«Το συμφέρον του τόπου μας»

του Γιάννη Μακριδάκη

Έρχεται ένα φορτηγό, μπαίνομε μέσα, μας πάνε σ' ένα χωριό, Άχνα ελέγουνταν το χωριό. Φτάνομε εκεί, κατεβαίνομε από το φορτηγό, χτυπά η καμπάνα του χωριού, ήβγαν οι χωριατίνες: “Τι είναι; Τι είναι; Προσφυγοπούλες ήρθανε».

Μέσα στο δρόμο ήτανε ένα σπίτι μεγάλο και αυτός που το χε ήτανε στην Αγγλία, ένα άδειο σπίτι, μεγάλο. Και μας δίνουνε λοιπόν το σπίτι αυτό, μπαίνομε μέσα, είχε εφτά-οχτώ δωμάτια, απέξω είχε ένα πηγαδάκι, ένα πλυσταριό, είχε πολλά πράγματα…..

Εκεί, όση ώρα σου το λέγω, να και ήρθε όλο το χωριό. Και τι δε μας εφέρανε. Κρεβάτια, καρέκλες, σκεπάσματα, Θαρρούσες πως ήμουνα εδώ στην Ελλάδα. Γέμισα το σπίτι καρέκλες και κρεβάτια, πέφτανε τα παιδιά μου”

Σταματία Βαλιδάκη Χιώτισσα πρόσφυγας πολέμου στην Κύπρο  1941-46

Και φτάνομε στο Πορτ Σάιτ. Εκεί εκάτσαμε μες σε τσαντίρια 3 μήνες. Εγώ επήγα κι εδούλευα σε ένα φούρνο και κάναμε ψωμιά για τους πρόσφυγες και μας δίνανε από ένα ψωμί δώρο.

Στους 3 μήνες απάνω έρχονται δυο καράβια, μας βάζουνε μέσα και τραβήξαμε για το Κονγκό. Και περνούσαμε τον Ειρηνικό εν καιρώ πολέμου και μας κάνανε γυμνάσια με τα σωσίβια κι εμείς βάζαμε τα σωσίβια και δεν φαινόμαστε….

Φτάσαμε εκεί, άλλος επήγε στο Λισάτ Ετβίλ κι άλλοι στο Ζαντώ. Στο Κονγκό ήτανε πάλι καταυλισμός αλλά είχε σπιτάκια μεμονωμένα και μια φαμίλια είχε δυο κάμερες. Ήμαστε μια χαρά εκεί. Εκάτσαμε κοντά 3 χρόνια. Δεν δούλευε κανένας εκεί. Ήμαστε κοντά στην πόλη, μας κάμανε ένα σχολείο και είχαμε έναν Σαμιώτη δάσκαλο, είχε πολλούς μαθητές αλλά μας είχανε και χορεύαμε, πηγαίναμε στην πόλη ντυμένοι τσολιάδες και γυρίζαμε. Έφτασα μέχρι την πέμπτη τάξη αλλά διψήφια διαίρεση δεν ήξερα να κάμω. Η μάνα μου έραβε κουστούμια, όλα τα τσολιαδίστικα των παιδιών και κονομούσε. Εμένα πότε Βέλγο με ντύνανε, πότε τσολιά και χόρευα τα κορίτσια όλα. Άμα ήτανε καμιά γιορτή πηγαίναμε στην πόλη μέσα και παρελάζαμε. Οι ντόπιοι μας αγαπούσαν όλοι.

Γιάννης Ξυντάρης Χιώτης πρόσφυγας στο Βελγικό Κονγκό 1941-46

Στο Σουέζ σταμάτησε το τρένο λίγο πιο κάτω από το κανάλι και από εκεί περάσαμε στην απέναντι όχθη. όταν φτάσαμε εκεί, υπήρχε ένας καταυλισμός από αντίσκηνα πολύ μεγάλα, δυο δυο μαζί ενωμένα, μόνο με κουβέρτες και κρεβάτια μέσα. Πρέπει να είμαστε δυο τρεις χιλιάδες κόσμος αλλά ο καταυλισμός πάρα πολύ ωραίος. Πρέπει να είχε γίνει πολλή προετοιμασία. Εκεί ονομαζόταν Πηγές του Μωυσέως. Μ' αυτή τη διεύθυνση αλληλογραφούσαμε. Είχε κάτι κτίρια που ήταν ένα νοσοκομείο με γιατρούς Έλληνες και Αιγύπτιους, πολύ περιποιητικοί και καλοί επιστήμονες. τα διοικητικά όλα ήταν σε κτίρια. Εμείς μέναμε στα αντίσκηνα. Είχε τραπεζαρίες με τσίγκο από πάνω, μαγειρεία, είχαν επιστρατεύσει κάποιους που ήξεραν να μαγειρεύουν, υπήρχε άφθονο φαγητό πολύ καλομαγειρεμένο, πιθανόν να το βλέπαμε και τόσο ωραίο συγκριτικά με την Κατοχή. Αλλά γενικά ήταν πάρα πολύ καλά. Το μόνο που δεν υπήρχε ήταν σχολείο, που ήτανε πάρα πολλά τα παιδιά και δεν ήξεραν πώς να περάσουν την ώρα τους. Με τις ώρες κολυμπούσαμε στην παραλία….”

Ιουλία Ευαγγελινού Κομμά Χιώτισσα πρόσφυγας πολέμου στις Πηγές του Μωυσέως 1941-46

Φτάσαμε στο Χαλέπι. Εκεί μας περιμένανε φορτηγά, μας βάλανε πάνω και μας μεταφέρανε σε ένα στρατόπεδο που είχε μια πελώρια πύλη σιδερένια, που το βράδυ έκλεινε….Στρατώνας ήτανε αλλά δεν υπήρχαν στρατιώτες, μόνο φρουροί μαύροι. Εκεί μείναμε πάρα πολύ καιρό. Ήταν στρατόπεδο υποδοχής προσφύγων. Όταν πια σταμάτησαν να καταφτάνουν πρόσφυγες, έγινε μια αποστολή και φύγανε πολλοί δικοί μας για την Βηρυττό, σε ένα χωριό μέσα στα πεύκα. Είχε εκεί ξενοδοχεία που πηγαίνανε οι πλούσιοι και παραθερίζανε. Εκεί μας πήγανε κι εμάς γιατί ο μπαμπάς μου έγραψε ψέματα ότι ήμουνα άρρωστη και μας βάζουνε σε ένα τρένο ωραίο και μας στέλνουνε. Και μετά αρρώστησε ο μπαμπάς, επειδή γινότανε οι αποστολές και στεκόταν στην πόρτα με τον κατάλογο να φωνάζει ονόματα κι εκρύωσε ο άνθρωπος, ήτανε λεπτός άνθρωπος του γραφείου, και ήρθε και μας βρήκε βαριά άρρωστος. Τον πήγαν στην Βηρυττό σε ένα νοσοκομείο Σαιντ Τζορτζ μαζί με τη μαμά μου, έμεινε δυο τρεις μήνες εκεί και στο τέλος, παραμονή 25ης Μαρτίου 1945 στις εντεκάσιμη ώρα το βράδυ πέθανε ο μπαμπάς. Τον θάψανε, είχε ελληνική εκκλησία εκεί, με έναν παπά Χιώτη, από τη Λαγκάδα, Άγιος Δημήτρης ήτανε η εκκλησία, και μάλιστα μας υποσχεθήκανε ότι σε τρία χρόνια θα μας στείλουνε στην πατρίδα τα κόκαλα. Αυτό δεν έγινε ποτέ. 42 χρονών παλικάρι, τον αφήσαμε εκεί

Εύχαρις Κοκκάλη Ακαβάλου Χιώτισσα πρόσφυγας πολέμου στη Συρία και στον Λίβανο 1941-46