Η απάντηση του Γιάνη Βαρουφάκη στην 1η επιστολή:
Αγαπητέ Κώστα,
Έχω την εντύπωση ότι ο κόσμος ξέρει καλά τι συνέβη το 2015 και διψάει για απαντήσεις στο ερώτημα «Τί κάνουμε τώρα;» Το ότι η συζήτηση επιστρέφει ξανά και ξανά στο 2015 συμβαίνει για έναν λόγο: Οφείλεται στη συγκινητική προσπάθεια της τρόικας εσωτερικού (δηλαδή της γνωστής ολιγαρχίας και του συστήματος εξουσίας που την περιβάλει) να ακυρώσει οποιαδήποτε νέα αντίσταση στον μνημονιακό παραλογισμό από τον οποίο συντηρείται οικονομικά και πολιτικά αμαυρώνοντας την Άνοιξη του 2015.
Για αυτό τον λόγο τα μέσα της ολιγαρχίας πασχίζουν τόσο να δαιμονοποιήσουν την ιδέα της ρήξης και να την καταδικάσουν ως εθνική προδοσία. Τώρα μάλιστα που το κυβερνών κόμμα έχει κι αυτό αποκηρύξει την ιδέα της ρήξης, η ΕΡΤ και μέσα φίλα προσκείμενα στον ΣΥΡΙΖΑ συμμετέχουν στην δαιμονοποίηση της Άνοιξης του 2015. Η απόφασή τους να στοχοποιήσουν το πρόσωπό μου για να δαιμονοποιήσουν την ρήξη, κι εκείνο το ΟΧΙ που τόσο τους θύμωσε, αποτελεί τεράστια τιμή που την φέρω ως μετάλλιο στο πέτο.
Δεδομένης αυτής της συντονισμένης προσπάθειας να αποτραπεί κάθε αντίσταση στα «μέτρα» τους μέσω της δαιμονοποίησης της ρήξης και της Άνοιξης του 2015, η απάντηση στο πρώτο μέρος της επιστολής σου αναφορικά με το 2015 είναι απαραίτητη ώστε να απαντηθεί το ερώτημα «Τί κάνουμε τώρα;»
Επίτρεψέ μου να είμαι σαφής: Δεν είναι μόνο ότι γνώριζα πως η τρόικα θα απειλούσε με κλείσιμο των τραπεζών. Έγινα υπουργός οικονομικών επειδή (1) έπεισα τον Αλέξη Τσίπρα ότι θα αντιμετωπίσει αυτή την απειλή εφόσον εκλεγεί, και (2) ο Αλέξης Τσίπρας πείστηκε για το σχέδιο αποτροπής του κλεισίματος των τραπεζών που τους είχα προτείνει, με αποτέλεσμα να μου ζητήσει να το εφαρμόσω από την θέση του υπουργού οικονομικών.
Δύο είναι τα εύλογα ερωτήματα που προκύπτουν εδώ:
(Α) Μα τότε δεν έπρεπε να ετοιμαστεί ο λαός για μια τέτοια ρήξη και ένα τέτοιο σχέδιο αποτροπής;
(Β) Τι έγινε και αποτύχατε; Το σχέδιο απεδείχθη αφελές; Μήπως τελικά η συνθηκολόγηση ήταν αναπόφευκτη;
Ως προς το (Α), και βέβαια έπρεπε να προετοιμαστεί ο λαός. Η γραμμή του ΣΥΡΙΖΑ τον Γενάρη του 2015 ήταν ορθή. Λέγαμε: Θέλουμε βιώσιμη λύση εντός του ευρώ αλλά όχι ΝΑΙ ΣΕ ΟΛΑ για το ευρώ. Αυτή ήταν η ουσία: Αν μας επιβάλουν άλλο ένα μνημόνιο υπό την απειλή του Grexit, υποσχόμασταν, εμείς θα τους πούμε: Κοπιάστε! Βγάλτε μας από την ευρωζώνη αν θέλετε. Εμείς δεν υπογράφουμε παράταση του εγκλεισμού της χώρας στην χρεοδουλοπαροικία.
Μιλώντας προσωπικά έκανα ό,τι ήταν δυνατόν να ετοιμάσω τόσο τον κόσμο γενικά όσο και τα μέλη και τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ. Αποφασισμένος να είμαι απολύτως ξεκάθαρος απέναντι στους πολίτες, μέρες μετά την αποδοχή της πρότασης του Αλέξη Τσίπρα να συσστρατευώ, έλεγα ζωντανά στον Αντ1 (8 Δεκεμβρίου 2014):
«Αν ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι διατεθειμένος να αντιμετωπίσει την απειλή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για κλείσιμο των ΑΤΜs και να πει στον κ. Ντράγκι ότι δεν δικαιούται να θέτει μια νεοεκλεγμένη κυβέρνηση υπό αυτή την καθαρά δικτατορική και αυθαίρετη απειλή, που δεν προβλέπεται από καμία ευρωπαϊκή συνθήκη, ούτε από το καταστατικό της ΕΚΤ, και να του κλείσει το τηλέφωνο, τότε δεν έχει κανένα λόγο να εκλεγεί»
Εβδομάδες μετά, στο Κοινοβούλιο, κατά την διάρκεια των Προγραμματικών Δηλώσεων του Υπουργείου Οικονομικών θα επαναλάμβανα ό,τι έλεγα στα κανάλια και στα άρθρα μου προεκλογικά (αλλά και χρόνια πριν):
«Αν δεν μπορούμε να διανοηθούμε την ρήξη, τότε να μην πάμε στις Βρυξέλλες για διαπραγματεύσεις. Γιατί αν δεν μπορείς να διανοηθείς την στιγμή που θα αποχωρήσεις από τις διαπραγματεύσεις, δεν υπάρχει λόγος να εισέλθεις στην αίθουσα των διαπραγματεύσεων. Κάτσε στο σπίτι σου και άφησε την άλλη πλευρά να σου στείλει με email τις απαιτήσεις της.»
Στο πλαίσιο αυτό, όπως αναφέρεις, στράφηκα από το βήμα της Βουλής στους δικούς μου βουλευτές, της Συμπολίτευσης, και λέγοντάς τους:
«Σύντροφοι πρέπει να διανοηθούμε τη ρήξη!»
Εκεί που δεν συμφωνώ αναγκαστικά με μια κρίση που εμπεριέχεται στο ερώτημά σου είναι στο ότι έπρεπε να έχουμε δημοσιοποιήσει με λεπτομέρειες το σχέδιο αποτροπής του κλεισίματος των τραπεζών. Όταν πας στον πόλεμο, εμψυχώνεις μεν τον στρατό σου, προετοιμάζεις τον λαό σου για τις κακουχίες που έρχονται, αλλά δεν ανακοινώνεις δημοσίως το στρατηγικό σχέδιο που σκοπεύεις να αναπτύξεις στο πεδίο της μάχης.
Ως προς το (Β) ερώτημα («Τι έγινε και αποτύχατε;»), η απάντηση είναι απλούστατη: Διασπαστήκαμε εν μέσω μάχης! Το σχέδιο αποτροπής του κλεισίματος των τραπεζών δεν απέτυχε επειδή δεν εφαρμόστηκε. Ο πρωθυπουργός, και η πλειοψηφία της πολιτικής ομάδας διαπραγμάτευσης, με απέτρεψαν από το να το ενεργοποιήσω. Όταν λοιπόν η τρόικα είδε ότι απετράπη η εφαρμογή του σχεδίου αποτροπής του κλεισίματος των τραπεζών, χωρίς καθυστέρηση, έβαλε μπροστά το δικό της σχέδιο ασφυξίας του Αλέξη Τσίπρα – όπως τον είχα προειδοποιήσει.
Η τρόικα εσωτερικού επιμένει ότι το εγκληματικό λάθος ήταν η αντίσταση στην τρόικα εξωτερικού. Το DiEM25, κι εγώ προσωπικά, επιμένουμε ότι το εγκληματικό λάθος είναι η διάσπαση του εσωτερικού μετώπου εν μέσω μάχης ώστε να μην υπάρξει αντίσταση ξανά. Για το ποια ήταν τα κίνητρα εκείνων που ανέτρεψαν εκ των έσω την αντίσταση, πραγματικά δεν με αφορά και δεν με ενδιαφέρει.
Στρέφομαι τώρα στο δεύτερο σκέλος της ερώτησής σου. Σωστά αναφέρεις ότι υπήρξαν πολλά, και αυξανόμενα, περιστατικά που έδειχναν πως κάποιοι δεν συμμερίζονταν την εφαρμογή του σχεδίου αποτροπής που είχαμε συμφωνήσει με τον Αλέξη Τσίπρα, τον Νίκο Παππά και τον Γιάννη Δραγασάκη από το 2014. Πράγματι υπήρξαν τέτοια περιστατικά. Και ήταν ανθρώπινο κάποιοι σύντροφοι να φοβόντουσαν εν μέσω μάχης και να «έκαναν πίσω». Καθώς ήταν και φυσιολογικό κάποιοι εγκάθετοι να προσπαθήσουν να μας αποπροσανατολίσουν εκ των έσω. Δεν ήταν αυτό το πρόβλημα. Οι μεν θα ξεπέρναγαν τον φόβο τους αν η ηγεσία έμενε σταθερή στο αρχικό μας σχέδιο ενώ οι δε θα απομονώνονταν. Το πρόβλημα ήταν στην ηγεσία. Όταν εκείνη κατήργησε το σχέδιο μάχης μας, υποκαθιστώντας το με το σχέδιο παράδοσης, τότε η ήττα έγινε αναπόφευκτη.
Ήμουν αφελής να μην το δω νωρίς; Θα μου επιτρέψεις να σου απαντήσω αρνητικά. Κι αυτό επειδή, τουλάχιστον μέχρι τα τέλη Απριλίου 2015, κανείς από την ηγεσία δεν αμφισβήτησε το σχέδιο αποτροπής στο οποίο επέμενα. Απλά επιχειρηματολογούσαν ότι η εφαρμογή του πρέπει να καθυστερήσει όσο χρειάζεται για να χρεωθούν την ρήξη εκείνοι που πραγματικά ευθύνονταν για αυτήν: οι δανειστές. Δεν ήταν λάθος το επιχείρημά τους εκείνο εφόσον το εννοούσαν πως, όταν ο κόμπος θα έφτανε στο χτένι, το σχέδιο μας θα εφαρμοζόταν κατά γράμμα. Το πρόβλημα ήταν ότι δεν το εννοούσαν, όπως απεδείχθη!
«Καθυστέρησα να αντιδράσω καταγγέλοντάς τους;» Δεν νομίζω. Σκέψου το: Αν παραιτούμην όταν κατάλαβα ότι ο Αλέξης Τσίπρας είχε ουσιαστικά αποφασίσει να παραδοθεί, περί τα τέλη του Απριλίου με αρχές Μαΐου, σε τι θα βοηθούσε αυτό;
Έκρινα ότι όσες υποχωρήσεις και να έκανε στην κα Μέρκελ και στους δανειστές, συμφωνία δεν θα του έδιναν επειδή ήταν αποφασισμένοι να εξευτελίσουν μια κυβέρνηση που τους πήγε κόντρα. Ο εξευτελισμός θα έπαιρνε την μορφή του κλεισίματος των τραπεζών και τον εξαναγκασμό στην πλήρη ηθική κατάρρευση. Αυτό ο πρωθυπουργός δεν το πίστευε, παρά τις προειδοποιήσεις μου. Τον είχε πείσει το περιβάλλον του ότι «κάτι» θα του έδιναν. Ήμουν σίγουρος πως δεν θα του το έδιναν. Και ήλπιζα ότι τότε, όταν θα το καταλάβαινε πως δεν θα του δώσουν ούτε αυτό το «κάτι», και αντί για αυτό θα έκλειναν τις τράπεζες, ο Αλέξης Τσίπρας θα ξύπναγε από τον λήθαργο και θα μου έλεγε: «Έλα να βάλουμε, έστω και τώρα, μπροστά το αρχικό σχέδιο στο οποίο είχαμε συμφωνήσει.»
Επαναλαμβάνω: Από τα τέλη Απριλίου και έπειτα δεν πίστευα ότι ο πρωθυπουργός θα αντιδρούσε σωστά ανακτώντας την μαχητικότητά του όταν θα έβλεπε πως η τρόικα δεν ήταν διατεθειμένη να του δώσει ούτε καν το μικρό «κάτι» που εκείνος περίμενε. Απλά διατηρούσα την ελπίδα ότι μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο. Κι όσο την διατηρούσα παρέμενα, με πόνο και κόπο, στο Υπουργείο Οικονομικών για έναν λόγο: γιατί η παρουσία μου έβαζε εμπόδια στην τρόικα, στερώντας τους ενός υπουργού οικονομικών έτοιμο να υπογράψει.
Συνέχισα έτσι έως ότου το βράδυ του δημοψηφίσματος ο πρωθυπουργός δεν μπορούσε άλλο να το αναβάλει και μου παραδέχθηκε ότι επιλέγει την συνθηκολόγηση. Εξακολουθώ να πιστεύω ότι ήταν η σωστή στιγμή να παραιτηθώ. Πως είχα δίκιο ότι ο Τσίπρας ήταν η τελευταία ελπίδα μας. Αυτή δεν είναι η έννοια της ελπίδας άλλωστε; Το αντίθετο της εγγύησης από την μία και της ματαιότητας από την άλλη.
Πως νιώθω για εκείνη την επιλογή μου να μην παραιτηθώ πριν το βράδυ του δημοψηφίσματος; Καλά! Μου κόστισε η παραμονή. Με πόναγε να βλέπω τους συντρόφους μου να παραδίδουν τα όπλα γύρω μου. Όμως εκείνο το 62% δεν θα το είχαμε πάρει κόντρα στην τρόικα εξωτερικού και εσωτερικού αν είχε πέσει η κυβέρνηση πριν την 5η Ιουλίου. Εκείνο το 62% από μόνο του ήταν ένα εξαιρετικό δώρο στους προοδευτικούς όλου του κόσμου. Ό,τι και να έγινε την επομένη, παραμένει παρακαταθήκη για το μέλλον, υπενθύμιση ότι ακόμα και την ώρα που τρομοκρατείται, λοιδωρείται και προδίδεται ένας λαός μπορεί να ορθώσει το ανάστημα και την αξιοπρέπειά του. Δεν δικαιούμαστε να υποτιμάμε την σημασία αυτής της παρακαταθήκης. Έχουμε υποχρέωση να την δούμε ως επένδυση κι όχοι ως κόστος. Ως επένδυση στο μέλλον.
Οπότε ας περάσουμε στο ερώτημα που θέτει επιτακτικά ο κόσμος, κι όχι τα «μέσα»: «Τί κάνουμε τώρα;» Το ερώτημα που το DiEM25 θέτει και συζητά την Παρασκευή το βράδυ στο Σπόρτιγκ.