του Θάνου Καμήλαλη

Υπάρχει μια σειρά από ζητήματα που περιστρέφονται γύρω από τις Σκουριές. Καταγγελίες για αποστράγγιξη των νερών της Μ.Παναγιάς, που την αποδίδουν στις καινούριες δραστηριοτητες της εταιρείας στην περιοχή. Η αφαίρεση της «Γαλάζιας Σημαίας» από την παραλία του Στρατωνίου, λόγω ρύπανσης, που επίσης αποδίδεται στη μεταλλευτική δραστηριότητα.  Η καταδίκη ενός 77χρονου κατοίκου της περιοχής, που είχε ξυλοκοπηθεί από τα ΜΑΤ, σε έναν χρόνο φυλάκιση με τριετή αναστολή. Και η συνεχιζόμενη προσπάθεια της Eldorado να αποκτήσει κοινωνικό πρόσωπο μέσω χορηγιών, με τελευταίο παράδειγμα την απόπειρα χορηγίας του Athens Pride, χορηγία που αποσύρθηκε από τη διοργάνωση μετά από αντιδράσεις.

Εκτός όλων των παραπάνω ωστόσο, βασικό ζήτημα παραμένει η υπόθεση της μεθόδου μεταλλουργίας flash smelting και η παραβίαση των δεσμεύσεων που είχε δώσει η ίδια η Eldorado στο ελληνικό κράτος, από το ξεκίνημα της «επένδυσης» το 2010. Η διαιτησία, όπως όλα δείχνουν, θα είναι αυτή που θα αποφασίσει για το μέλλον της δραστηριότητας της Eldorado και την παραμονή η όχι της εταιρείας στη Χαλκιδική. Διαδικασία στην οποία πριν ακόμα ξεκινήσει, το κίνημα κατά της εξόρυξης εντοπίζει «σημάδια διαπλοκής».

Καταγγελίες για αποστράγγιξη υδάτων

Την περασμένη εβδομάδα οι καταγγελίες για τη δραστηριότητα της «Ελληνικός Χρυσός» στη Χαλκιδική επικεντρώθηκαν στην αποστράγγιξη υδάτων από τις ερευνητικές γεωτρήσεις της εταιρείας. Αυτό το νέο «επεκτακτικό πρόγραμμα της Eldorado» έχει προκαλέσει αντιδράσεις, τόσο από τους κατοίκους της τοπικής κοινωνίας και το κίνημα κατά της εξόρυξης του χρύσου, όσο και από φορείς και βουλευτές. Πρώτα ο Δήμος Αριστοτέλη με ανακοίνωση καταγγελίας κι έπειτα 12 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ με ερώτηση τους προς τον αρμόδιο υπουργό, Γιώργο Σταθάκη, έκαναν λόγο για γεωτρήσεις με καταστροφικές επιπτώσεις στην ποιότητα και την ποσότητα των υδατικών αποθεμάτων της περιοχής.

«Στις Σκουριές, σύμφωνα με πληροφορίες μας, αντλούνται εκατοντάδες κυβικά μέτρα νερού την ώρα, σε 24ωρη βάση και για διάστημα περίπου δύο μηνών ενώ στην Τσικάρα αφού ολοκληρώθηκε η πρώτη ‘ερευνητική’ γεώτρηση ξεκινά άμεσα η δεύτερη» αναφέρει ο Δήμος Αριστοτέλη στην καταγγελία του και συνεχίζει:
«Οι δραστηριότητες αυτές προκάλεσαν υποβιβασμό της υπόγειας στάθμης νερού της περιοχής γεγονός που έγινε φανερό από τη μείωση της παροχής των γεωτρήσεων από τις οποίες υδρεύεται ο οικισμός της Μεγάλης Παναγίας και από την εξαφάνιση του νερού από το γειτονικό φράγμα. Επομένως θεωρείται βέβαιο ότι οι 3000 μόνιμοι κάτοικοι της Μεγάλης Παναγίας, θα αντιμετωπίσουν σύντομα πρόβλημα έλλειψης νερού ενώ η εξάντληση των υδατικών αποθεμάτων σίγουρα θα επεκταθεί και στην ευρύτερη περιοχή.»

Ο Δήμος Αριστοτέλη τέλος, «απαιτεί την άμεση και οριστική διακοπή όλων των εργασιών που συμβάλλουν άμεσα ή έμμεσα στην αποστράγγιση της περιοχής» και καλεί το Υπουργείο Περιβάλλοντος να προστατεύσει το φυσικό περιβάλλον και την υγεία και ζωή των κατοίκων της Β.Α. Χαλκιδικής».

Τα ντοκουμέντα αλλά και η καταγγελία του Δήμου Αριστοτέλη προκάλεσαν την αντίδραση 12 βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, που απηύθυναν επίκαιρη ερώτηση στον υπουργό Περιβάλλοντος, Γιώργο Σταθάκη. «Ο υποβιβασμός της υπόγειας στάθμης του νερού και η εξάντληση των υδατικών αποθεμάτων δεν αποτελεί απλώς ένα καταστροφικό σενάριο, αλλά μια ζοφερή πραγματικότητα. Επηρεάζονται όχι μόνο οι κοντινοί στην περιοχή των Σκουριών οικισμοί, όπως αυτός της Μ. Παναγίας ο οποίος έχει ήδη αρχίσει να βιώνει το πρόβλημα, αλλά είναι βέβαιο ότι αυτό θα επεκταθεί και στην ευρύτερη περιοχή, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την υγεία και την ευημερία των κατοίκων αλλά και των επισκεπτών», αναφέρεται στην ερώτηση.

Οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ αναφέρουν ακόμη ότι ο «πυρήνας» της «επένδυσης» έχει καταπέσει βάσει των αποφάσεων του ΥΠΕΝ και έχει απορριφθεί ακόμη και η αίτηση θεραπείας της εταιρείας, εκτεταμένες δραστηριότητες συνεχίζουν να λαμβάνουν χώρα στη Χαλκιδική προκαλώντας την απόγνωση των πολιτών»

Τι απαντά η «Ελληνικός Χρυσός»

Από την πλευρά της, η «Ελληνικός Χρυσός» κάνει λόγο για «παραπληροφόρηση» και παντελώς ψευδείς και ανυπόστατες καταγγελίες. Σε ανακοίνωση που δημοσίευσε ο αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, Δημήτρης Δημητριάδης, η εταιρεία παρουσιάζει τη δική της οπτική στο ζήτημα, αποδίδοντας τη μείωση της στάθμης των νερών στην «παρατεταμένη ξηρασία» και υποστηρίζοντας συνοπτικά ότι:

  • Στο έργο των Σκουριών δεν πραγματοποιήθηκε ούτε πραγματοποιείται καμία άντληση από γεωτρήσεις πέρα από αυτές υδρολογικών δοκιμών. 
  • Την τελευταία τριετία η ετήσια ποσότητα βροχόπτωσης είναι μειούμενη όπως καταγράφεται και στον μετεωρολογικό σταθμό Σκουριών 
  • Οι περιμετρικές γεωτρήσεις των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων των Σκουριών δεν δείχνουν καμία πτώση στάθμης
  • Η τροφοδοσία τόσο των υδρευτικών γεωτρήσεων της κοινότητας της Μεγάλης Παναγίας όσο και του αρδευτικού φράγματος γίνονται από διαφορετική υδρολογική λεκάνη από αυτήν στην οποία χωροθετούνται οι μεταλλευτικές εγκαταστάσεις Σκουριών. Σε κάθε περίπτωση η τροφοδοσία του φράγματος γίνεται μέσω της επιφανειακής απορροής η οποία δεν μπορεί να σχετιστεί με καμία δραστηριότητα της εταιρείας, συμπεριλαμβανομένων των ως άνω αναφερθέντων γεωτρήσεων.
  • Επιπλέον, σχετικά με το αρδευτικό φράγμα, μια και μόνο φωτογραφία δεν μπορεί να αποτελεί αξιόπιστο στοιχείο για τη λειτουργία του. Θεωρούμε ότι υπάρχει σχέδιο διαχείρισης του εν λόγω φράγματος από τον Δήμο Αριστοτέλη με σκοπό την κάλυψη συγκεκριμένων αναγκών και καταγραφή ισοζυγίου εισροών – εκροών από όπου μπορεί να αποδειχθεί η μεταβολή ή μη της στάθμης του.
  • Στην περιοχή της Τσικάρας πραγματοποιείται μία γεώτρηση με διάμετρο 9cm η οποία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να λειτουργήσει ως αποστραγγιστική, αφού κατασκευάζεται για καθαρά ερευνητικούς – κοιτασματολογικούς σκοπούς. Επιπλέον, μετά το πέρας της κατασκευής γίνεται σφράγισμα αυτής σε όλο το μήκος της με σκυρόδεμα.
  • Δεν έχουμε τη δυνατότητα παράθεσης αποτελεσμάτων από το πρόγραμμα περιβαλλοντικής παρακολούθησης όσον αφορά τα υδρευτικά σημεία της τοπικής κοινότητας Μεγάλης Παναγίας
  • Το θέμα της παρατεταμένης ξηρασίας σε ολόκληρη την Χαλκιδική έχει ήδη συζητηθεί με πρωτοβουλία του αντιπεριφερειάρχη Χαλκιδικής σε συνάντηση που πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 23 Μαΐου 2017 

Το δεύτερο ζήτημα περιβαλλοντικής φύσεως που ανέκυψε πρόσφατα, έχει να κάνει με την παραλία του Στρατωνίου, που από το 2010 τιμάται με τη «Γαλάζια Σημαία», ένα από τα κορυφαία βραβεία ποιότητας των ακτών. Παρά τις καταγγελίες για τη σοβαρή ρύπναση με βαρέα μέταλλα που έχει υποστεί ο όρμος του Στρατωνίου λόγω της μεταλλευτικής δραστηριότητας, η παραλία συνέχισε να διατηρεί τη «Γαλάζια Σημαία» μέχρι και το 2017. Στις 29 Μαϊου το «Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων» κατέθεσε πολυσέλιδη αναφορά προς το ΥΠΕΝ και τους συντονιστές του προγράμματος, βασισμένη σε επιστημονικές μελέτες και στοιχεία από τη δεκαετία του 1980 μέχρι σήμερα, όπου εκθέτει αναλυτικά το πρόβλημα της ρύπανσης στη θάλασσα του Στρατωνίου.

Το «Παρατηρητήριο» ζητεί, εάν κριθεί ότι τα στοιχεία που παραθέτει αληθεύουν:

  • Να ληφθούν όλα τα αναγκαία μέτρα για την προστασία της δημόσιας Υγείας
  • Να δρομολογηθεί μία συγκεκριμένη επιδημιολογική μελέτη στους κατοίκους του Στρατωνίου για να διερευνηθούν οι επιπτώσεις στην υγεία από την παρουσία υψηλών συγκεντρώσεων βαρεών μετάλλων στο περιβάλλον του οικισμού

Η αντίδραση από τους υπεύθυνους συντονισμού του προγράμματος στην Ελλάδα ήταν άμεση και μία μέρα μετά και τη δημοσιοποιήση των στοιχείων από το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, η παραλία Στρατωνίου αποσύρθηκε από το πρόγραμμα «Γαλάζια Σημαία». Παράλληλα η ακτή έχει ήδη αφαιρεθεί από τους καταλόγους των βραβευμένων ακτών της ιστοσελίδας του Διεθνούς Προγράμματος και της ΕΕΠΦ και έχουν ενημερωθεί σχετικά οι αρμόδιοι του Δήμου Αριστοτέλη.

Η καταδίκη ενός 77χρονου

Κι ενώ οι αντιδράσεις και τα στοιχεία για μια σειρά από περιβαλλοντικά προβλήματα που παρουσιάζονται πληθαίνουν, η ποινικοποίηση των διαμαρτυριών ενάντια στην εξόυρξη χρυσού συνεχίζεται. Τελευταίο κρούσμα η καταδίκη του 77χρονου Θόδωρου Καραβασιλικού. που συμμετείχε σε διαδηλώσεις κατά της Eldorado και συνελλήφθη τον Ιούνιο του 2013. Ο Καραβασιλικός οδηγήθηκε σε δίκη με τις κατηγορίες της παρακώλυσης συγκοινωνιών από κοινού με άγνωστους δράστες, της διατάραξης της κοινής ειρήνης από κοινού πάλι με άγνωστους δράστες και της αντίστασης. 

Το δικαστήριο τον έκρινε ένοχο και τον καταδίκασε σε ένα χρόνο φυλάκιση με τριετή αναστολή. Η ιστορία του 77χρονου γίνεται ακόμα πιο παράλογη, όταν συνυπολογίζεται ότι μετά τη σύλληψη του, ξυλοκοπήθηκε από τις δυνάμεις ασφαλείας και νοσηλεύτηκε για έξι μέρες, με τραύματα στο πρόσωπο και τα μάτια. Ο Καραβασιλικός είναι μόνο ένας από τους περίπου 450 κατηγορούμενους που διαμαρτυρήθηκαν στις δραστηριότητες της Eldorado, με δεκάδες δίκες να βρίσκονται σε εξέλιξη ή να εκκρεμούν.

Μια διαιτησία… από τα παλιά

Η εταιρεία δεν έχει καταφέρει να αποδείξει ότι η μέθοδος μεταλλουργίας flash smelting, για την οποία η ίδια έχει δεσμευτεί, είναι εφαρμόσιμη στα εδάφη της Χαλκιδικής. Η αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος το έχει διαπιστώσει, και τον Νοέμβριο του 2016, ο τότε υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Πάνος Σκουρλέτης απέρριψε ξανά τη μεταλλουργική μέθοδο της Eldorado Gold, λόγω της εξαιρετικά υψηλής περιεκτικότητας του μίγματος τροφοδοσίας της μεταλλουργικής μονάδας στο εξαιρετικά τοξικό στοιχείο αρσενικό. Η ελληνική κυβέρνηση έχει αναγνωρίσει τις περιβαλλοντικές συνέπειες που θα αναδειχτούν εάν προχωρήσει το έργο, τονίζοντας. ότι εάν προχωρήσει η εξόρυξη χρυσού στην περιοχή, θα εκπέμπονται ετησίως στην ατμόσφαιρα 20.000 τόνοι καρκινογόνου αρσενικού. 

Η απόρριψη των μελετών της εταιρείας από το ΥΠΕΝ προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις. Η «Ελληνικός Χρυσός» προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ενώ ο νέος υπουργός Περιβάλλοντος, Γιώργος Σταθάκης, παρέπεμψε σε διαιτησία το θέμα της σύμβασης του ελληνικού Δημοσίου με την εταιρεία. Η παραπομπή σε διαιτησία δημιούργησε νέα δεδομένα και νέα επιχειρηματολογία για την κυβέρνηση. Χαρακτηριστική είναι η τοποθέτηση του πρωθυπουργού, Αλέξη Τσίπρα, για το θέμα των Σκουριών, σε ερώτηση που δέχτηκε κατά την παρουσία του στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.«Όσον αφορά την Ελληνικός Χρυσός το θέμα είναι σύνθετο και βρισκόμαστε σε διαπραγμάτευση» ανέφερε ο Πρωθυπουργός και πρόσθεσε πως «οφείλουμε να σεβαστούμε το αίτημα των κινημάτων και των κατοίκων. Αναμένουμε την απόφαση της διαιτησίας». 

Τον Απρίλιο, δημοσιεύτηκε στη «Διαύγεια» η απόφαση του Υπουργού Οικονομικών, Ευκλείδη Τσακαλώτου, να αναθέσει την εκπροσώπηση του ελληνικού Δημοσίου στη διαιτησία στο δικηγορικό γραφείο «Δρυλλεράκης και Συνεργάτες». Η απόφαση Τσακαλώτου έγινε μετά από πρόταση του υπουργού Περιβάλλοντος, Γιώργου Σταθάκη. Το επιχείρημα για την επιλογή του συγκεκριμένου γραφείου είναι ότι, όπως αναφέρεται, «επειδή εν προκειμένω συντρέχει εντελώς εξαιρετική περίπτωση άκρως δυσχερούς και περίπλοκης υπόθεσης, που απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις και εμπειρία λόγω της φύσεως του αντικειμένου της, καθώς κατά τη διεξαγωγή της εν λόγω διαιτησίας θα προκύψουν, με βεβαιότητα, διαιτέρως
δυσχερή τεχνικά και νομικά ζητήματα, λόγω της φύσης του επενδυτικού έργου, της έκτασης της αδειοδοτικής διαδικασίας και της διαιώνισης πολλών και ποικίλων διαφορών μεταξύ των συμβληθέντων μερών»

Η εμπειρία του δικηγόρου, Ιωάννη Δρυλλεράκη, σε υποθέσεις σχετικές με μεταλλευτικές δραστηριότητες δεν αμφισβητείται από τα στοιχεία. Ωστόσο προκύπτει ένα ερώτημα, λόγω του παρελθόντος του δικηγόρου και της συμμετοχής του στην εταιρεία TVX Hellas, η οποία της δεκαετία του 90 είχε τη διαχείριση των μεταλλείων της Χαλκιδικής. Όπως καταγγέλλει το «Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων» σε ανοιχτή επιστολή του προς τους κ. Τσακαλώτο και Σταθάκη, ο Ιωάννης Δρυλλεράκης:

  1. Ήταν ο δικηγόρος της TVX Hellas, πρώην ιδιοκτήτριας των Μεταλλείων Κασσάνδρας στο διάστημα 1995-2003, και της «Χρυσωρυχεία Θράκης», πρώην ιδιοκτήτριας του έργου χρυσού Περάματος.
  2. Ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου της TVX Hellas και στη συνέχεια γραμματέας του διοικητικού συμβουλίου, σε όλα τα χρόνια της παρουσίας της εταιρείας στην Ελλάδα. Συνάδελφοι του κ. Δρυλλεράκη στην ΤVX ήταν τα περισσότερα από τα μετέπειτα υψηλόβαθμα στελέχη της Ελληνικός Χρυσός, μεταξύ των οποίων ο προηγούμενος CEO της Ελληνικός Χρυσός, κ. Μιχάλης Θεοδωρακόπουλος και ο σημερινός CEO, κ. Δημήτρης Δημητριάδης – o πρώτος μάλιστα ήταν και στο ΔΣ της TVX Hellas, μαζί με τον κ. Δρυλλεράκη.
  3. Στην απόφαση του Δικαστηρίου του Οντάριο του 1998 που επισυνάπτεται περιγράφεται η προσπάθεια τριών ατόμων που αυτοπροσδιορίζονταν ως “Alpha Group”, με δικηγόρο τον κ. Δρυλλεράκη, να πετύχουν την εξαγορά των χρεωμένων Μεταλλείων Κασσάνδρας το 1993 μέσω μιας ιδιωτικής συμφωνίας με την πιστώτρια Εθνική Τράπεζα, χωρίς διαγωνισμό. Η 116 σελίδων απόφαση του Καναδικού Δικαστηρίου (που έχει στη διάθεση του και το TPP) είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική για τις αδιαφανείς συνθήκες κάτω από τις οποίες πωλήθηκαν τελικά τα Μεταλλεία Κασσάνδρας στην TVX Gold και για το ρόλο του κ. Δρυλλεράκη.

« Η θητεία του στην TVX Hellas δημιουργεί κατά τη γνώμη μας ασυμβίβαστο: ο κ. Δρυλλεράκης δεν υπηρέτησε την ΤVX Hellas μόνο στα πλαίσια των δικηγορικών του καθηκόντων αλλά και από τη θέση του μέλους ή του γραμματέα του διοικητικού της συμβουλίου. Κατά συνέπεια είχε προσωπικό συμφέρον από την εκμετάλλευση των Μεταλλείων Κασσάνδρας, το οποίο ταυτιζόταν με το συμφέρον της εκμεταλλεύτριας εταιρείας και των λοιπών στελεχών της που είναι σήμερα στελέχη της Ελληνικός Χρυσός. Για την Ελληνικός Χρυσός δεν θα μπορούσε να υπάρξει ευνοϊκότερη επιλογή δικηγόρου από το αντισυμβαλλόμενο – και πλέον αντίδικο – Ελληνικό Δημόσιο» υποστηρίζει το «Παρατηρητήριο» στην επιστολή του προς τους δύο υπουργούς. 

Η διαιτησία έχει αναχθεί, βάσει των κινήσεων και της επιχειρηματολογίας της κυβέρνησης, σε αποφαστικής σημασίας καμπή για την εξέλιξη της δραστηριότητας της Eldorado στη Χαλκιδική. Μοιάζει πολύ πιθανό, καθώς θα προηγηθεί της απόφασης του ΣτΕ να δώσει το απαραίτητο άλλοθι για «τήρηση της νομιμότητας» και συνέχιση της «επένδυσης» της εταιρείας, με συνεχώς αυξανόμενο κόστος για την τοπική κοινωνία και την ευρύτερη περιοχή. Και, αφενός η λήψη της απόφασης πριν το ΣτΕ, αφετέρου η επιλογή του εκπροσώπου του Δημοσίου στη διαδικασία, προκαλούν ανησυχίες.