Ο Προυστ στο «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο», μυθιστόρημα 3.200 σελίδων, χαρτογράφησε τη ζωή του, και ταυτόχρονα τα ήθη και τον πολιτισμό του τότε ευρωπαϊκού αστικού κόσμου.
Ο Μαρσέλ Προυστ γεννήθηκε στο Οτέιγ του Παρισιού, στις 10 Ιουλίου 1871. Γόνος εύπορης οικογένειας, υπέφερε από μικρός από άσθμα. Σπούδασε στο λύκειο Κοντορσέ και στη σχολή Πολιτικών Επιστημών ενώ ταυτόχρονα έγραφε σε διάφορα περιοδικά. Σύχναζε στα σαλόνια της καλής κοινωνίας εκεί γνώρισε τον Ανατόλ Φρανς, τον οποίο προέτρεψε στη συγγραφή.
Το 1896 έγραψε το πρώτο του έργο, «Τέρψεις και Ημέρες», μια συλλογή από σύντομες ιστορίες, ποιήματα και δοκίμια, η οποία όμως δεν θα γνωρίσει ιδιαίτερη επιτυχία. Ακολουθούν και άλλα έργα, επίσης χωρίς καμία επιτυχία.
Το 1985 αρχίζει το προσχέδιο του μυθιστορήματος που θα σημαδέψει την παγκόσμια λογοτεχνία, του «Αναζητώντας το Χαμένο Χρόνο», αλλά το εγκαταλείπει το 1899.
Το 1905 ο Προυστ χάνει τη μητέρα του στην οποία έτρεφε μεγάλη αγάπη και ήταν από τα λίγα αγαπημένα του πρόσωπα. Η σωματική και ψυχική υγεία του Προυστ κλονίστηκε. Από εκείνη τη μέρα απομονώνεται στο ηχομωνομένο δωμάτιό του και αφιερώνεται στη συγγραφή και την ενδοσκόπηση. Από το 1910 περνούσε το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του μέσα στην κρεβατοκάμαρα, κοιμώμενος κατά τη διάρκεια της μέρας και γράφοντας ακατάπαυστα τη νύχτα.
Για τον εαυτό του είχε πει ότι «το μεγάλο μου χάρισμα ήταν να υποφέρω».
Αριστούργημα της λογοτεχνίας
Το 1913 εκδίδει το πρώτο μέρος του «Αναζητώντας το χαμένο χρόνο». Το βιβλίο αποτελείται από 7 μέρη και θεωρείται σήμερα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας – ένας ποταμός 3.200 λέξεων όπου εμφανίζονται τα θέματα της θλιμμένης νοσταλγίας του Προυστ για την παιδική ηλικία, του έρωτα, της ζήλιας και του υπαινικτικού χαρακτήρα μερικών «στιγμών» που φαίνονται να ανοίγουν μία μυστηριώδη προοπτική προς μία απόλυτη πραγματικότητα.
Το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» είναι δοκίμιο, μυθιστόρημα και αυτοβιογραφία μαζί. Στο σύνολό του, το μνημειώδες αυτό ημιαυτοβιογραφικό μυθιστόρημα είναι περισσότερο ένας εσωτερικός μονόλογος παρά μια ιστορία.
Ασυνάρτητο αλλά ζωντανό, με ευφυέστατες μεταφορές και εξαιρετικά σχήματα λόγου, το έργο είναι πλούσιο σε ψυχολογικές, φιλοσοφικές και κοινωνιολογικές έννοιες.Ταυτόχρονια ιχνογραφεί την τότε αστική κοινωνία με μαγευτικές περιγραφές σαν πίνακες ζωγραφικής -λεπτομερείς και χρωματισμένες με τις λέξεις. Είναι το κείμενο που συνδυάζει το κλασικό του 19ου αιώνα με τον μοντέρνο του 20ού.
Ο Μαρσέλ Προυστ πέθανε στις 18 Νοεμβρίου του 1922 από πνευμονία έχοντας ήδη αναγωριστεί και βραβευτεί για το έργο του. Τα τελευταία τρία μέρη του βιβλίο του «Αναγνωρίζοντας τον χαμένο χρόνο» εκδόθηκαν μετά το θανατό του.