ζωή των Ρουμάνων πολιτών», δήλωσε από τη Σύνοδο του ΕΛΚ.

S&P: Υπό παρακολούθηση η πιστοληπτική ικανότητα της Ε.Ε.

Ενδεικτική, βέβαια, των ενστάσεων που διατυπώνονται και της ανησυχίας ότι δεν θα συμφωνηθεί κάτι άμεσα, είναι οι ανακοινώσεις διεθνών Οίκων, που θέτουν εν αμφιβόλω το αξιόχρεο της Ε.Ε. Σε αυτό το κλίμα, σε καθεστώς παρακολούθησης για πιθανή υποβάθμιση έθεσε ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor's την αξιολόγηση «ΑΑΑ» της πιστοληπτικής ικανότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η S&P ανακοίνωσε παράλληλα ότι εξετάζει το ενδεχόμενο να υποβαθμίσει το αξιόχρεο και πολλών μεγάλων τραπεζών της ευρωζώνης.

Την Τρίτη, σφοδρές αντιδράσεις είχε προκαλέσει η ανακοίνωση του Οίκου ότι θέτει υπό αρνητική παρακολούθηση το αξιόχρεο 15 χωρών της ευρωζώνης, μεταξύ των οποίων της Γερμανίας, της Αυστρίας, της Φινλανδίας, της Γαλλίας, του Λουξεμβούργου και της Ολλανδία, δηλαδή οι έξι χώρες που βαθμολογούνται με ΑΑΑ.

…αλλά ο Οίκος «δεν εξετάζει σενάρια διάλυσής της»

Εντούτοις, η S&P επ’ ουδενί δεν εξετάζει το σενάριο κατάρρευσης της Ευρωζώνης, διαβεβαίωσε ο επικεφαλής οικονομολόγος του Οίκου για την Ευρώπη, Ζαν-Μισέλ Σιξ: «Δεν πρόκειται καθόλου για ένα σενάριο που εξετάζουμε σήμερα», επισήμανε ο Σιξ σε συνέντευξη Τύπου. Υπενθύμισε μάλιστα ότι οι δύο μακροοικονομικές υποθέσεις που διεξάγονται για την Ευρώπη το 2012 στηρίζονται στη διατήρηση της ευρωζώνης.

Σχετικά με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), ο Σιξ σημείωσε ότι η υποβάθμιση κατά μία βαθμίδα μιας οντότητας που έχει καλή αξιολόγηση δεν επιφέρει αυτομάτως μια αύξηση του κόστους της χρηματοδότησής της. «Το να έχει κανείς, για παράδειγμα, μια βαθμίδα λιγότερη, ΑΑ+ αντί για ΑΑΑ, δεν σας εμποδίζει να έχετε πρόσβαση στις αγορές», δήλωσε ο Σιξ, απαντώντας στις επικρίσεις για πιθανή υποβάθμιση του ΕΤΧΣ από την S&P.

Α. Αλφατάζ: «Η Ε.Ε. δεν υποβαθμίζεται»

Η Κομισιόν, αντιδρώντας στην πιθανολογούμενη υποβάθμιση του αξιόχρεου της Ε.Ε., απάντησε ότι κάτι τέτοιο θα ήταν δίχως νόημα: «Η απόφαση του οίκου Standard & Poor's να θέσει την πιστοληπτική αξιολόγηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε επιτήρηση για πιθανή υποβάθμιση δεν λαμβάνει υπόψη ότι ο προϋπολογισμός της Ε.Ε. έχει ειδικό καθεστώς, χωρίς έλλειμμα ή χρέος», απάντησε η Κομισιόν την Πέμπτη.