Κέντρα διαλογής ελέγχονται για τον τρόπο λειτουργίας τους, με τις περιβαλλοντικές μελέτες όμως να καθυστερούν χαρακτηριστικά να εκδοθούν, την ώρα που το Εθνικό Σχέδιο για τη διαχείριση των αποβλήτων παραμένει χωρίς νομική κατοχύρωση. Ο αρμόδιος Οργανισμός για το θέμα δε, εμφανίζεται απρόθυμος να δώσει πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας της ανακύκλωσης.
Στις 19 Οκτωβρίου, η Πρωτοβουλία για τη Διαχείριση των Απορριμμάτων (ΠΡΩΣΥΝΑΤ), διαβίβασε με επιστολή της στον αναπληρωτή υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γ. Τσιρώνη, καταγγελία, σχετικά με την άρνηση παροχής πληροφοριών από τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ). Σύμφωνα με την ΠΡΩΣΥΝΑΤ, πρόκειται για συνειδητή επιλογή να διατηρείται σε καθεστώς αδιαφάνειας όλο το σύστημα της ανακύκλωσης, καθώς αντίστοιχη άρνηση είχαν λάβει και από την ΕΕΑΑ, κυρίαρχη εταιρεία στην ανακύκλωση συσκευασιών.
Ανακυκλώνοντας το χρήμα
Το ουσιαστικό έργο της ανακύκλωσης έχει ανατεθεί σε ιδιωτικές εταιρείες (τα ΣΕΔ- Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης), οι οποίες έχουν την μορφή Α.Ε. και ως μετόχους τους, κατά κανόνα, βασικούς παραγωγούς ή διαχειριστές των ανακυκλώσιμων αποβλήτων. Στις εταιρείες αυτές, έχει ανατεθεί από την πολιτεία, η αποκλειστική ευθύνη της διαχείρισης και των οικονομικών πόρων που εισρέουν στα ΣΕΔ. Παρά το γεγονός ότι οι εισφορές αυτές αποτελούν δημόσιο πόρο, που στοχεύει στην ενίσχυση των δράσεων της ανακύκλωσης, οι εταιρείες δεν έχουν μέχρι σήμερα εκθέσει δημόσια, ούτε το ύψος αυτού του πόρου, ούτε τον τρόπο διαχείρισής του, ούτε το ποσοστό της εισφοροδιαφυγής -την αναγνωρίζει και ο ΕΟΑΝ-, αλλά ούτε και τα επιχειρησιακά σχέδια των ΣΕΔ, τα οποία περιλαμβάνουν τον τρόπο λειτουργίας και τις υποχρεώσεις τους.
Ένας άλλος δυνητικός πόρος, αυτός της εμπορικής αξιοποίησης των ανακυκλώσιμων υλικών που συλλέγουν τα ΣΕΔ, αντί να επιστρέψει στο σύστημα της ανακύκλωσης, τροφοδοτεί σειρά άλλων εταιρειών που συνεργάζονται με τα ΣΕΔ. Επιπλέον, ελλιπής μπορεί να χαρακτηριστεί η τεκμηρίωση, στις επίσημες εκθέσεις των ΣΕΔ, των εκτιμήσεων, σχετικά με την εκπλήρωση των στόχων που ορίζει η πολιτεία, ενώ και η εγκυρότητα των στοιχείων που διαβιβάζονται στην πολιτεία και από εκεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχουν τεθεί υπό αμφισβήτηση.
Ερωτήματα για τον τρόπο λειτουργίας
Κάποια από τα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης έχουν κατηγορηθεί για παραβίαση των κανόνων λειτουργίας, ενώ σε άλλα έχει ανακληθεί η άδεια λειτουργίας τους. Ερωτήματα προκύπτουν και για τη λειτουργία των βασικότερων ΣΕΔ. Η “Ανταποδοτική Ανακύκλωση Α.Ε.” βρίσκεται σε διαμάχη με τον ΕΟΑΝ σχετικά με την ανάκληση της άδειας λειτουργίας της (ανάκληση που ακυρώθηκε από το ΣτΕ), ενώ, σύμφωνα με την επίσημη έκθεση του ΕΟΑΝ για το 2014, η εταιρεία δεν υπέβαλε απολογιστική έκθεση για το 2013. Το έτερο και μεγαλύτερο πανελλαδικά ΣΕΔ, “ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ” της ΕΕΑΑ Α.Ε. δεν παρουσιάζει στις εκθέσεις του λεπτομερή στοιχεία σχετικά με την προέλευση και τη διανομή των εσόδων του, ενώ χρησιμοποιεί τα Κέντρα Διαλογής και Ανακύκλωσης Υλικών (ΚΔΑΥ) ,για τα οποία αρνείται να δημοσιοποιήσει τους δήμους που εξυπηρετεί έκαστο, καθώς και τις επιδόσεις των δήμων.
Πολλά ζητήματα εγείρει και η λειτουργία των ΚΔΑΥ, κάποια από τα οποία έχουν κατηγορηθεί για παράνομη διακίνηση σύμμεικτων απορριμμάτων υπό το μανδύα των ανακυκλώσιμων, ζήτημα που ανέδειξαν το 2013 η ΠΡΩΣΥΝΑΤ και η κίνηση πολιτών ECOELEUSIS. Συγκεκριμένα, η καταγγελία αφορούσε στο κέντρο διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών στον Ασπρόπυργο, το οποίο το περασμένο καλοκαίρι κάηκε ολοσχερώς, καθιστώντας σαφές ότι διακινούσε όχι μόνο σύμμεικτα απορρίμματα αλλά και βιομηχανικά απόβλητα. Την καταγγελία της Πρωτοβουλίας ακολούθησε έλεγχος των επιθεωρητών περιβάλλοντος, οι οποίοι, δύο χρόνια μετά, δεν έχουν ακόμη εκδώσει πόρισμα, χωρίς το οποίο η εισαγγελία περιβάλλοντος δεν μπορεί να κινήσει διαδικασίες. Στην υπόθεση είχε εμπλακεί η περιφέρεια Αττικής και ο φορέας διαχείρισης των αποβλήτων της (ΕΔΣΝΑ), υπό τον κ. Σγουρό τότε, που αποστασιοποιήθηκαν πλήρως, παρόλο που τελικός προορισμός των παράνομων φορτίων φέρεται να ήταν ο ΧΥΤΑ Φυλής, πιθανότατα, με χρέωση των δήμων της Αττικής.
Υπάρχει σχέδιο αλλά είναι ανοχύρωτο
Πληθώρα ερωτημάτων προκύπτει για το κατά πόσο ο ΕΟΑΝ είναι σε θέση να ελέγξει την εφαρμογή των κανόνων λειτουργίας των ΣΕΔ, ενώ και ο ίδιος αρνείται να δώσει πληροφορίες σχετικά με στοιχεία που αφορούν στον τομέα της ανακύκλωσης. Επιπλέον, παρά το ν. 4042/2012, καθώς και το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) που προβλέπουν το διαχωρισμό των συσκευασιών στην πηγή, ο ΕΟΑΝ φαίνεται να συντηρεί τη λογική του ενός και μοναδικού μπλε κάδου και τη συγκεντρωτική διαχείρισή του στα ΚΔΑΥ της ΕΕΑΑ, η οποία επιβαρύνει τους δήμους με μεγάλα ποσά για τις μεταφορές και τους αποστερεί έσοδα από την εμπορική αξιοποίηση των ανακυκλώσιμων υλικών.
Ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γ. Τσιρώνης, μιλώντας στο TPP, σημείωσε ότι γνωρίζει για τις καταγγελίες, τονίζοντας ότι η κυβέρνηση θα νομοθετήσει σύντομα για το θέμα. Όπως είπε, υπάρχουν ασάφειες στην υπάρχουσα νομοθεσία αλλά τις επόμενες ημέρες θα κατατεθεί στη Βουλή τροπολογία με την οποία αυτές θα επιλυθούν. «Την απάντησή μας θα την δώσουμε με έργα και όχι με δηλώσεις», τονίζει ο κ. Τσιρώνης.
Σύμφωνα με την ΠΡΩΣΥΝΑΤ, η υποστελέχωση του ΕΟΑΝ, όπως και του τμήματος εναλλακτικής διαχείρισης αποβλήτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος, επιτείνει το συνολικό πρόβλημα. Παρ’ ότι το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων θα μπορούσε να αποτελέσει βήμα προς την ριζική αναμόρφωση του τομέα της ανακύκλωσης, προς το παρόν παραμένει απλώς σχέδιο επί χάρτου, καθώς εξακολουθεί να είναι νομικά ακατοχύρωτο, ενώ οι αλλαγές που φέρνει δεν έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται.
Το TPP θα παρακολουθήσει την εξέλιξη του θέματος.