του Θάνου Καμήλαλη

Στο πρώτο μέρος του ρεπορτάζ ασχοληθήκαμε με τις δύο παράλληλες δραστηριότητες του Φιλίπ Μπουάν. Στη μία του θέση εργασίας, λειτουργεί ως «ανεξάρτητος» παρατηρητής των ιδιωτικοποιήσεων του ΤΑΙΠΕΔ, διορισμένος από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο των προγραμμάτων «διάσωσης» της Ελλάδας. Στην άλλη, βρίσκεται επικεφαλής του Οικονομικού τμήματος της Γαλλικής Πρεσβείας στην Ελλάδα, με αποστολή του «να προωθεί τα συμφέροντα των γαλλικών εταιρειών στη χώρα». Στο δεύτερος μέρος, θα εξετάσουμε τι συνέβη στη Ρουμανία, εκεί όπου ο Μπουάν είχε την ίδια ακριβώς θέση στη γαλλική πρεσβεία της χώρας. Την περίοδο εκείνη, η Ρουμανία πούλησε το νερό σε γαλλική εταιρεία, με καταστροφικά, όπως αποδείχθηκε, αποτελέσματα.

Την περίοδο 2002-2006, ο νυν ευρωπαίος παρατηρητής του ΤΑΙΠΕΔ κατείχε τη θέση του επικεφαλής της οικονομικής υπηρεσίας στη Γαλλική Πρεσβεία της Ρουμανίας, ακριβώς όπως συμβαίνει στην Ελλάδα σήμερα. Σε αυτό το χρονικό διάστημα προώθησε ένα ευρύ πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων δημόσιας περιουσίας της χώρας. Ο ίδιος το 2005, έκανε λόγο για πολλές «επιτυχημένες ιστορίες» (success stories) για τη Γαλλία, που έγιναν πραγματικότητα χάρη στην «επιτυχία της Γαλλίας να σημειώσει σημαντική αύξηση στις ιδιωτικοποιήσεις».  Οι μεγάλες γαλλικές εταιρείες είχαν καταφέρει να μπουν σε σημαντικούς πυλώνες της ρουμανικής οικονομίας, μεταξύ των οποίων το φυσικό αέριο, η ενέργεια, ο τραπεζικός τομέας και η ύδρευση. Λίγο πριν εγκαταλείψει το πόστο του, ο Μπουάν κατήγγειλε το δημόσιο τομέα της χώρας, χαρακτηρίζοντας τον «αναποτελεσματικό και διεφθαρμένο». Από την άλλη πλευρά εξυμνούσε τις μεγάλες πολυεθνικές που είχαν επενδύσει στη χώρα, τις οποίες περιέγραφε ως «κατακτητές, με την καλή έννοια του όρου». Η ειρωνεία εδώ βρίσκεται στο ότι ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα διαφθοράς έκτοτε στη Ρουμανία, αφορούσε τη γαλλική εταιρεία Veolia, που είχε στο μεταξύ καταφέρει να αποκτήσει το δίκτυο ύδρευσης της Ρουμανίας.

Η αποτυχημένη πώληση του νερού στη Ρουμανία

Μετά την ιδιωτικοποίηση, η Apa Nova είδε τα έσοδα της να αυξάνονται θεαματικά: από τα περίπου 6 εκατ. ευρώ το 2000 στα 167 εκατ. ευρώ το 2014. To ίδιο διάστημα οι τιμές του νερού αυξήθηκαν κατά 1.400%.Τo 2000 το σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης του Βουκουρεστίου, πρωτεύουσας της Ρουμανίας, πωλείται για 25 χρόνια στην εταιρεία Apa Nova Bucuresti (Νέο Νερό Βουκουρεστίου στα ελληνικά), θυγατρική της Veolia. Η γαλλική πολυεθνική Veolia είναι ένας παγκόσμιος «κολοσσός» στην αγορά ύδρευσης, ενέργειας, διαχείρισης αποβλήτων και δημοσίων μεταφορών, με δραστηριότητα σε 48 χώρες. Την περίοδο μετά το 2000 (κι ενώ ο Μπουάν βρισκόταν στη Γαλλική Πρεσβεία) η Veolia επεκτείνεται, αναλαμβάνοντας τη διαχείριση του νερού σε άλλες τρεις ρουμανικές πόλεις, τις Τιμισοάρα, Πλοϊέστι και Οτοπένι. Οι δραστηριότητες και η επέκταση της Veolia στη χώρα φαίνεται ότι είχαν την αμέριστη υποστήριξη του Φιλίπ Μπουάν. Το 2003 ο Μπουάν συμμετείχε σε εκδηλώσεις που προωθούσαν τις δραστηριότητες της Veolia και τις διαδικασίες ιδιωτικοποίησης του νερού στη Ρουμανία, ως «ένα καλό παράδειγμα της γαλλο-ρουμανικής συνεργασίας». Το 2004 χαρακτήρισε την «επένδυση» των 89,5 εκατ. ευρώ της Veolia στη ρουμανική οικονομία ως «μέρος μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής, που στοχεύει στην ανάπτυξη της ρουμανικής αγοράς». Αν σας θυμίζουν κάτι σχετικό αυτές οι δηλώσεις, είναι γιατί σε διάφορες παραλλαγές ακούγονται και για τις πωλήσεις δημόσιας περιουσίας στην Ελλάδα, την περίοδο της οικονομικής κρίσης.

Τα αποτελέσματα της ιδιωτικοποίησης του νερού στη Ρουμανία, ήταν…εξαιρετικά και καταστροφικά ταυτόχρονα. Εξαιρετικά για την Apa Nova, που είδε τα έσοδα της να αυξάνονται θεαματικά, από τα περίπου 6 εκατ. ευρώ το 2000 στα 167 εκατ. ευρώ το 2014. Καταστροφικά για τους πολίτες, που είδαν τις τιμές του νερού να αυξάνονται στο ίδιο διάστημα κατά 1.400%. Μόνο τα πρώτα 8 χρόνια μετά την ιδιωτικοποίηση, ο μέσος μηνιαίος λογαριασμός αυξήθηκε από τα 3,5 δολάρια το 2000 στα 14 δολάρια το 2008 και έκτοτε έχει υπερδιπλασιαστεί (περίπου 32 δολάρια μ.ο). Παράλληλα, η Apa Nova προέβη σε απολύσεις 3.000 εργαζομένων την περίοδο 2000-2007, υπό το βάρος κατηγοριών ότι παραβιάζει τους όρους της σύμβασης παραχώρησης.

Σκάνδαλο διαφθοράς και «περιστρεφόμενες πόρτες»

Το 2015 η Apa Nova βρέθηκε στο επίκεντρο ενός τεράστιου σκανδάλου διαφθοράς. Σύμφωνα με έρευνες της ρουμανικής Εθνικής Υπηρεσίας κατά της Διαφθοράς, ο διευθύνων σύμβουλος της Apa Nova, Μπρούνο Ροσέ, δημιούργησε μυστικούς τραπεζικούς λογαριασμούς, που χρησιμοποιούνταν για τις δωροδοκίες υψηλά ιστάμενων αξιωματούχων στο Βουκουρέστι, με σκοπό να εγκρίνονται οι υπερτιμολογήσεις στους λογαριασμούς του νερού. Σύμφωνα με τους εισαγγελείς, η Apa Nova πλήρωσε 12 εκατ. ευρώ σε δωροδοκίες την περίοδο 2008-2015, πετυχαίνοντας να αυξήσει την τιμή του νερού κατά 125% αυτό το διάστημα. Ελεγχόμενος από την εισαγγελία για τις ίδιες κατηγορίες είναι και ο αντικαταστάτης του Ροσέ στην ηγεσία της Apa Nova. 

Η έρευνα όμως στη Ρουμανία δεν έδειξε μόνο αυτό. Η θυγατρική της Veolia, εκτός της δωροδοκίας, κατηγορείται ότι κατασκόπευε τους υπαλλήλους της, χρησιμοποιώντας πρώην στελέχη των μυστικών υπηρεσιών της χώρας, ώστε να διασφαλίζει ότι δε θα διαρρεύσουν κάποιο σημαντικό στοιχείο για τις ύποπτες πρακτικές της εταιρείας. Παράλληλα, εκτός των πολιτικών αξιωματούχων, δωροδοκούσε και ΜΜΕ της Ρουμανίας, με σκοπό να εξασφαλίζει τη «σιωπή» τους στις συνεχείς αυξήσεις της τιμής του νερού. Η κυβέρνηση της Ρουμανίας (που επίσης ελέγχεται για διαφθορά), αντέδρασε κατηγορώντας την Υπηρεσία Καταπολέμησης της Διαφθοράς, υποστηρίζοντας ουσιαστικά ότι τέτοιες έρευνες μειώνουν το ενδιαφέρον των επενδυτών…

H αποτυχία της ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών ύδρευσης είναι έκδηλη σε μεγάλες πόλεις της Ευρώπης, όπως το Παρίσι, τη Νάπολη, τη Βαρκελώνη και το Βερολίνο. Στο Παρίσι, για παράδειγμα, η σύμβαση του Δήμου με τις εταιρείες Suez και Veolia διήρκησε 23 χρόνια, από το 1985 μέχρι το 2008. Έπειτα οι Αρχές της γαλλικής πρωτεύουσας αποφάσισαν, εν μέσω καταγγελιών για διαφθορά και υπερτιμολογήσεις, τη δημιουργία μιας δημόσιας εταιρείας, της Eau de Paris. Ο Μπρούνο Ροσέ είναι ακόμα ένας άνθρωπος που περνούσε μέσα από «περιστρεφόμενες πόρτες», κρατικών θεσμών και ιδιωτικών εταιρειών. Εκτός της θέσης του στη Veolia, βρέθηκε στο «τιμόνι» του Γαλλο-Ρουμανικού Κέντρου Εμπορίου. Προσκλήθηκε πολλές φορές να συμμετάσχει σε εκδηλώσεις της Γαλλικής Πρεσβείας και μάλιστα τιμήθηκε με βραβείο από το Γάλλο πρέσβη, που περιέγραψε τον Ροσέ ως «τίμιο, έμπιστο και σοφό». Παρά το ότι εκκρεμούν οι κατηγορίες εναντίον του, ο Ροσέ παραμένει στο δυναμικό της Veolia και μάλιστα σε πολύ υψηλόβαθμες θέσεις. Η περίπτωση του είναι ενδεικτική του πώς λειτουργούν άνθρωποι που κατέχουν αρμοδιότητες που σχετίζονται και με την «εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος» και με την προώθηση συμφερόντων πολυεθνικών εταιρειών.

Η περίπτωση της Ρουμανίας δεν είναι μόνη, απλώς είναι σημαντική γιατί η επέκταση των γαλλικών εταιρειών στα δίκτυα ύδρευσης της χώρας συνέπεσε με την παρουσία του νυν ευρωπαίου παρατηρητή του ΤΑΙΠΕΔ εκεί. H αποτυχία της ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών ύδρευσης είναι έκδηλη σε μεγάλες πόλεις της Ευρώπης, όπως το Παρίσι, τη Νάπολη, τη Βαρκελώνη και το Βερολίνο. Στο Παρίσι, για παράδειγμα, η σύμβαση του Δήμου με τις εταιρείες Suez και Veolia διήρκησε 23 χρόνια, από το 1985 μέχρι το 2008. Έπειτα οι Αρχές της γαλλικής πρωτεύουσας αποφάσισαν, εν μέσω καταγγελιών για διαφθορά και υπερτιμολογήσεις, τη δημιουργία μιας δημόσιας εταιρείας, της Eau de Paris, που γρήγορα κατάφερε να εξοικονομήσει 35 εκατ. ευρώ και να μειώσει κατά 8% τα τιμολόγια.

Η Veolia επίσης δεν είναι μια μεμονωμένη περίπτωση. Η γαλλική πολυεθνική που ενδιαφέρεται να «επενδύσει» στο νερό της Ελλάδας, η Suez, είναι ελεγχόμενη από την Κομισιόν και για μονοπωλιακές πρακτικές και για φοροαποφυγή χάρη στις ευνοϊκές διατάξεις του Λουξεμβούργου. Το ένα που μοιάζει σίγουρο είναι ότι εάν οι πιέσεις για πώληση του νερού στην Ελλάδα έχουν αποτέλεσμα, Αθήνα και Θεσσαλονίκη θα βιώσουν τα προβλήματα δεκάδων άλλων ευρωπαϊκών πόλεων. Το άλλο είναι ότι για να έχουν αποτέλεσμα αυτές οι πιέσεις, υπάρχουν ήδη οι κατάλληλοι άνθρωποι στις κατάλληλες θέσεις.