Το έγκλημα του αιώνα

Μετάφραση από το ICIJ

«Σας ευχαριστούμε πολύ για τη βοήθειά σας. Καλά Χριστούγεννα», είπε ο ένας από τους ληστές φεύγοντας.

Τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης βάφτισαν τη ληστεία «Το έγκλημα του αιώνα». Πολλά από τα λάφυρα – συμπεριλαμβανομένων των μετρητών που αποκομίστηκαν από την τήξη και την πώληση του χρυσού – δεν ανακτήθηκαν ποτέ. Το πού πήγαν τα χρήματα είναι ένα μυστήριο που εξακολουθεί να συναρπάζει τους μαθητές του υποκόσμου της Αγγλίας.

Τώρα, τα έγγραφα μέσα στα αρχεία Mossack Fonseca αποκαλύπτουν ότι η νομική σύμβουλος υπεράκτιων εταιριών και ο συν-ιδρυτής της, Jürgen Mossack, μπορεί να έχουν βοηθήσει τους ληστές να κρατήσουν τα λάφυρα μακριά από τα χέρια των αρχών, προστατεύοντας μια εταιρία συνδεδεμένη με τον Gordon Parry, έναν τυχοδιώκτη στο Λονδίνο που ξέπλενε χρήματα για τους ληστές της Brink's-Mat.

Δεκαέξι μήνες μετά τη ληστεία, τα αρχεία δείχνουν ότι η Mossack Fonseca δημιούργησε μια εταιρία κέλυφος στον Παναμά, που ονομάζεται Feberion Inc. Ο Jürgen Mossack ήταν ένας από τους τρεις «υποψήφιους» διευθυντές της εταιρίας, ένας όρος που χρησιμοποιείται στις επιχειρήσεις για ανθρώπους που ελέγχουν μια εταιρία στα χαρτιά αλλά ουσιαστικά δεν ασκούν καμία εξουσία επί των δραστηριοτήτων της.

Ένα εσωτερικό σημείωμα γραμμένο από τον Mossack δείχνει ότι γνώριζε το 1986 πως η εταιρία ήταν «προφανώς εμπλεκόμενη στη διαχείριση των χρημάτων από την περίφημη ληστεία από την  Brink's-Mat στο Λονδίνο. Η ίδια η εταιρία δεν έχει χρησιμοποιηθεί παράνομα, αλλά θα μπορούσε να προκύψει πως επένδυσε χρήματα μέσω τραπεζικών λογαριασμών και ιδιοκτησίες που είχαν περιέλθει παράνομα στην κατοχή της».

Αρχεία της Mossack Fonseca από το 1987 καθιστούν σαφές ότι ο Parry ήταν πίσω από την Feberion. Αντί να βοηθήσει τις αρχές να αποκτήσουν πρόσβαση σε στοιχεία της Feberion, η νομική σύμβουλος έλαβε μέτρα που απέτρεψαν την αστυνομία του Ηνωμένου Βασιλείου από την απόκτηση του ελέγχου της εταιρίας, όπως δείχνουν τα αρχεία.

Αφού η αστυνομία έλαβε τα δύο πιστοποιητικά που ήλεγχαν την ιδιοκτησία της εταιρίας, η Mossack Fonseca κανόνισε την έκδοση 98 νέων μετοχών της Feberion, μια κίνηση που φαίνεται να κατάφερε να αποσπάσει τον έλεγχο τον ερευνητών αποτελεσματικά, όπως δείχνουν τα αρχεία που διέρρευσαν.
Μόλις το 1995 – τρία χρόνια αφού ο Parry εστάλη στη φυλακή για το ρόλο του στην χρυσή ληστεία – η Mossack Fonseca έληξε τις επιχειρηματικές της σχέσεις με την Feberion.
 
Ένας εκπρόσωπος της νομικής συμβούλου υπεράκτιων εταιριών, είπε πως όλες οι καταγγελίες ότι η εταιρία βοήθησε να προστατευτούν τα έσοδα της ληστείας της Brink's-Mat «είναι εντελώς ψευδείς». Ο εκπρόσωπος είπε ότι ο Jürgen Mossack «δεν είχε ποτέ οποιεσδήποτε συναλλαγές» με τον Parry και ποτέ δεν ενοχλήθηκε από την αστυνομία για την υπόθεση.

Η υπεράσπιση της  Mossack Fonseca στην ύποπτη εταιρία απεικονίζει το που μπορεί να φτάσουν οι διαχειριστές των υπεράκτιων εταιριών για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα των πελατών τους.

Το υπεράκτιο σύστημα βασίζεται σε ένα εκτεταμένο παγκόσμιο κλάδο τραπεζιτών, δικηγόρων, λογιστών και των διαμεσολαβητών που δουλεύουν από κοινού για να προστατεύσουν τα μυστικά των πελατών τους. Οι εμπειρογνώμονες αυτοί χρησιμοποιούν ανώνυμες εταιρίες, τραστ και άλλες χάρτινες οντότητες για να δημιουργήσουν πολύπλοκες δομές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αποκρύψουν την προέλευση του βρώμικου χρήματος.

«Είναι η βενζίνη που τρέχει τη μηχανή», λέει ο Robert Mazur, ένας πρώην πράκτορας ναρκωτικών των ΗΠΑ και συγγραφέας του The Infiltrator: Η μυστική ζωή μου μέσα στις βρώμικες τράπεζες πίσω από το καρτέλ Μεντεγίν του Pablo Escobar. «Είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό κομμάτι του τύπου της επιτυχίας για τις εγκληματικές οργανώσεις».

H Mossack Fonseca είπε στο Διεθνές Κονσόρσιουμ Ερευνητών Δημοσιογράφων ότι ακολουθεί «τόσο το γράμμα όσο και το πνεύμα του νόμου. Επειδή το κάνουμε αυτό, ποτέ σε σχεδόν 40 χρόνια λειτουργίας μας δεν έχουμε κατηγορηθεί για εγκληματική δράση».

Οι άνδρες που ίδρυσαν την εταιρία πριν από δεκαετίες – και συνεχίζουν σήμερα ως κύριοι συμμέτοχοί της – είναι γνωστές προσωπικότητες στην κοινωνία και την πολιτική του Παναμά.

Ο Jürgen Mossack είναι ένας Γερμανός μετανάστης που ο πατέρας του αναζήτησε μια νέα ζωή στον Παναμά για την οικογένειά του, αφού υπηρέτησε στην Waffen-SS του Χίτλερ κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Ramón Fonseca είναι ένας βραβευμένος μυθιστοριογράφος ο οποίος έχει εργαστεί τα τελευταία χρόνια ως σύμβουλος του προέδρου του Παναμά. Πήρε άδεια απουσίας ως προεδρικός σύμβουλος τον Μάρτιο, μετά την εμπλοκή της επιχείρησής του στο σκάνδαλο της Βραζιλίας και αφού το Διεθνές Κονσόρσιουμ Ερευνητών Δημοσιογράφων και οι συνεργάτες του άρχισαν να κάνουν ερωτήσεις σχετικά με τις πρακτικές της νομικής συμβούλου υπεράκτιων εταιριών.

Από τη βάση της στον Παναμά, μια από τις κορυφαίες ζώνες οικονομικού απορρήτου του κόσμου, η Mossack Fonseca ίδρυσε ανώνυμες εταιρείες στον Παναμά, τις Βρετανικές Παρθένες Νήσους και άλλους χρηματοοικονομικούς παραδείσους.

Έχει συνεργαστεί στενά με μεγάλες τράπεζες και μεγάλες δικηγορικές εταιρίες σε μέρη όπως η Ολλανδία, το Μεξικό, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ελβετία, βοηθώντας τους πελάτες να μετακινήσουν τα χρήματα ή να μειώσουν δραστικά τις φορολογικές τους δηλώσεις, όπως δείχνουν τα μυστικά αρχεία.
 
Μια ανάλυση του Διεθνούς Κονσόρτιουμ Ερευνητών Δημοσιογράφων στα αρχεία που διέρρευσαν, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι πάνω από 500 τράπεζες, θυγατρικές και υποκαταστήματά τους έχουν συνεργαστεί με την Mossack Fonseca από το 1970 για να βοηθήσουν τους πελάτες τους να διαχειρίζονται υπεράκτιες εταιρίες. UBS έχει δημιουργήσει περισσότερες από 1.100 υπεράκτιες εταιρίες μέσω της Mossack Fonseca. Η HSBC και οι θυγατρικές της έχουν δημιουργήσει περισσότερες από 2.300.

Συνολικά, τα αρχεία δείχνουν ότι η Mossack Fonseca έχει συνεργαστεί με περισσότερες από 14.000 τράπεζες, δικηγορικά γραφεία, ιδρυτές εταιριών και άλλους μεσάζοντες για να  ιδρύσουν εταιρίες, ιδρύματα και τράστ για τους πελάτες.
Η Mossack Fonseca λέει πως αυτοί οι μεσάζοντες είναι στ’ αλήθεια πελάτες της, όχι ενδεχόμενοι πελάτες που χρησιμοποιούν υπεράκτιες εταιρίες. Ακόμη, ισχυρίζεται ότι αυτοί οι μεσάζοντες βοηθούν  στην εποπτεία για την επανεξέταση νέων πελατών. Όσο για τις δικές της διαδικασίες, η Mossack Fonseca λέει πως συχνά υπερβαίνει «τους υφιστάμενους κανόνες και τα πρότυπα με τα οποία εμείς και άλλοι δεσμευόμαστε».

Στις προσπάθειές της να προστατεύσει την Feberion Inc., την εταιρία κέλυφος που συνδέεται με τη χρυσή ληστεία στην Brink's-Mat, η Mossack Fonseca χρησιμοποίησε τις υπηρεσίες της -βασισμένης στον Παναμά- «Chartered Management Company» , που διευθύνεται από τον Gilbert R.J. Straub, έναν Αμερικανό απόδημο που έπαιξε σημαντικό ρόλο στο σκάνδαλο Watergate.
Το 1987, όταν η Βρετανική Αστυνομία ερεύνησε την εικονική εταιρία, o Jürgen Mossack και άλλοι «χάρτινοι» διευθυντές της Feberion παραιτήθηκαν, με την προϋπόθεση ότι θα αντικατασταθούν από νέους διευθυντές που θα διοριστούν από την Chartered Management Straub, όπως δείχνουν τα μυστικά αρχεία.

Ο Straub τελικά πιάστηκε στις ΗΠΑ από την  Διώξη Ναρκωτικών για υπόθεση άσχετη με την υπόθεση της Brink's-Mat, σύμφωνα με τον Mazur, τον πρώην μυστικό πράκτορα. Στη διάρκεια μιας από τις κατασκοπευτικές του αποστολές, ο Mazur στοιχειοθέτησε την υπόθεση που υποχρέωσε τον Straub να δηλώσει ένοχος για το ξέπλυμα χρήματος, το 1995. Πιστεύοντας ότι ο Mazur ήταν καλά δικτυωμένος στο ξέπλυμα χρήματος από παράνομες δραστηριότητες, ο Staub προσπάθησε να δώσει τα εγκληματικά του διαπιστευτήρια , λέει ο Mazur, περιγράφοντας το πώς διοχέτευσε παράνομα χρήματα στην εκστρατεία επανεκλογής του προέδρου Νίξον το 1972.