Τι εμποδίζει την ισότητα των φύλων;

των Laura Tyson και Jeni Klugman για το Project Syndicate

Μια πρόσφατη έκθεση της Επιτροπής Υψηλού Επιπέδου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, την οποία έχουμε συγγράψει, προσδιορίζει δράσεις που κυβερνήσεις, επιχειρήσεις, μη-κυβερνητικές οργανώσεις και πολυμερείς αναπτυξιακοί οργανισμοί μπορούν να αναλάβουν τώρα, ώστε να μειώσουν αυτήν τη διαφορά μεταξύ των φύλων και να επιταχύνουν την εξέλιξη προς την επίτευξη του γενικού στόχου των ΣΒΑ για μια οικονομική ανάπτυξη χωρίς περιορισμούς. Η έκθεση δείχνει ότι μεγαλύτερη ισότητα μεταξύ των φύλων σε μια χώρα συνδέεται με καλύτερη εκπαίδευση και υγεία, υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα, πιο γρήγορη και πιο καθολική οικονομική ανάπτυξη και μεγαλύτερη διεθνής ανταγωνιστικότητα.

Μια ευρέως αναφερόμενη έρευνα του Παγκόσμιου Ινστιτούτου ΜακΚίνσεϊ βρήκε ότι η μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των φύλων στα ποσοστά απασχόλησης, στη μερική αντί της πλήρους απασχόλησης και στην κατανομή της απασχόλησης θα προσέθετε 12-25% στο παγκόσμιο ΑΕΠ ως το 2025. Άλλες έρευνες, χρησιμοποιώντας μια ποικιλία μεθοδολογιών, βρίσκουν παρόμοια αναμενόμενα κέρδη, ιδίως σε χώρες με χαμηλά ποσοστά γονιμότητας, όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Γερμανία και σε χώρες (για παράδειγμα στον Περσικό Κόλπο) με χαμηλά ποσοστά συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό.

Στην περίπτωση των επιχειρήσεων, η ισότητα των φύλων είναι επίσης επιτακτική, γιατί οι γυναίκες συμβάλλουν σημαντικά σε όλα τα τμήματα της αλυσίδας αξίας. Η έκθεση των Ηνωμένων Εθνών αναφέρει πολυάριθμα οφέλη για τις εταιρείες που έχουν επιδιώξει την ισότητα των φύλων στην απασχόληση, στην αμοιβή και στην ηγεσία, συμπεριλαμβανομένου της ικανότητας να προσελκύουν, να παρακινούν και να διατηρούν ταλαντούχους εργαζομένους και να λύνουν πολύπλοκα προβλήματα με πιο ποικιλόμορφες ομάδες. Διάφορες άλλες νέες μελέτες βρίσκουν επίσης ότι οι εταιρείες με περισσότερες γυναίκες στις ανώτατες ηγετικές θέσεις και σε θέσεις διοίκησης έχουν υψηλότερες οικονομικές αποδόσεις.

Πάνω από το 90% των κοριτσιών παγκοσμίως τελειώνουν το δημοτικό και πιο πολλές γυναίκες από ότι άνδρες αποφοιτούν τώρα από το πανεπιστήμιο στις περισσότερες χώρες. Ακόμα όμως, παρά αυτών των ωφελειών, παραμένουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των φύλων σε όλα τα είδη εργασίας- είτε είναι επί πληρωμής είτε όχι, είτε είναι τυπική μορφή εργασίας είτε αδήλωτη, δημόσια ή ιδιωτική, γεωργική ή επιχειρηματική.

Παγκοσμίως, μόνο το 50% των γυναικών άνω των 15 βρίσκονται σε αμειβόμενη απασχόληση, σε σύγκριση με το 75% περίπου των ανδρών. Την ίδια στιγμή, οι γυναίκες κάνουν μη αμειβόμενες εργασίες τρεις φορές περισσότερο από ότι οι άνδρες. Όταν οι γυναίκες πληρώνονται, οι εργασίες τους τείνουν να αντικατοπτρίζουν στερεότυπα των φύλων και παρέχουν σχετικά χαμηλές αποδοχές, κακές συνθήκες εργασίας και περιορισμένες ευκαιρίες για πρόοδο στη σταδιοδρομία.

Ακόμα και όταν οι γυναίκες εκτελούν τις ίδιες ή ίσης αξίας δουλειές με τους άνδρες, πληρώνονται κατά μέσο όρο λιγότερο (αν και το μέγεθος της μισθολογικής διαφοράς ποικίλει σημαντικά ανά τον κόσμο). Οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται σε θέσεις ηγεσίας, σε επιχειρήσεις και σε κυβερνήσεις. Και, σε σύγκριση με τις επιχειρήσεις που ανήκουν σε άνδρες, οι εταιρείες που ανήκουν σε γυναίκες είναι μικρότερες, προσλαμβάνουν λιγότερο προσωπικό και επικεντρώνονται σε τομείς με περιορισμένες ευκαιρίες για κέρδος και ανάπτυξη.

Η έκθεση των Ηνωμένων Εθνών προσδιορίζει τέσσερις κύριους και αλληλένδετους παράγοντες που εμποδίζουν την ισότητα των φύλων σε όλες τις μορφές εργασίας και σε όλα τα επίπεδα ανάπτυξης: δυσμενή κοινωνικά πρότυπα, νόμοι που εισάγουν διακρίσεις, ανεπαρκής νομική προστασία, διακρίσεις μεταξύ των φύλων στη μη αμειβόμενη οικιακή εργασία και στις υπηρεσίες φροντίδας και άνιση πρόσβαση σε ψηφιακά, οικονομικά και περιουσιακά στοιχεία.

Τα κοινωνικά πρότυπα καθορίζουν τα οικονομικά αποτελέσματα για τις γυναίκες με διάφορους τρόπους: διαμορφώνουν τις αποφάσεις των γυναικών σχετικά με τις επαγγελματικές και εκπαιδευτικές ευκαιρίες που θα επιδιώξουν· επηρεάζουν την κατανομή της μη αμειβόμενης οικιακής εργασίας και τους μισθούς στις επί πληρωμής υπηρεσίες φροντίδας όπως στην περίθαλψη και στη διδασκαλία, όπου απασχολείται ένα υψηλό ποσοστό γυναικών· και αντικατοπτρίζουν και ενισχύουν διακρίσεις που στηρίζονται σε στερεότυπα βάσει φύλου και έμμεσες προκαταλήψεις που περιορίζουν τις αμοιβές και τις προοπτικές προαγωγής των γυναικών.

Σε πολλές χώρες, δυσμενή κοινωνικά πρότυπα είναι κωδικοποιημένα σε νόμους που περιορίζουν τις επαγγελματικές επιλογές των γυναικών και τη δυνατότητά τους να αποκτήσουν διαβατήριο, να ταξιδέψουν εκτός της πατρίδας τους, να ξεκινήσουν επιχειρήσεις και να κατέχουν ή να κληρονομούν περιουσία. Μία πρόσφατη ανάλυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου δείχνει ότι αυτό το είδος νόμιμης διάκρισης σχετίζεται με το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των γυναικών, με το μεγαλύτερο μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων και με τον λιγότερο αριθμό επιχειρήσεων που ανήκουν σε γυναίκες. Επίσης, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, 103 χώρες δεν υποχρεώνουν νομικά την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου στην πρόσληψη και 101 δεν απαιτούν ίση αμοιβή για εργασία ίσης αξίας σε δουλειές του επίσημου τομέα.

Εκατοντάδες εκατομμύρια γυναίκες δουλεύουν άτυπα, χωρίς καμία προστασία, ούτε νομική ούτε πρακτική, των κοινωνικών και εργασιακών τους δικαιωμάτων. Στην Ινδία για παράδειγμα, περίπου 120 εκατομμύρια γυναίκες (γύρω στο 95% των γυναικών σε αμειβόμενη απασχόληση) δουλεύουν άτυπα, όπως και περίπου 12 εκατομμύρια γυναίκες στο Μεξικό (γύρω στο 60% των εργαζόμενων γυναικών). Οι άνθρωποι που δουλεύουν άτυπα συχνά δεν έχουν τη φωνή να απαιτήσουν καλύτερες συνθήκες εργασίας ή μισθό και αυτό ισχύει ιδίως για τις γυναίκες, που αντιμετωπίζουν και σεξουαλική παρενόχληση, βία και περιορισμούς στα δικαιώματα αναπαραγωγής τους.

Οι μεγάλες ανισότητες μεταξύ των φύλων στη μη αμειβόμενη εργασία και στην παροχή φροντίδας είναι ένας βασικός παράγοντας για τις μειωμένες οικονομικές ευκαιρίες των γυναικών. Η οικιακή εργασία και οι ευθύνες φροντίδας των γυναικών αντικατοπτρίζονται σε μια μεγάλη «χρηματική ποινή μητρότητας». Ανά τον κόσμο, γυναίκες με εξαρτώμενα παιδιά κερδίζουν, κατά μέσο όρο, λιγότερα από τις γυναίκες χωρίς εξαρτώμενα παιδιά και λιγότερα από τους πατεράδες με αντίστοιχα οικογενειακά και επαγγελματικά χαρακτηριστικά. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν κάποια αποδεικτικά στοιχεία «πρόσθετης αμοιβής πατρότητας»- μια θετική σχέση μεταξύ του μισθού ενός άνδρα και του αριθμού των παιδιών του.

Η μείωση και η ανακατανομή του χρόνου που χρειάζεται για μη αμειβόμενες υποχρεώσεις φροντίδας απαιτεί επενδύσεις και στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα- στις υποδομές, σε προσιτές υπηρεσίας φροντίδας, στην προσχολική εκπαίδευση, στην οικογενειακή άδεια και σε εργασιακούς χώρους φιλικούς προς την οικογένεια. Τέτοιες επενδύσεις είναι προς όφελος όχι μόνο για τα άτομα και τις οικογένειες, αλλά και για τις επιχειρήσεις και την οικονομία ως σύνολο, γιατί αυξάνουν τα ποσοστά συμμετοχής και παραγωγικότητας της γυναικείας εργατικής δύναμης, δημιουργούν αμειβόμενες θέσεις εργασίας στις υπηρεσίες φροντίδας και βελτιώνουν τη σχολική επίδοση των παιδιών, ενισχύοντας το μελλοντικό μορφωτικό επίπεδο και την παραγωγικότητά τους.

Με βάση στοιχεία από όλον τον κόσμο, η έκθεση των Ηνωμένων Εθνών παρέχει πολυάριθμα παραδείγματα από αποδεδειγμένα και πιθανά μέτρα για να αντιμετωπιστούν οι περιορισμοί στις οικονομικές ευκαιρίες των γυναικών. Στη φετινή ετήσια συνεδρίαση της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ, ηγέτες του κόσμου επεδίωξαν πολιτικές για να προωθήσουν μια πιο γρήγορη και πιο καθολική ανάπτυξη. Θα έκαναν καλά να φέρουν την ισότητα των φύλων σε πρώτη προτεραιότητα.

Το ThePressProject είναι ο επίσημος συνεργάτης του Project Syndicate στην Ελλάδα

Μετάφραση για το TPP: Νικολέττα Αλεξανδρή