Αρχικά, τα γεγονότα
(Σε ξερή περιγραφική γλώσσα, σύμφωνα με τον συνήγορό του Χ. Κορτέση, Γ. Κακαρνιά.)
Στις 12/7/19, ο Κορτέσης και ένα ακόμα άτομο επιχειρούν να αφαιρέσουν ηλεκτρολογικά αντικείμενα συνολικής αξίας 216 ευρώ από το κατάστημα της εταιρίας Leroy Merlin στον Πειραιά. Γίνονται αντιληπτοί από τους υπαλλήλους ασφαλείας και οδηγούνται σε χώρο εντός του καταστήματος. Εκεί επιστρέφουν οικειοθελώς τα κλοπιμαία και προθυμοποιούνται να πληρώσουν για αυτά. Ο Κ.Δρίβας, διευθυντής της εταιρείας ασφαλείας που συνεργάζεται με το κατάστημα (OVIT), θέτει απαραίτητο όρο για την απελευθέρωσή τους την έγγραφη υπόδειξη πως ο εργαζόμενος στο κατάστημα Γ.A., πολιτικός σύντροφος του Κορτέση, απεργός και μέλος του Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων Πειραιά (ΣΕΙΥΠ), επείχε ρόλο συνεργού στην απόπειρα κλοπής.
Εν τω μεταξύ, στο κατάστημα σπεύδουν άτομα από το φιλικό περιβάλλον του Κορτέση με αρχικό σκοπό να του παραδώσουν τα 216 ευρώ για να διευθετήσει την υπόθεση. Η είσοδός τους στο κατάστημα παρεμποδίζεται από τους υπαλλήλους ασφαλείας, ενώ ο Κορτέσης και το έτερο άτομο κρατούνται πλέον τρεις ώρες (από τις 4 μ.μ. μέχρι τις 7 μ.μ.) στον χώρο εντός του καταστήματος όπου διαπραγματεύονται με τον Δρίβα την απελευθέρωσή τους. Ακολουθεί διένεξη με τους υπαλλήλους ασφαλείας με σκοπό τον τερματισμό της κράτησης των δύο, ο οποίος σκοπός επιτυγχάνεται. Η ΕΛ.ΑΣ., η οποία σπεύδει στο σημείο και ενημερώνεται από την Leroy Merlin και την OVIT για το περιστατικό, διαβιβάζει στην Εισαγγελία Πειραιώς τις προτεινόμενες κατηγορίες: τρία πλημμελήματα – κλοπή, παράνομη χρήση βίας, σωματικές βλάβες.
Τρεις ημέρες μετά, στις 13/7, ο Κορτέσης συλλαμβάνεται σε κεντρικό δρόμο της Αθήνας από αστυνομικούς και οδηγείται με κουκούλα σε άγνωστο χώρο όπου ξυλοκοπείται, καταλήγοντας εν τέλει στην Ασφάλεια Πειραιά. Εν τω μεταξύ, ο εργαζόμενος στην Leroy Merlin, Γ.Α., πιέζεται να υποβάλει την παραίτησή του, κάτι το οποίο αρνείται να κάνει, ενώ καλείται από την ΕΛ.ΑΣ. να δώσει απλή κατάθεση για το συμβάν. Όταν η υπόθεση φτάνει τελικά στην Εισαγγελία, αυτή αναβαθμίζει το κατηγορητήριο του Κορτέση σε ένα κακούργημα (ληστρική κλοπή) και σειρά πλημμελημάτων (επικίνδυνη σωματική βλάβη και η σύσταση συμμορίας) και ο ίδιος προφυλακίζεται.
Συγκλίσεις και αποκλίσεις
Αυτά είναι, όπως είπαμε, τα όσα καταγγέλλουν ο Κορτέσης και ο δικηγόρος του. Αξιοσημείωτο όμως είναι το γεγονός πως ούτε οι καταθέσεις των υπαλλήλων ασφαλείας, ούτε η εκδοχή της ΕΛ.ΑΣ. έχουν μεγάλη απόσταση από αυτή την εκδοχή. Φυσικά, η OVIT δεν δέχεται πως εκβίαζε τον Κορτέση για να υποδείξει εγγράφως τον Γ.Α. ως συνεργό του, και η ΕΛ.ΑΣ. δεν δέχεται πως απήγαγε στην ουσία και ξυλοκόπησε τον Κορτέση πριν την σύλληψή του. Όσον αφορά όμως τα πράγματα για τα οποία κατηγορείται και για τα οποία προφυλακίστηκε ο Κορτέσης, οι μόνες αποκλίσεις της εκδοχής της εταιρείας ασφαλείας (βάσει των καταθέσεων των υπαλλήλων) και της Εισαγγελίας σε σχέση με την εκδοχή Κορτέση είναι οι εξής:
Πρώτον, κατά την Εισαγγελία (Ένταλμα Προσωρινής Κράτησης) ο Κορτέσης και το άτομο που ήταν μαζί του δεν παρέδωσαν οικειοθελώς τα κλοπιμαία, αλλά τα πήραν μαζί τους φεύγοντας. Ελέγχοντας κανείς αυτόν τον ισχυρισμό, διαπιστώνει ότι αντιφάσκει ακόμα και με τα ίδια τα λεγόμενα των καταθέσεων από μεριάς της OVIT! Η δικογραφία περιέχει τις καταθέσεις των υπαλλήλων ασφαλείας που αναφέρουν ότι τα κλοπιμαία επιστράφηκαν, αλλά και το ότι ο ίδιος ο Δρίβας κατέθεσε τα σχετικά αντικείμενα στην ΕΛ.ΑΣ. το βράδυ του συμβάντος ως στοιχεία για τη δίκη! Αν αυτό είναι αληθές, τότε αυτό που στοιχειοθετείται, και μάλλον παραβλέφθηκε από την ΕΛ.ΑΣ. και τον Εισαγγελέα, είναι το αδίκημα της απόπειρας κλοπής, όχι αυτό της κλοπής.
Δεύτερον, οι υπάλληλοι ασφαλείας ισχυρίζονται ότι ο Κορτέσης και το άλλο άτομο τούς άσκησαν βία (σπρωξίματα) ώστε να διαφύγουν μετά την αφαίρεση του ηλεκτρολογικού υλικού – αυτό στοιχειοθετεί και το σκέλος «ληστρική» στη ληστρική κλοπή του κατηγορητηρίου. Αν αυτά τα σπρωξίματα συνέβησαν, σε καμία περίπτωση δεν ήταν αρκετά για να ολοκληρωθεί η πράξη της κλοπής. Έτσι, δεν φαίνεται να στοιχειοθετείται η κατηγορία της ληστρικής κλοπής, καθόσον το αδίκημα ουδέποτε τελέστηκε αλλά έμεινε στο στάδιο της απόπειρας, από την οποία απόπειρα ο Κορτέσης τελικά υπαναχώρησε. Σύμφωνα με τον νόμο, ληστρική κλοπή υπάρχει όταν ο δράστης χρησιμοποιεί παράνομη βία προκειμένου να διατηρήσει στην κατοχή του κάποιο κλοπιμαίο, πράγμα που σημαίνει ότι η αφαίρεση (κλοπή) είναι ήδη ολοκληρωμένη (παράγραφος 3 του άρθρου 380 του Π.Κ.).
Όταν ασκείται παράνομη βία για την αποφυγή της κράτησης από το μέρος του κλέφτη, τότε έχουμε ένα επιπλέον αδίκημα. Είναι όμως η βία που ενδεχομένως άσκησε ο Κορτέσης και το έτερο άτομο παράνομη; Σύμφωνα με τον νόμο όχι: παράνομη ήταν η κράτηση από τους υπαλλήλους ασφαλείας. Η παράνομη κράτηση του Κορτέση και του άλλου ατόμου επί τρεις ώρες (όπως αυτή προκύπτει από την ίδια τη δικογραφία) στον χώρο του καταστήματος συνιστά αυτόνομο αδίκημα εκ μέρους του καταστήματος και του Δρίβα. Σε αυτό το πλαίσιο η απελευθέρωση του Κορτέση και του άλλου ατόμου είναι απολύτως νόμιμη, ειδικά εφόσον δεν παραβιάζεται και η αρχή της αναλογικότητας, δηλαδή εφόσον δεν ασκήθηκε δυσανάλογη βία ώστε να απελευθερωθούν με τη βοήθεια των οικείων τους προσώπων. Σωματικές βλάβες σε οποιονδήποτε βαθμό δεν προκύπτουν από καμία ιατροδικαστική έκθεση.
Ας πάμε, τέλος, στην κατηγορία της σύστασης συμμορίας. Ποιο αποδεικτικό υλικό υπάρχει για την απαγγελία αυτής της κατηγορίας; Κανένα απολύτως, ούτε καν από την ίδια την ΕΛ.ΑΣ.: τρεις ώρες μετά το περιστατικό (κατά την ίδια τη δικογραφία), εμφανίζονται τέσσερις άνθρωποι με χρήματα στα χέρια (για τα οποία έχει προσκομιστεί απόδειξη παραλαβής από ΑΤΜ σε ανάλογο τόπο και χρόνο στην Εισαγγελία), προκειμένου να απελευθερώσουν τον Κορτέση και το άλλο άτομο. Δεν γίνεται αναφορά ούτε σε συντονισμό επιχειρήσεων από τη μεριά των δύο ούτε σε όπλα ούτε σε κάλυψη χαρακτηριστικών. Από τα στοιχεία δεν προκύπτει στο ελάχιστο ότι τα τέσσερα επιπλέον άτομα, τα οποία πήγαν στο μαγαζί, συνιστούσαν έτοιμο μηχανισμό αντίδρασης, ανά πάσα στιγμή ενεργοποιήσιμο, αλλά μάλλον το ακριβώς αντίθετο.
Οι λόγοι που παρατίθενται για την προφυλάκιση του Κορτέση σύμφωνα με το Ένταλμα Προσωρινής Κράτησης είναι δύο. Πρώτον, η πρότερη καταδίκη του Κορτέση για υπόθεση του Επαναστατικού Αγώνα (!). Δεύτερον, η κατά δήλωσή του οικονομική ανάγκη στην οποία βρισκόταν, και η οποία τον καθιστά συνεπώς ύποπτο τέλεσης νέων αδικημάτων (!!!). Τέλος, ασκείται επίσης κακουργηματική δίωξη στον Γ.Α. για συνέργεια σε ληστρική κλοπή, και ποικίλες πλημμεληματικές διώξεις σε άλλα τέσσερα άτομα (υπόθαλψη εγκληματία και σωματικές βλάβες). Είναι αλήθεια πως το ποινικό μητρώο του καθενός κρίνεται ελεύθερα στη βάση υποψίας τέλεσης νέων αδικημάτων, όμως αυτό δεν σημαίνει και ότι όλες οι κρίσεις είναι σωστές. Συγκεκριμένα για τον Κορτέση, η φερόμενη ως συμμετοχή του στον Επαναστατικό Αγώνα δεν έχει καμία συνάφεια με το έγκλημα της κλοπής ή της απόπειρας κλοπής, παρά μόνο δηλώνει την ιδεολογική θέση και την πολιτική δράση του κατηγορούμενου. Το δε επιχείρημα πως «μπορεί να το ξανακάνει γιατί είναι φτωχός» αποτελεί μια καταφανή ποινικοποίηση της ίδιας της φτώχειας.
Τέλος, ως γενικότερο σχόλιο, το μόνο αξιόπιστο αποδεικτικό υλικό σχετικά με την υπόθεση είναι το βίντεο από τις κάμερες του καταστήματος. Το υλικό αυτό η ΕΛ.ΑΣ., της οποίας η πρόταση υπενθυμίζεται ότι περιείχε μόνο τρία πλημμελήματα, το παρέδωσε στην Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών για εκτύπωση φωτογραφιών, και άρα δεν ήταν διαθέσιμο ούτε στην πλευρά Κορτέση ούτε στην Εισαγγελία ούτε κατά τη διάρκεια της ανακριτικής διαδικασίας όταν κρίθηκε η προφυλάκισή του. Οι καταθέσεις των υπαλλήλων ασφάλειας της Leroy Merlin αφενός δεν μπορούν να χαρακτηριστούν αξιόπιστες αφού περιέχουν χτυπητές αντιφάσεις σχετικά με τα λεγόμενα σπρωξίματα (ποιος έσπρωξε ποιον, πώς εξελίχθηκε η κατάσταση), αφετέρου, ακόμα και αν με κάποιον τρόπο χαρακτηρίζονταν αξιόπιστες, τεκμαίρουν μόνο την απόπειρα κλοπής. Με λίγα λόγια, ο Κορτέσης προφυλακίστηκε βάσει μηδενικού αποδεικτικού υλικού, επειδή είναι αναρχικός, και επειδή είναι φτωχός.
Κάποια γενικότερα σχόλια
Ο νέος τρομονόμος» διαβάζουμε σήμερα στην Καθημερινή δίχως ίχνος κριτικής, «πιθανολογείται ότι θα έχει εφαρμογή σε περιπτώσεις ηπιότερων εγκλημάτων (πλημμελήματα) που εμπίπτουν στη σφαίρα του βίαιου ακτιβισμού ή εξτρεμισμού και αγγίζουν τη δράση της αναρχικής ομάδας, όπως η φθορά ξένης περιουσίας και η διατάραξη της οικιακής ειρήνης». Με απλά λόγια, ανοίγει διάπλατα ο δρόμος όχι απλά για την ποινικοποίηση της ίδιας της πολιτικής δράσης (αφού «διατάραξη οικιακής ειρήνης» μπορεί να χαρακτηριστεί σχεδόν το καθετί δημόσια πολιτικό), αλλά και για τον χαρακτηρισμό ως τρομοκρατών όσων τολμούν να αγωνίζονται.
Φαίνεται συνεπώς πως η περίπτωση του Κορτέση αποτελεί το πρώτο σημείο πάνω σε μια στρατιωτικού τύπου αναβάθμιση μικροεγκλημάτων και αποκλινόντων κοινωνικών ομάδων. Διότι, πώς αλλιώς μπορεί να χαρακτηριστεί το να πηγαίνει κανείς να κλέψει 216 ευρώ και να βρίσκεται προφυλακισμένος για έως 18 μήνες, να αντιμετωπίζει πολλαπλές κατηγορίες που απειλούν λίγο-πολύ να του καταστρέψουν τη ζωή; Είναι δε ακριβώς επειδή η περίπτωση του Κορτέση εμπίπτει στο παραπάνω πλαίσιο που έχει και ευρύτερη κοινωνική σημασία, και που αφορά και θα έπρεπε να αφορά σχεδόν κάθε προοδευτικό άνθρωπο.
Μέσα από την περίπτωση Κορτέση αναδύεται και η βαθιά καφκική λειτουργία του αστυνομικού-δικαστικού συμπλέγματος. Με απλά λόγια, αν βρεθείς μπλεγμένος δεν ξεμπλέκεις, τελείως αντίθετα με τη ρητορική που θέλει το σύστημα σωφρονισμού να… σωφρονίζει όντως. Γενικότερα μιλώντας, αυτό συμβαίνει και στην αγαπημένη των ΜΜΕ περίπτωση του «σεσημασμένου κακοποιού». Το επικοινωνιακό αποτέλεσμα της επανάληψης αυτής της φράσης είναι να δημιουργείται η εντύπωση ότι ο κατηγορούμενος έχει διαπράξει πάρα πολλά ποινικά αδικήματα. Στην πραγματικότητα χρησιμοποιείται κατά κόρον για ανθρώπους που απλά έχουν συλληφθεί πολλές φορές και έχουν δώσει τα δακτυλικά τους αποτυπώματα (π.χ. άτομα που ανήκουν στον α/α χώρο). Παρά τις ενδεχόμενες αθωώσεις, ο κατηγορούμενος παραμένει «σεσημασμένος» και αυτό λειτουργεί ως επιβαρυντικό στοιχείο στις προτάσεις σχετικά με τα κατηγορητήρια που συντάσσει η ΕΛ.ΑΣ., στις εισαγγελικές και ανακριτικές διαδικασίες, στα ρεπορτάζ των ΜΜΕ όταν αυτά δικάζουν πριν τη δίκη. Όλη αυτή η διαδικασία πλέον ολοκληρώνεται και θεσμικά με τη μεταφορά των φυλακών από το Υπουργείο Δικαιοσύνης στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, αλλά και με την εξαγγελία δημιουργίας φυλακών τύπου Γ, για «ειδικούς» (φερόμενους ως) κακοποιούς.
Είναι λοιπόν επιτακτικό, ειδικά δεδομένης της κοινωνικής σημασίας αυτού του περιστατικού, να μην διστάσουν οι προοδευτικοί φορείς να αγγίξουν την υπόθεση ενός καταδικασθέντα για συμμετοχή στον Επαναστατικό Αγώνα απλώς επειδή είναι τέτοιος. Μπορεί ο Κορτέσης να μην είναι ένα «καλό παιδί» με μεταπτυχιακά και διδακτορικά, που «απλώς ήρθε ως φοιτητής σε επαφή με κάποιες ιδέες». Μπορεί να είναι φτωχός, να είναι άνω των σαράντα. Ε και; Ενεργοποιούμενοι μόνο στη βάση των προνομίων που κάποιος έχει να επιδείξει, απλά προσθέτουμε στην ίδια την αδικία.