Επιμέλεια αφιερώματος: Τζένη Τσιροπούλου
Στο ημι-προεδρικό σύστημα που ισχύει στη Γαλλία, δημιούργημα του στρατηγού Σαρλ Ντε Γκωλ, ο πρόεδρος εκλέγεται απευθείας από το λαό και δεν είναι ανεύθυνος άρχοντας. Είναι αρχηγός του κράτους, επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας και διορίζει τον πρωθυπουργό της «Πέμπτης Δημοκρατίας».
Την Κυριακή, στις 23 Απριλίου, έντεκα υποψήφιοι θα αναμετρηθούν στον πρώτο γύρο των γαλλικών προεδρικών εκλογών. Στην περίπτωση που κάποιος από τους υποψηφίους κερδίσει πάνω από το 50% των ψήφων, θα έχουμε τον νέο κάτοικο του Μεγάρου των Ηλυσίων. Διαφορετικά, ένας δεύτερος γύρος θα λάβει χώρα στις 7 Μαΐου ανάμεσα στους δύο που θα έχουν συγκεντρώσει την υψηλότερη προτίμηση του λαού. Πρόεδρος θα αναδειχθεί αυτός που τελικά θα συγκεντρώσει πάνω από το 50% των ψήφων.
Ποια ζητήματα θα επηρεάσουν την ψήφο των Γάλλων;
Ένα από τα φλέγοντα προβλήματα της γαλλικής κοινωνίας είναι η ανεργία, η οποία φτάνει το 10%, κατέχοντας την 7η υψηλότερη θέση ανάμεσα στα 28 κράτη-μέλη της ΕΕ (η Ελλάδα διατηρεί την «πρωτιά»), ενώ ανάμεσα στους νέους, η ανεργία πλήττει 1 στους 4.
Το δίπολο τρομοκρατία-ασφάλεια, καθώς και η μετανάστευση, έχουν, επίσης, περίοπτη θέση στην ατζέντα αυτών των εκλογών.
Η Γαλλία κηρύχτηκε σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης από τον πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ τον Νοέμβριο του 2015, αμέσως μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι, που άφησαν πίσω τους τουλάχιστον 130 νεκρούς. Την ευθύνη ανέλαβε το αυτο-αποκαλούμενο ως Ισλαμικό Κράτος, ενώ η επίθεση έμεινε γνωστή ως η επίθεση στο Μπατακλάν, το θέατρο όπου κατά τη διάρκεια μιας ροκ συναυλίας σκοτώθηκαν δεκάδες νέοι άνθρωποι. Από τον Ιανουάριο του 2015 έχουν σκοτωθεί στη Γαλλία πάνω από 230 άνθρωποι σε τρομοκρατικές ενέργειες. Η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, η οποία ενισχύει τις εξουσίες της αστυνομίας και έχει παραταθεί ήδη πέντε φορές, προβλέπεται να λήξει στις 15 Ιουλίου, ώστε να καλύψει και την περίοδο των βουλευτικών εκλογών, που ακολουθούν τις προεδρικές.
Σε ένα τοπίο κρίσης, ανεργίας και αυξημένων τρομοκρατικών επιθέσεων, υποψήφιοι, όπως η ακροδεξιά Μαρίν Λε Πεν (δες παρακάτω για τους υποψηφίους), ποντάρει στη δαιμονοποίηση των μεταναστών και την ισλαμοφοβία, δίνοντας υποσχέσεις όπως ότι, «προτεραιότητα στην εργασία και την κοινωνική ασφάλιση θα έχουν οι Γάλλοι πολίτες».
Μια άλλη «πολυσύχναστη» ερώτηση των εκλογών είναι το αν «Θέλουμε περισσότερη ή λιγότερη Ευρώπη;» με τα δύο φαβορί για τον β' γύρο, την ακροδεξιά Μαρίν Λε Πεν και τον ανεξάρτητο κεντρώο Εμμανουέλ Μακρόν, να παίρνουν εκ διαμέτρου αντίθετες θέσεις. Η Λε Πεν εκπροσωπεί τον ακροδεξιό ευρωσκεπτικισμό και διατείνεται υπέρ της «πατριωτικής οικονομίας» (αν εκλεγεί, θέλει δημοψήφισμα για έξοδο της Γαλλίας από το ευρώ), ζητώντας έλεγχο των εθνικών συνόρων, ενώ ο Μακρόν εγκολπώνεται την ιδέα της «ενωμένης Ευρώπης» και τον οικονομικό φιλελευθερισμό.
Με βάση πρόσφατη δημοσκόπηση, το 43% του εκλογικού σώματος δηλώνει αναποφάσιστο, ποσοστό που, βάσει των επικοινωνιολόγων, αντανακλά «μια αβεβαιότητα χωρίς προηγούμενο στην εκλογική ιστορία της Γαλλίας».
Οι 5 «βασικοί» υποψήφιοι
Μπενουά Αμόν (Parti Socialiste-Κόμμα Σοσιαλιστών)
Ο 49χρονος υποψήφιος είναι πρώην υπουργός Παιδείας και ήρθε στο προσκήνιο όταν κέρδισε για το χρίσμα του προέδρου τον πρώην πρωθυπουργό Μανουέλ Βαλς. Τον αποκαλούν τον «Γάλλο Μπέρνι Σάντερς», τάσσεται κατά της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου μεταξύ ΕΕ και Καναδά (CETA) και υποστηρίζει τη νομιμοποίηση της κάνναβης. Επίσης, θέλει να καθιερώσει ένα καθολικό εισόδημα και να επενδύσει στην κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία και τις πηγές ανανεώσιμης ενέργειας.
Μαρίν Λε Πεν (Front National-Εθνικό Μέτωπο)
Η 48χρονη Λε Πεν πανηγύρισε στο twitter τη νίκη του Τραμπ ενώ ο αντιπρόεδρος του κόμματός της, Λουί Αλιό, πόσταρε ότι: «Ο κόσμος τους γκρεμίζεται. Ο δικός μας κόσμος κτίζεται. Τόπο στους λαούς». Ήταν δικηγόρος πριν να πάρει το 2011, από τον πατέρα της Ζαν-Μαρί Λε Πεν, τα ηνία του FN, του οποίου προσπάθησε να «καθαρίσει» την ακροδεξιά εικόνα και να το παρουσιάσει ως mainstream μεν, «αντισυστημικό» δε. Τάσσεται κατά της μετανάστευσης, του «εξισλαμισμού της Ευρώπης» και υποστηρίζει σθεναρά την έξοδο της Γαλλίας από την ΕΕ, την «πατριωτική οικονομία», την αύξηση των δασμών στα εισαγόμενα προϊόντα, τον έλεγχο των εθνικών συνόρων και την προτεραιότητα των Γάλλων έναντι των μεταναστών στην εργασία, την εκπαίδευση και την υγεία.
Στο τηλεοπτικό debate στις 4 Απριλίου, αποκάλεσε τη Γαλλία «ένα πανεπιστήμιο τζιχαντιστών». Η Λε Πεν βρέθηκε τον τελευταίο μήνα στη δίνη δύο σκανδάλων για αργομισθία συνεργατών της.
Εμανουέλ Μακρόν (En Marche!-Εμπρός!)
Ο 39χρονος Μακρόν ήταν επενδυτής τραπεζών και τον Αύγουστο του 2014 διορίστηκε υπουργός Οικονομίας στην κυβέρνηση του Μανουέλ Βαλς. Παραιτήθηκε τον Αύγουστο του 2016 για να θέσει τελικά υποψηφιότητα για πρόεδρος με την En Marche!, πολιτική οργάνωση την οποία ίδρυσε ο ίδιος τον Απρίλιο του 2016. Προβλέπεται να αντιμετωπίσει τη Λε Πεν στον β' γύρο των εκλογών και φαίνεται να είναι ο επικρατέστερος για την ανάληψη της προεδρικής θέσης. Στην πραγματικότητα, δεν έχει υπάρξει ποτέ εκλεγμένος από τον λαό, δηλώνει «ούτε αριστερός ούτε δεξιός» και είναι υπέρμαχος της «ενωμένης Ευρώπης». Είναι οικονομικά φιλελεύθερος και υπέρ των επιχειρήσεων, αλλά θεωρείται προοδευτικός σε κοινωνικά ζητήματα. Θέλει να δώσει κίνητρα στις εταιρίες για να συνάπτουν μακροχρόνιες συμβάσεις εργασίας.
Στην «τηλεμαχία» της 4ης Απριλίου, όπου συμμετείχαν και οι 11 υποψήφιοι πρόεδροι, οι τηλεθεατές έκριναν ότι ο Μακρόν παρουσίασε το πιο πειστικό πρόγραμμα.
Ζαν-Λουκ Μελανσόν (La France insoumise-Ανυπότακτη Γαλλία)
Ο 65χρονος υποψήφιος κατεβαίνει με το αριστερό σχήμα «Ανυπότακτη Γαλλία» και έχει εξασφαλίσει την υποστήριξη του Κομμουνιστικού Κόμματος. Το 2008 εγκατέλειψε το Σοσιαλιστικό Κόμμα, εκφράζοντας κριτική στάση απέναντι στον Φρανσουά Ολάντ. Ξεκίνησε την προεκλογική του εκστρατεία με έναν αρκετά πρωτότυπο τρόπο, αφού εμφανίστηκε ως ολόγραμμα σε προεκλογική συγκέντρωση στο Παρίσι, ενώ στην πραγματικότητα, εκείνη τη στιγμή μιλούσε σε συγκέντρωση στην πόλη της Λυόν. Ο Μελανσόν θεωρείται «μάστερ» του You Tube ενώ η Λε Πεν του twitter. Ο ίδιος προτείνει μια συμμαχία των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου κατά της λιτότητας και μια κοινωνική και «πράσινη» πολιτική.
Στόχος του είναι να λύσει το θέμα των αστέγων, να αναγνωριστεί η υπερκόπωση ως εργατική ασθένεια και επιθυμεί να ανοίξει τη συζήτηση για 32 ώρες εργασίας την εβδομάδα, ώστε να δημιουργηθούν, έτσι, θέσεις εργασίας. Θέλει να καταργήσει την εξαναγκασμένη μερική απασχόληση «που επηρεάζει το 80% των γυναικών».
Στο τηλεοπτικό debate της 4ης Απριλίου, ο Μελανσόν κέρδισε τις εντυπώσεις, με το 25% των τηλεθεατών να θεωρούν ότι πραγματοποίησε την πιο πειστική εμφάνιση.
Φρανσουά Φιγιόν (Les Républicains-Οι Ρεπουμπλικάνοι)
Ο 63χρονος υποψήφιος της κεντροδεξιάς έχει διατελέσει για πέντε χρόνια πρωθυπουργός επί προεδρίας Σαρκοζί. Μπήκε στον αγώνα για την προεδρία με καλούς οιωνούς, αλλά το οικογενειακό σκάνδαλο «Penelope Gate» περί αργομισθίας της συζύγου του και των δύο παιδιών του μείωσε ραγδαία τη δημοτικότητά του. Χαίρει της υποστήριξης των συντηρητικών Καθολικών, ενώ το πρόγραμμά του περιλαμβάνει απολύσεις από το Δημόσιο, κατάργηση του φόρου μεγάλης περιουσίας, αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης και αποδυνάμωση των εργατικών σωματείων. Για να καταπολεμηθεί η ανεργία, μεταξύ άλλων, προτείνει συμβάσεις εργασίας ευέλικτες και βραχύβιες. Ο Φιγιόν, όπως και ο Μακρόν, θέλουν να αυξήσουν τις στρατιωτικές δαπάνες. Οι δημοσκοπήσεις τον βλέπουν, πλέον, στην τρίτη θέση και δεν αναμένεται να περάσει στον β' γύρο.
Ημερομηνίες-κλειδιά
Ως επίσημη αφετηρία της προεκλογικής περιόδου έχει οριστεί η 10η Απριλίου. Από αυτή την ημερομηνία, ο χρόνος του κάθε υποψηφίου στα ΜΜΕ θα πρέπει να είναι αυστηρά ισομερής με των υπολοίπων.
Το πρώτο debate πραγματοποιήθηκε στις 20 Μαρτίου μεταξύ των 5 «βασικών» υποψηφίων, το δεύτερο έλαβε χώρα στις 4 Απριλίου, φέρνοντας μπροστά στο κοινό και τους 11 υποψηφίους, ενώ το τρίτο και τελευταίο τηλεοπτικό debate για τις 20 Απριλίου -τρεις μέρες πριν την ημέρα της κάλπης- δεν έχει επιβεβαιωθεί ακόμα. Τα επίσημα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν στις 26 Απριλίου.
Ο νέος πρόεδρος θα ανακοινωθεί στις 11 Μαΐου και θα ορκιστεί στις 14 του ίδιου μήνα, την ημέρα που λήγει η θητεία του Φρανσουά Ολάντ.
Έπειτα, στις 11 και στις 18 Ιουνίου θα πραγματοποιηθεί ο 1ος και ο 2ος γύρος, αντίστοιχα, των βουλευτικών εκλογών της Γαλλίας, οι οποίες θα καθορίσουν και το αν τελικά ο νέος πρόεδρος θα μπορέσει να κυβερνήσει. Πιο συγκεκριμένα, αν το κόμμα του νέου προέδρου λάβει την πλειοψηφία στις βουλευτικές, θα μπορέσει ο ίδιος να κυβερνήσει χωρίς κωλύματα. Αν, όμως, δεν λάβει την πλειοψηφία ή κερδίσει τις βουλευτικές κάποιο άλλο κόμμα, τότε θα χρειαστεί να προβούν σε «συγκατοίκηση». Ο πρωθυπουργός που θα διοριστεί θα προέρχεται από το πρώτο κόμμα -πιθανόν, δηλαδή, όχι αυτό του προέδρου- και σε αυτή την περίπτωση, οι εξουσίες και η άνεση διακυβέρνησης του προέδρου θα είναι μειωμένες.