του Κωνσταντίνου Πουλή

(UPD: Διαβάστε την απάντηση του Γιάνη Βαρουφάκη εδώ)

Αυτό είναι ζήτημα ζωής και θανάτου για την Αριστερά σήμερα, διότι ενώ κανείς δεν χρειάζεται να στοχαστεί τη νίκη του, ο ηττημένος πρέπει επειγόντως να σκεφτεί, διότι έτσι μόνο θα καταφέρει να αντιληφθεί τη θέση που του επιφύλαξε η ήττα του, και μόνο έτσι μπορεί να την αλλάξει. Η ελληνική Aριστερά έχει υποστεί συντριπτική ήττα – κυριολεκτώ: ατενίζουμε γύρω μας τα συντρίμμια της. Πρέπει λοιπόν να καταλάβουμε τι συνέβη και μαζί τι μπορούμε και τι πρέπει να κάνουμε. 

Το επιχείρημα Βαρουφάκη για τη διαπραγμάτευση ήταν ότι δεν μπορείς να διαπραγματευτείς αν φοβάσαι το Grexit περισσότερο από το μνημόνιο. Η διαφορά του από τους “πούρους δραχμιστές” ήταν πως θα έπρεπε κατά την άποψή του να επιδιώξουμε λύση εντός ευρώ, και αν η άλλη πλευρά οδηγήσει τη διαπραγμάτευση σε αδιέξοδο να χρεωθεί το ναυάγιο.  Όταν θα φτάναμε σε αυτό το σημείο, θα έπρεπε να μη φοβηθούμε την έξοδο.

Το βιβλίο που παρουσιάζεται σήμερα αποτελεί μια εξιστόρηση της διάψευσης των προσδοκιών Βαρουφάκη, τόσο από την πλευρά των δανειστών, όσο και από το ίδιο του το κόμμα. Παρακολουθούμε μια μακρά ακολουθία ευρωπαίων και αμερικανών που είπαν αρχικά “ναι” αλλά μετά αποδείχθηκε ότι εννοούσαν “όχι”, ή συντρόφων που δεν ήταν σύντροφοι. Του απέκρυπταν επικοινωνίες με ευρωπαίους αξιωματούχους, του παρέδιδαν έγγραφα υπαγορευμένα από τροϊκανούς ως δικά τους, δήλωναν πως αν απολυθούν θα εργαστούν στο γραφείο της Τραπέζης της Ελλάδος, του δηλωμένου δηλαδή εχθρού τους.

Όταν λοιπόν ήρθε η ώρα της κρίσης και οι δανειστές απέδειξαν ότι δεν ενδιαφέρονται για τις λογικές προτάσεις που παρουσίαζε η κυβέρνηση, θα φτάναμε πια στο σημείο που θα έπρεπε να μη φοβηθούμε το Grexit περισσότερο από τη συνέχιση των μνημονίων. Έχω ένα ερώτημα ως προς αυτό: η δημόσια παρουσία του Γιάνη Βαρουφάκη, από την αρχή της κρίσης, συνέτεινε στο να επιδεινωθεί ή να μειωθεί ο φόβος του Grexit; Διότι αν συνέτεινε στην επιδείνωση του φόβου, όπως νομίζω εγώ, τότε ο Βαρουφάκης έχει εκ των πραγμάτων, ανεξαρτήτως των προθέσεών του, συμβάλλει στην παγίδευση της χώρας στον εκβιασμό του Σόιμπλε, όταν αυτός είπε “Το μνημόνιο, το μνημόνιο ως έχει, χωρίς αλλαγές. Ή τη δραχμή”. Όταν στο τέλος του βιβλίου φτάνει η στιγμή της αλήθειας, ο Γιάνης Βαρουφάκης δίνει στον πρωθυπουργό το σχέδιο εξόδου και προσθέτει “Διάβασέ το και κλάψε”, παρότι μετά συμπληρώνει ότι είναι προτιμότερο από τη συνέχιση αυτού που ονομάζει “Μνημονιστάν”. Όμως, αν είναι προτιμότερο, γιατί να κλάψει; Διότι, νομίζω, ο κορμός της σκέψης του Βαρουφάκη υπήρξε η βαθιά πεποίθηση ότι δεν υπήρχε περίπτωση εξόδου. Ακόμη και μετά το σχέδιο Σόιμπλε, μετά το 17ωρο, ο Βαρουφάκης εξακολουθεί να πιστεύει ότι η εκπαραθύρωση της Ελλάδας θα ήταν ασύμφορη για τους Ευρωπαίους και κατά βάθος απίθανη. Αν αυτό ισχύει δεν θα το μάθουμε, πια, αλλά είναι σίγουρο για μένα πως αυτό εξηγεί γιατί η διάσταση της προετοιμασίας της κοινής γνώμης απουσιάζει πλήρως από τη σκέψη και τις πράξεις του.

Ο τρόπος με τον οποίον περιγράφει ο Βαρουφάκης τη ρήξη είναι αμφίθυμος, αν όχι ευθέως αντιφατικός κάποιες φορές. Η ύπαρξη διαφορετικών επιπέδων στη σκέψη και την ανάλυση δείχνει διανοητική εντιμότητα και ζωντάνια. Υπάρχουν όμως δύο περιπτώσεις που αυτό λειτουργεί παραπλανητικά: την ώρα που χωρίζεις και την ώρα που εκλέγεσαι. Διότι σε αυτές τις περιπτώσεις ο άλλος ακούει μόνο αυτό που θέλει. Ο ελληνικός λαός άκουσε ότι δεν υπάρχει περίπτωση να μην υποχωρήσουν οι δανειστές, και ο Βαρουφάκης, όσο ειρωνικό κι αν ακούγεται αυτό σήμερα, ήταν ο ιδανικός υπουργός οικονομικών για τον ΣΥΡΙΖΑ. Ήταν βαθύς γνώστης και  ισχυρός κριτικός της μνημονιακής πολιτικής, που ταυτοχρόνως δεν εξέθετε τον ΣΥΡΙΖΑ στην κατηγορία ότι ήταν αντιευρωπαϊκό κόμμα της δραχμής. Το αποτέλεσμα ήταν ότι αυτό που κόμισε ο Βαρουφάκης στον δημόσιο διάλογο τελικά ενδυνάμωσε τη θέση των δανειστών, διότι ενίσχυσε τον φόβο της ρήξης, επιχειρηματολογώντας για χρόνια υπέρ της άποψης ότι η δραχμή θα ήταν επιστροφή στην παλαιολιθική εποχή, ήταν λάθος να μπεις και λάθος να βγεις από το ευρώ κλπ.

Ο Γ.Β. ισχυρίζεται ότι δεν είναι δυνατόν να μπαίνεις στη μάχη μιλώντας για την ήττα. Όμως καταλήξαμε να έχουμε μπει σε μια μάχη στην οποία οι στρατιώτες δεν είχαν καταλάβει ότι θα πολεμήσουν. Δεν ωφελεί να ανατρέξουμε σε δηλώσεις που περιείχαν σχετικές προειδοποιήσεις. Είναι βέβαιο ότι υπάρχουν. Είναι εξίσου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ για να μπορέσει να εκλεγεί έπρεπε να πάρει αποστάσεις από τους “δραχμιστές”, και συνεπώς να επαναλαμβάνει καθημερινά ότι τα όριά του δεν περιλαμβάνουν την έξοδο από το ευρώ. Όταν ήρθε η ώρα της ρήξης, κανείς δεν εμπόδισε τον Τσίπρα να αναιρέσει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Αν το νόημα του ΟΧΙ ήταν ότι ο κόσμος επιθυμούσε τη ρήξη, κάποιος θα είχε βρεθεί να την υπερασπιστεί, αντί να επανεκλεγεί ο ΣΥΡΙΖΑ με σύνθημα την ΤΙΝΑ. 

Αφήνοντας στην άκρη τις πολιτικές διαφωνίες, η αξία του βιβλίου είναι θεμελιώδης. Πρόκειται για γεγονότα τεράστιας πολιτικής σημασίας για όλη την Ευρώπη που έλπισε και απελπίστηκε μαζί μας, παρουσιασμένα από έναν πρωταγωνιστή εκείνης της περιόδου, που έχει όλα τα στοιχεία της ατομικής ακεραιότητας και ειλικρίνειας και είναι δεινός συγγραφέας. Η διεθνής επιτυχία του βιβλίου λοιδορείται από τους κατά τα άλλα εκπροσώπους της αριστείας, με επιχειρήματα που ισορροπούν μεταξύ συκοφαντίας και φθόνου. Αν ο δημόσιος διάλογος είναι αδύνατος μέσα από τα εκχυδαϊσμένα κανάλια των κομμάτων και της τηλεόρασης, τουλάχιστον ας τον προωθήσουν όσοι τον έχουν ανάγκη.

Υ.Γ.: Το κείμενό αυτό αποτελεί ανάπτυξη του βασικού επιχειρήματος που παρουσίασα πολύ συνοπτικά συντονίζοντας τη συζήτηση στην παρουσίαση του βιβλίου, στις 9 Οκτωβρίου στην τεχνόπολη. Στο βίντεο της εκδήλωσης περιέχεται και η απάντηση του Γιάνη Βαρουφάκη.