Ένα Σάββατο σαν όλα τα’ άλλα, έχοντας επιδοθεί –πίνοντας τον πρώτο πρωινό καφέ- σ’ ένα ατελείωτο scrolling στα social media έπεσε το μάτι μου σε ένα κάπως ξεχωριστό βίντεο. Ο τίτλος «πώς να φλερτάρεις με λάθος τρόπο» μου κέντρισε από τα πρώτα δευτερόλεπτα το ενδιαφέρον, κάνοντας με να παρακολουθώ επί 3 λεπτά και 26 δευτερόλεπτα πώς φλερτάρει κανείς με λάθος τρόπο, «επειδή δεν υπάρχει σεξουαλική αγωγή στο σχολείο», όπως λένε οι πρωταγωνιστές του, Σοφία Ζάγκα κι Ανδρέας Πλεμμένος.
Πριν φτάσουμε στο βίντεο, ας εξετάσουμε το κομμάτι «μάθημα σεξουαλικής αγωγή στο σχολείο». Ας ξεκαθαρίσουμε όμως πρώτα τι ακριβώς είναι το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής. Είναι ένα πεδίο με τρεις διαστάσεις: γνώσεις, δεξιότητες και αξίες που εμπίπτουν σε θέματα σεξουαλικότητας. Η σεξουαλικότητα αφορά το βιολογικό φύλο, το κοινωνικό, τους ρόλους, τις ταυτότητες, την αναπαραγωγή, και την ερωτική επιθυμία. Γνώσεις σημαίνει μαθαίνω για το σώμα, το αναπαραγωγικό, την αντισύλληψη, τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα, το φύλο. Παίρνω πληροφορίες που αφορούν όλα αυτά τα θέματα που εντάσσονται στην μεγαλύτερη ομπρέλα της σεξουαλικότητας. Δεξιότητες σημαίνει μαθαίνω να κάνω κάτι καλά, για παράδειγμα να χρησιμοποιώ το προφυλακτικό. Τέλος έχουμε τις αξίες, δηλαδή αντιλαμβάνομαι και στοχάζομαι τι είναι σωστό και τι είναι λάθος, στοιχεία που εμπίπτουν στο πεδίο της ηθικής.
Το μάθημα στα σχολεία της Ευρώπης
Σχεδόν σε όλες τις χώρες της Ε.Ε το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής έχει εισαχθεί στα σχολεία, ενώ ρεπορτάζ του huffingtonpost.gr έχει συγκεντρώσει αναλυτικά στοιχεία. Κι όμως, τόσο αυτονόητο για κάποιους, ζητούμενο για άλλους. Στη χώρα μας, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς και ρεαλιστές, είναι ακόμη και εν έτει 2021, ζητούμενο. Ή καλύτερα, ταμπού. Απόδειξη ότι ακόμη δεν έχει εισαχθεί στα σχολεία, ενώ κάθε φορά που το θέμα έρχεται στο τραπέζι, βρίσκει τις αντιδράσεις της Εκκλησίας και διαφόρων σκοταδιστικών, συντηρητικών κύκλων.
Όπως παρουσιάζεται στο σχετικό ρεπορτάζ, στη Γαλλία, το μάθημα της Σεξουαλικής Αγωγής έγινε προαιρετικό το 1973 και υποχρεωτικό το 1990. Στην Ολλανδία το μάθημα ξεκινά από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού. Στη Φινλανδία, η σεξουαλική αγωγή υπάρχει στα σχολεία από τη δεκαετία του ’70, είναι ενότητα του μαθήματος της Αγωγής Υγείας στο γυμνάσιο, ενώ και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση υπάρχουν προγράμματα σεξουαλικής αγωγής.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης αξιολόγησης (2018) «Η Σεξουαλική Εκπαίδευση στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία» από το Federal Centre for Health Education και το International Planned Parenthood Federation European Network – IPPF EN, στην Αλβανία η διαδικασία για υλοποίηση του μαθήματος ξεκίνησε το 2005, ενώ το 2012 άρχισε η εφαρμογή του. Στην Ιρλανδία η σεξουαλική αγωγή είναι μάθημα επιλογής από το 1998. Στη Δανία το μάθημα διδάσκεται στα σχολεία από τα 12, είναι υποχρεωτικό και οι γονείς δεν μπορούν να απαλλάξουν τα παιδιά τους από αυτό. Στην Αυστρία, το μάθημα ξεκινά από το δημοτικό και προχωρεί σταδιακά. Στην Γερμανία, το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία είναι υποχρεωτικό και οι γονείς δεν μπορούν να απαλλάξουν τα παιδιά τους από αυτό.
Ταμπού στην Ελλάδα
Τη στιγμή που ένα στα δέκα παιδιά στην Ελλάδα έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής βίας, το ζήτημα της ένταξης της σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία παραμένει ταμπού. Ζητήματα σεξουαλικότητας γίνονται θέμα συζήτησης παντού, εκτός από το σχολείο που με συντηρητική υποκρισία θάβει το μάθημα.
Για το θέμα έχουν μιλήσει στο newspedia η Μαργαρίτα Γερούκη, πρώην Σχολική Σύμβουλος, συγγραφέας εκπαιδευτικού υλικού για τη Σεξουαλική Αγωγή και κάτοχος βραβείου Αριστείας και Καινοτομίας στη Σεξουαλική Αγωγή (2019) από τον Παγκόσμιο Οργανισμό για τη Σεξουαλική Υγεία και η Λίζα Τσαλίκη, καθηγήτρια στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ.
«Αρχής γενομένης το 1964, ο Ε. Παπανούτσος ανακοίνωσε την άμεση εφαρμογή του σχετικού μαθήματος στο σχολικό πρόγραμμα. Έκτοτε, το 1995 εισήχθη στο πλαίσιο του μαθήματος αγωγής υγείας και μία ενότητα σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Αργότερα, το 2001 εκδόθηκε από το Υπουργείο Παιδείας βιβλίο για σχετικό μάθημα, το οποίο καθότι «αφορίστηκε» πέφτοντας πάνω στο εκκλησιαστικό τείχος, δεν διαμοιράστηκε ποτέ στις σχολικές αίθουσες. Το 2003, ο σεξολόγος Θάνος Ασκητής, με επιδοτούμενο ευρωπαϊκό πρόγραμμα σχεδιάζει εκπαιδευτικές παρεμβάσεις. Το πρόγραμμα και πάλι πάγωσε. Το ίδιο συνέβη και το 2008. Αποσπασματικές προσπάθειες πιλοτικών προγραμμάτων έγιναν και το 2009, 2014 και 2017» έχουν αναφέρει
Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, με Νόμο για την αναβάθμιση του δημόσιου σχολείου που έφερε προς ψήφιση στη Βουλή τον περασμένο Ιούνιο (Ν4692/2020), ενέταξε ήδη από τον περασμένο Σεπτέμβριο στο υποχρεωτικό ωρολόγιο πρόγραμμα νηπιαγωγείων, δημοτικών και γυμνασίων, πιλοτικά για φέτος σε 218 σχολεία, και από του χρόνου σε όλα τα σχολεία της χώρας, τα εργαστήρια δεξιοτήτων τα οποία στοχεύουν στο να καλλιεργήσουν στους μαθητές δεξιότητες ζωής, ήπιες δεξιότητες και δεξιότητες τεχνολογίας. Στο πλαίσιο αυτών και ειδικότερα στο θεματικό κύκλο «Ευ ζην», διδάσκεται η θεματική της σεξουαλικής αγωγής, ενώ στο θεματικό κύκλο «Κοινωνική ενσυναίσθηση και ευθύνη» εντάσσεται η ενίσχυση αξιών όπως ο αλληλοσεβασμός, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, η προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και εν έτει 2021 το μάθημα δεν έχει εδραιωθεί στα ελληνικά σχολεία, τη στιγμή που τα στοιχεία για τη σεξουαλική συμπεριφορά των εφήβων στη χώρα σοκάρουν. Σύμφωνα με μεγάλη μελέτη που εκπόνησε το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Νευροεπιστημών και Ιατρικής Ακρίβειας «ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΕΦΑΝΗΣ» (ΕΠΙΨΥ) για την σεξουαλική συμπεριφορά των εφήβων στην Ελλάδα, τον μήνα Δεκέμβριο, το 2018 ένας στους τέσσερις 15χρονους (26,4%) αναφέρει ότι είχε τουλάχιστον μια ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή, σε σχεδόν διπλάσιο ποσοστό τα αγόρια (34,3%), συγκριτικά με τα κορίτσια (18,6%). Διαχρονικά, από το 2002 στο 2018, το ποσοστό 15χρονων αγοριών που λένε ότι είχαν έστω και μία ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή δεν μεταβάλλεται σημαντικά (33,6% και 34,3%, αντίστοιχα), ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα κορίτσια διπλασιάζεται (από 9,6% σε 18,6%).
Μεταξύ των 15χρονων που αναφέρουν ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή το 2018, τρεις στους τέσσερις εφήβους (75,6%) απαντούν ότι κατά τη διάρκεια της τελευταίας σεξουαλικής επαφής που είχαν έκαναν –οι ίδιοι ή ο/η σύντροφός τους– χρήση προφυλακτικού, αγόρια και κορίτσια σε παρόμοια ποσοστά (76,7% και 73,7%, αντίστοιχα).
Ωστόσο, ποσοστό 18,3% των εφήβων απαντούν ότι δεν έκαναν χρήση προφυλακτικού, ενώ 6,1% απαντούν «Δεν ξέρω». Διαχρονικά, από το 2002 στο 2018 το ποσοστό 15χρονων εφήβων που αναφέρουν χρήση προφυλακτικού μειώνεται σημαντικά από 86,9% σε 75,6%.
ΠΩΣ ΝΑ ΦΛΕΡΤΑΡΕΙΣ ΜΕ ΛΑΘΟΣ ΤΡΟΠΟ
«Σε αυτό το βίντεο εγώ και η Σοφία σας μαθαίνουμε πως να φλερτάρετε με λάθος τρόπο μιας δεν υπάρχει η σεξουαλική αγωγή στο σχολείο!» αναφέρει ο Ανδρέας στο σχετικό βίντεο που ανήρτησε στο instragram.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
«Η ιδέα για το βίντεο προέκυψε από ένα γύρισμα ενός βιντεοκλίπ που έπρεπε να κάνουμε μια ερωτική διάθεση και τυχαίνει να συζητάμε για διάφορες σειρές αλλά κυρίως την σειρά ‘’Σεξουαλική Αγωγή’’ του Netflix. Ο σκοπός μας ήταν να περάσουμε τα μηνύματα σχετικά με τα παραπάνω θέματα» λένε στο TPP ο Ανδρέας κι η Σοφία. «Είμαστε κωφοί και χρησιμοποιούμε την νοηματική γλωσσά καθημερινά» προσθέτουν.
Μιλώντας για την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των νέων, και οι δύο παρατηρούν πως αρκετοί νέοι δε γνωρίζουν πολλά πράγματα σχετικά. «Ο καθένας προσεγγίζει ίσως με λάθος τρόπο τους συνανθρώπους του με αποτέλεσμα να μην έχουν καλές σχέσεις μεταξύ τους κι αυτό επηρεάζει σημαντικά και τις ψυχολογίες τους. Η κοινωνία μας κάνει να αισθανόμαστε άσχημα με το σώμα μας, ενώ σε άλλες χώρες -που στα σχολεία τους έχουν σεξουαλική αγωγή-, οι οικογένειες μπορούν να κυκλοφορούν χωρίς καμία ντροπή για το σώμα στο σπίτι, για παράδειγμα. Πιστεύω πως αν δεχτούμε το σώμα μας, τότε θα εξελιχθεί η κοινωνία προς το καλύτερο» σχολιάζει ο Ανδρέας και επισημαίνει: «Θα πω δυο παραδείγματα από την ζωή μου. Το πρώτο παράδειγμα, στην πρώτη μου εκσπερμάτωση στο κρεβάτι χωρίς να το θέλω, αισθάνθηκα ντροπή γιατί είχα στο νου μου ότι κάνω κάτι βρόμικο, το κρεβάτι σήμαινε ότι ανήκω σε μια χαμηλή κοινωνική τάξη. Το επόμενο παράδειγμα: πίστευα πως η αυτοϊκανοποίηση ήταν λάθος και ότι θα έρθει το τέλος του κόσμου κι έτσι από την πρώτη εκσπερμάτωση μέχρι να αυτοϊκανοποιηθώ ξανά πέρασε ένας χρόνος νομίζοντας ότι θα πεθάνω και με είχε κυριαρχήσει το άγχος, ο φόβος».
«Οι γονείς μου είχαν εξηγήσει ξεκάθαρα γενικά για το σεξ , ότι δεν είναι ντροπή ,ότι είναι πολύ όμορφο και ότι θέλει αρκετή προσοχή διότι κυκλοφορούν διαφορά σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα» υπογραμμίζει ο Ανδρέας, ενώ και η Σοφία τοποθετείται σχετικά. «Θεωρώ πως τα παιδιά θα πρέπει να γνωρίζουν αυτό το θέμα και αυτό θα ήταν σωστό να γίνεται μέσω ενός ανθρώπου που ξέρει να το προσεγγίζει. Πρόκειται για ένα ζήτημα που είναι λεπτό και έτσι ο άνθρωπος αυτός θα πρέπει να είναι σε θέση να εξηγήσει σωστά σημαντικές έννοιες όπως είναι η ανατομία του σώματος, η ανάπτυξη του φύλου, η ταυτότητα, ο σεξουαλικός προσανατολισμός και οι ασθένειες. Τα παιδιά, με τη σειρά τους, να μάθουν να προστατεύονται από ασθένειες, να σέβονται το σώμα τους και να του φέρονται με λεπτότητα. Αυτό θα τους βοηθήσει να μάθουν τρόπους συμπεριφοράς και συναναστροφής και έτσι θα καταφέρουν να “χτίσουν” τις βάσεις μιας υγιούς προσωπικότητας και υπεύθυνης συμπεριφοράς για την ενήλικη ζωή τους» λέει χαρακτηριστικά.
Και οι δύο συμφωνούν πως η διαπαιδαγώγηση ξεκινά από το σπίτι και συνεχίζεται στο σχολείο. Μου μιλούν για το ταμπού που υπάρχει δυστυχώς ακόμη στην κοινωνία γύρω από αυτά τα θέματα. «Θεωρώ πως δίνουμε πολύ βάση στις κριτικές των άλλων οι οποίες προκαλούν φόβο σε εμάς για την εικόνα μας και κάποιες φορές οι κριτικές γίνονται βίαιες με αποτέλεσμα να μην ανοιγόμαστε σε αυτά τα θέματα και στο μέλλον να μην έχουμε θέληση να ‘’προστατέψουμε’’ τα παιδιά μας, οπότε δεν τα εκπαιδεύουμε» σημειώνει ο Ανδρέας και συμπληρώνει πως «αρκετοί λένε πως δεν είναι σωστό να λεμέ τις ‘’κακές’’ λέξεις στα παιδιά σε ηλικία 7-16 και είναι κάτι που θεωρώ πολύ σοβαρό, να πιστεύουμε ότι δεν πρέπει να γνωρίζουν τις λέξεις όπως προφυλακτικό, λιπαντικό , γεννητικά όργανα κλπ. Στην εποχή μου όταν μάθαινα αυτές τις λέξεις από καθηγητές γελούσα διότι αισθανόμουν αμήχανα και τώρα πιστεύω πως γίνονταν αυτό επειδή δεν υπάρχει σωστή σεξουαλική αγωγή. Πιστεύω πως πρέπει να υπάρχει έστω και λίγο η πειθαρχία για να καταλάβουμε ότι είναι πολύ σοβαρό το θέμα».
«Ουσιαστικά, η σεξουαλική αγωγή δεν είναι για το σεξ αλλά για το σώμα μας, την ψυχολογία μας και την ταυτότητα των φυλών μας. Το να μάθουμε τα παιδιά από νωρίς για το σώμα τους, τη λειτουργία του και τις ανάγκες του, δεν τα οδηγεί στην καταστροφή αλλά σε μια αίσθηση ασφάλειας για τη ζωή τους» τονίζουν.
Η συζήτηση ήρθε στο ζήτημα της πατριαρχίας. «‘’Ο άντρας πρέπει να πάει με πολλές’’, ‘’Η γυναίκα πρέπει να είναι με έναν άντρα για μια ζωή’’ αυτές οι δυο προτάσεις είναι αντιφατικές και είναι πολύ δύσκολο να ενωθούν μεταξύ των δυο φυλών. Αν δεν πέτυχουν το στόχο θα θεωρηθούν αποτυχημένοι άνθρωποι αρά είμαστε αποτυχημένοι; Όχι για έμενα ο πετυχημένος άνθρωπος είναι να έχει καταφέρει τους στόχους του και να σέβεται τους άλλους ανθρώπους το οποίο αυτό το σεβασμό είναι το πιο δύσκολο έργο της ζωής. Θεωρώ όσοι πιστεύουν τον εαυτό τους αποτυχημένο από αυτούς τους στόχους που ανάφερα τότε θα ξεκινήσουν τις κακοποιήσεις» υπογραμμίζει ο Ανδρέας και συμπληρώνει η Σοφία: «Η σεξουαλική κακοποίηση λαμβάνει χώρα σε διάφορα περιβάλλοντα. Νομίζω πως είναι ευθύνη των γονιών να μάθουν στο παιδί την εικόνα που χρειάζεται να έχει ώστε η σεξουαλική του συμπεριφορά να είναι η πρέπουσα».