Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, η Διεθνής Αμνηστία, σε συνεργασία με σχολεία που υλοποιούν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Διεθνούς Αμνηστίας «Εγώ κι Εσύ Μαζί: Εκπαίδευση στα ανθρώπινα δικαιώματα» οργάνωσαν μία δράση αλληλεγγύης στους ασυνόδευτους ανήλικους πρόσφυγες και μετανάστες που κρατούνται στο κέντρο της Αμυγδαλέζας.
Ακτιβιστές/ριες της Διεθνούς Αμνηστίας, μαζί με μαθητές/ριες, γονείς και και εκπαιδευτικούς από το 1ο Γυμνάσιο Ιλίου, το 5ο Γυμνάσιο Ν. Ιωνίας, το 2ο Γενικό Λύκειο Ν. Ιωνίας και το 3ο ΕΠΑΛ Σιβιτανιδείου, επισκέφτηκαν το ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. της Αμυγδαλέζας, συζήτησαν με τους ανήλικους πρόσφυγες και μετανάστες και τους παρέδωσαν γράμματα αλληλεγγύης, έργα χειροτεχνίας και βραχιολάκια φιλίας που έφτιαξαν στα σχολεία τους. «Ελπίζουμε με τα γράμματα μας να τους δώσουμε ελπίδα. Τα βραχιολάκια είναι ως ένδειξη φιλίας» εξηγεί η Βάγια, μαθήτρια δευτέρας γυμνασίου.
«Είναι σημαντικό τα παιδιά να ευαισθητοποιηθούν και με αυτόν τον τρόπο να μεταφερθεί και προς τα έξω αυτό που θα βιώσουν σήμερα εδώ. Στο πρόγραμμα συμμετέχουν 37 παιδιά από το σχολείο, πολλά από αυτά δήλωσαν συμμετοχή. Βεβαίως σε αυτή τη δράση χρειαζόμασταν οπωσδήποτε τη συναίνεση των γονέων, εκεί υπήρχαν κάποιες μικρές αντιδράσεις. Κάναμε μία συνάντηση απογευματινή για να κάμψουμε λίγο αυτά τα “εμπόδια”, ας πούμε και νομίζω ότι αρκετοί πείστηκαν. Δέκα παιδιά δήλωσαν συμμετοχή σε αυτή τη δράση, ακολούθησαν τελικά οχτώ» μας είπε η Κ. Κοεμτζίδου, Διευθύντρια 5ου Γυμνασίου Νέας Ιωνίας.
Χιλιάδες παιδιά έρμαια – παιδιά φυλακισμένα
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α.) υπάρχουν στην Ελλάδα πάνω από 5.000 ασυνόδευτα ανήλικα, εκ των οποίων 1.184 ζουν σε «επισφαλείς και άτυπες συνθήκες στέγασης», εκτεθειμένα σε διάφορους κινδύνους. Παράλληλα, 1.746 παιδιά ζουν στους καταυλισμούς στα νησιά, ενώ 257 παιδιά ζουν υπό συνθήκες στέρησης της ελευθερίας τους, υπό καθεστώς «προστατευτικής φύλαξης». Στην Αμυγδαλέζα συγκεκριμένα σήμερα κρατούνται 82 παιδιά.
Κουβεντιάσαμε δίπλα στα συρματοπλέγματα με μια καθηγήτρια από το 3ο ΕΠΑΛ Σιβιτανιδείου, η οποία μας μίλησε για την αδυναμία να προσφέρουμε πραγματικά στα ασυνόδευτα ανήλικα αυτό που έχουν ανάγκη: «Στο σχολείο μας έχουμε δύο τάξεις υποδοχής προσφύγων. Αυτό που κατάλαβα εγώ απ’ όσα βιώσαμε είναι πως δεν ξέρω αν η παρουσία μας έδωσε κάτι σε αυτά τα παιδιά, και το λέω με την έννοια ότι αυτό που τους λείπει δεν μπορούμε να τους το δώσουμε. Τους λείπει η ζωή τους. Τη ζωή τους έχουν χάσει. Αυτά τα παιδιά μπορεί να αναπνέουν αλλά δε ζουν. Αυτό πώς μπορούμε να τους το δώσουμε; Είναι από 15 έως 18 χρονών παιδιά και όπως τα δικά μας παιδιά που πάνε στο σχολείο θέλουν να κάνουν τα πράγματα που κάνουνε όλα τα παιδιά, όμως δεν τα κάνουν».
«Είναι μόνα τους στην κυριολεξία και στην ουσία ζητάνε το ελάχιστο, τη ζωή τους»
Ο Λουκάς, μαθητής 3ου ΕΠΑΛ Σιβιτανίδειου, έχει καταγωγή από την Αίγυπτο, λοιπόν είχε ήδη έναν κοινό κώδικα: μίλησε με τα προσφυγόπουλα στα Αραβικά.
«Μίλησα με δύο παιδιά που είναι από την Αίγυπτο γιατί και εγώ από εκεί είμαι. Έχω καταγωγή, γεννήθηκα εκεί και ήρθα σε μικρή ηλικία εδώ, οπότε μιλήσαμε στα αραβικά. Μου είπαν ότι έχουν έρθει εδώ μια βδομάδα τώρα και είναι χωρίς κανέναν. Χωρίς γονείς, χωρίς αδέλφια, χωρίς κανέναν. Μου είπαν ότι δεν τους ενδιαφέρει πού θα πάνε ή πού θα τους μεταφέρουν, απλά να είναι ένα αξιοπρεπές μέρες, να μπορούν να ζήσουν ανθρώπινα και δεν ζητάνε τίποτα παραπάνω. Μου είπαν ότι δεν έχουν τα κατάλληλα αγαθά εκεί μέσα και οι συνθήκες δεν είναι καλές για να επιβιώνουν. Η μέρα τους περνάει με ένα κινητό, μιλώντας με τους συγγενείς τους, με τους φίλους τους, δεν περνάει αλλιώς».
«Η κατάσταση ήταν τραγική. Σκέφτομαι και εμείς που καμιά φορά λέμε ότι “δεν μπορώ” ή “δεν γίνεται” για διάφορα πράγματα και είδαμε αυτά τα παιδιά που είναι εδώ και δεν έχουν κανέναν, χωρίς γονείς. Είναι μόνα τους στην κυριολεξία και στην ουσία ζητάνε το ελάχιστο, τη ζωή τους» λέει ο Λουκάς. «Τέτοιες καταστάσεις σε κάνουν να εκτιμάς αυτά που ήδη έχεις» συμπληρώνει ο Σπύρος, μαθητής και εκείνος του 3ου ΕΠΑΛ Σιβιτανίδειου.
Ο δεύτερος από τους τέσσερις συνολικά μαθητές που επισκέφθηκαν τη δομή, μας μετέφερε τη συζήτησή του με έναν ανήλικό: Μας είπε ότι τον ρώτησε πώς βλέπει το μέλλον του, και ο ανήλικος πρόσφυγας του απάντησε ότι θέλει να γίνει δικηγόρος και ότι δεν θέλει να έχει να ανησυχεί για το αν θα βρει γιατρό και αν θα έχει φαγητό, και δεν θέλει να φοβάται.
Έχουν ανταλλάξει στοιχεία επικοινωνίας, προκειμένου να βρεθούν κάποια στιγμή στο μέλλον και να ξαναμιλήσουν, αλλά σκεφτόμαστε συνεχώς ότι αυτή είναι μια εμπειρία μεταμορφωτική. Δεν είναι μόνο πηγή παρηγοριάς για τα κρατούμενα προσφυγόπουλα, είναι μια εμπειρία παιδαγωγική και για τους δικούς μας μαθητές, που χρειάστηκε να ενημερωθούν και κυρίως να μιλήσουν.
Τα παιδιά, οι γονείς και οι καταλήψεις
Όταν τη ρωτήσαμε για τα σχολεία στα οποία γίνονται κινητοποιήσεις εναντίον των προσφύγων και των μεταναστών στη περιοχή τους, όπως στα Γιαννιτσά, η Δώρα, μαθήτρια δευτέρας Γυμνασίου στο 5ο Γυμνάσιο Νέας Ιωνίας, σχολίασε ότι είναι πολύ άδικο, ωστόσο τόνισε ότι παίζει ρόλο «η νοοτροπία που δίνουν οι γονείς, από το σπίτι. Γιατί για το παιδί δεν παίζει ρόλο αν αυτός είναι πρόσφυγας ή αν είναι Έλληνας […]
Η δράση αυτή που παρακολουθήσαμε προϋποθέτει ασφαλώς τη συναίνεση των γονέων, λοιπόν αντιλαμβανόμαστε ότι χρειάστηκε να γίνει ένας διάλογος, μια ενημέρωση, που δεν μπορεί να είναι ανέφελη, καθώς επηρεάζεται μοιραία από όλα τα στερεότυπα για τους μετανάστες που κατακλύζουν τον δημόσιο διάλογο. Αυτό που παρακολουθήσαμε όμως στην Αμυγδαλέζα είναι τι γίνεται όταν αυτά τα στερεότυπα δεν έχουν τον τελικό λόγο, όταν τον τελικό λόγο τον έχουν οι ίδιοι οι άνθρωποι που βρίσκονται ο ένας απέναντι ή δίπλα στον άλλον, και συζητούν.
Την ίδια εικόνα δίνουν και οι εκπαιδευτικοί που εμπλέκονται στη δράση. Ο κος Μαργέτης, καθηγητής 5ου Γυμνασίου Νέας Ιωνίας, αναφέρθηκε κι εκείνος στη διαδικασία της συνεννόησης με τους γονείς, στο πώς χρειάζεται μια ενημέρωση που να σέβεται αλλά και να καθησυχάζει τους φόβους τους: «Έχουμε δώσει την ελευθερία όποιοι έχουν τις ενστάσεις τους ή διαφορετικές απόψεις να μη συμμετέχουν στη συγκεκριμένη δράση. Η αλήθεια είναι ότι δεν υπήρχε καθολική συμμετοχή όλων των παιδιών από το σχολείο μας. Οι υπόλοιποι από τους γονείς τους ήταν λίγο επιφυλακτικοί στο αν πρέπει να συμμετέχουν ή όχι. Κάναμε μία γενικότερη κουβέντα με τους γονείς, τους καλέσαμε σε μία ημερίδα για το πρόγραμμα της Διεθνούς Αμνηστίας. […] Υπήρχε ουσιαστικά μια επιφύλαξη για το πώς θα προσεγγίσουμε εμείς και θα παρουσιάσουμε το θέμα στα παιδιά, δηλαδή κατά πόσο εμείς θα το παρουσιάσουμε ότι είμαστε μια χώρα ανοιχτή που δεχόμαστε τους πάντες αδιακρίτως αν έχουν χαρτιά […] Γιατί όσο και να διαβάζεις ένα πρόγραμμα, δεν ήταν σαφές για αυτούς πως θα συμμετέχουμε εμείς σε αυτό. Όταν μιλήσαμε, δώσαμε ουσιαστικά κάποιες απαντήσεις, υπήρχαν ενστάσεις-διαφωνίες ότι “εμείς δε θέλουμε να υπάρξει επαφή”. Επίσης, όταν είπαμε ότι θέλουμε να επισκεφθούμε το Κέντρο Κράτησης Ανηλίκων ασυνόδευτων παιδιών ήρθαν στους ανθρώπους οι σκηνές των δομών στη Μόρια κλπ που υπάρχει μεγάλος συνωστισμός, εμείς τους εξηγήσαμε ότι υπάρχουν safe zones όπου κρατούνται τα παιδιά».
Όμως τι πραγματικά συμβαίνει με τα ανήλικα που κρατούνται στην Αμυγδαλέζα;
Ο διευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας, Γαβριήλ Σακελλαρίδης, εξήγησε στο ThePressProject ότι τα 82 ασυνόδευτα παιδιά που βρίσκονται εκεί επί της ουσίας είναι «παρκαρισμένα» ως αποτέλεσμα των ελλείψεων δομών ενώ δεν έχουν κάνει κανένα έγκλημα – εκτός απ’ το ότι είναι κάτω από 18 χρονών. «Στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα παραπάνω από κράτηση, πραγματική κράτηση, για ανθρώπους που το μόνο έγκλημα που έχουν κάνει είναι ότι είναι κάτω από 18 ετών. Αυτά τα παιδιά που είναι μέσα δεν έχουν κανένα λόγο να είναι σε καθεστώς κράτησης, καθεστώς φυλάκισης. Το πιο περίεργο είναι ότι και οι ίδιοι δεν το έχουν καταλάβει αυτό. Θεωρούν δηλαδή ότι κρατούνται διότι έχουν εισέλθει παράνομα στη χώρα και αυτό είναι από μόνο του προβληματικό. Το γεγονός ότι αυτά τα παιδιά είναι παρκαρισμένα εδώ γιατί δεν υπάρχουν χώροι σε δομές για ασυνόδευτα ανήλικα είναι κάτι που δείχνει τη χρεοκοπία της όποιας πολιτικής στην Ελλάδα αλλά και γενικότερα στην Ευρώπη στο πλαίσιο των ασυνόδευτων παιδιών».
Το 2019 ήταν ένα τραγικό έτος για τα ασυνόδευτα ανήλικα στην χώρα μας. Τον Αύγουστο, ένα παιδί 15 χρονών από το Αφγανιστάν δολοφονήθηκε εντός της «ασφαλούς ζώνης» στη Μόρια. Τον Σεπτέμβριο, ένα 5χρονο παιδί χτυπήθηκε από ένα φορτηγό καθώς έπαιζε με ένα χαρτόκουτο έξω από τον ίδιο καταυλισμό, και σκοτώθηκε, ενώ πριν λίγες βδομάδες ένα μωρό μόλις 9 μηνών πέθανε από αφυδάτωση, πάλι στη Μόρια.
Όπως αναφέρει η Διεθνής Αμνηστία, αν υπάρχει ένα μάθημα που οφείλουμε να αποκομίσουμε από αυτά τα τραγικά γεγονότα, είναι το αυτονόητο: Τα παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες/ριες πρέπει να τυγχάνουν ιδιαίτερης προστασίας και μέριμνας και όχι να υποβάλλονται στο μαρτύριο της διαμονής σε απαράδεκτους καταυλισμούς ή, ακόμα χειρότερα, να τελούν υπό κράτηση σε άθλιες συνθήκες και μάλιστα για μακρά χρονικά διαστήματα.
Η δράση αυτή έγινε σε ένα σημείο όπου συναντιούνται γονείς, εκπαιδευτικοί και ακτιβιστές, με παιδιά που βρίσκονται μέσα και έξω από τα συρματοπλέγματα. Η επιτυχία της εξαρτάται από τη δυνατότητα να συνεργαστούν όλοι οι πρώτοι φορείς, ώστε να μπορέσει να υπάρξει μια εμπειρία ανθρώπινης συνάντησης για τα παιδιά. Μιας συνάντησης που θα εκπαιδεύει σε ένα ελάχιστο πλην ουσιώδες ζητούμενο: να μπορούμε να προσφέρουμε την αλληλεγγύη μας σε ανήλικα παιδιά που ζητούν αξιοπρέπεια και μέλλον, αντί για την εχθρότητα και τη δυσπιστία.