του Θάνου Καμήλαλη
Τα ζητήματα των ιδιωτικοποίησεων και κυρίως του νερού και της ενέργειας είναι πολιτικά ευαίσθητα για την κυβέρνηση, λόγω της στάσης που κρατούσαν ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ κατά την προ του 2015 περίοδο. Αυτό φαίνεται ότι εξηγεί την διστακτικότητά της να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις του τρίτου μνημονίου, όπως επίσης και την ιδιαίτερη μυστικοπάθεια γύρω από τις εξελίξεις. Για παράδειγμα, η πλήρης λίστα ιδιωτικοποιήσεων δεν έφτασε ποτέ στο ελληνικό Κοινοβούλιο κατά την ψήφιση του Μνημονίου τον Αύγουστο του 2015. Χρειάστηκε η συνεδρίαση της ολλανδικής βουλής για το τρίτο μνημόνιο, για να μάθουμε μετά από αποκάλυψη του TPP το νέο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων που υπέγραψε η ελληνική κυβέρνηση. Ενώ επίσης, το 2016 ο υπουργός Οικονομικών, Ευκλείδης Τσακαλώτος, προσπάθησε να περάσει από τη Βουλή το θέμα των ΔΕΚΟ που μεταφέρονται στο νέο Υπερταμείο, χωρίς όμως να προσκομίσει αρχικά το σχετικό παράρτημα για το ποιες ΔΕΚΟ θα μεταφερθούν.
Το 2018 όμως φαίνεται ότι η κυβέρνηση θα βρεθεί μπροστά στις δεσμεύσεις που ανέλαβε. Άλλωστε, για να αποδεχθούν οι δανειστές την ολοκλήρωση του τρίτου μνημονίου (και την είσοδο στο επόμενο στάδιο λιτότητας), θα πρέπει η Ελλάδα να περάσει και από μία «υπερ-αξιολόγηση», όπου θα κριθεί το εάν έχει υλοποιήσει το πρόγραμμα κατά 100%. Επομένως, οι ιδιωτικοποιήσεις που περιλαμβανει το πακέτο του προϋπολογισμού αναμένεται να προχωρήσουν με γοργούς ρυθμούς, προκειμένου να πειστεί η τρόικα ότι όλα κυλούν «ομαλά».
Όπως αναφέρει λοιπόν ο προϋπολογισμός που κατατέθηκε πριν από μερικές μέρες, προβλέπεται πωλητήριο σε 13 περιουσιακά στοιχεία του Δημοσίου, μεταξύ των οποίων τα ποσοστά του ΤΑΙΠΕΔ σε ΕΥΔΑΠ (11%), ΕΥΑΘ (23%) , ΔΕΗ (17%), ΔΕΠΑ (65%) και ΕΛΠΕ (45%), ενώ θα ολοκληρωθεί η πώληση του Οργανισμού Λιμένος Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ). Η κυβέρνηση εκτιμάει ότι συνολικά θα εισπράξει περίπου 2,1 δισ. από τις ιδιωτικοποιήσεις, ωστόσο, όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις (π.χ. ΟΛΠ, Αεροδρόμια), το Δημόσιο (ξε)πουλάει τα σημαντικότερα περιουσιακά του στοιχεία, προκειμένου να αποκομίσει πρόσκαιρα οφέλη, τα οποία μάλιστα κατευθύνονται αποκλειστικά στην εξυπηρέτηση του (μη βιώσιμου) χρέους.
Για τις εταιρείες που δεν έχει διεξαχθεί διαγωνισμός από το ΤΑΙΠΕΔ, κυβέρνηση και Ταμείο προχωρούν σε εκτιμήσεις, οι οποίες ωστόσο είναι (ως είθισται) αρκετά χαμηλές. Τρανό παράδειγμα η Δημόσια Εταρεία Φυσικού Αερίου, της οποίας το 65% βρίσκεται στο ΤΑΙΠΕΔ, που εκτιμάει ότι θα αποκομίσει 250 εκατ. από την πώληση. Πρόκειται για μια εταιρεία που σταθερά τα χρόνια της κρίσης παρουσιάζει καθαρά κέρδη πάνω από 100 εκατ. Παράλληλα, επειδή το εταιρικό σχήμα μεταξύ ΕΛΠΕ – ΔΕΠΑ – ΔΕΣΦΑ είναι πολύπλοκο (η μία εταιρεία κατέχει και μερίδιο στην άλλη) και οι εταιρείες θα πάρουν σχεδόν ταυτόχρονα το δρόμο της ιδιωτικοποίησης, θα έχει ιδιαίτερο… ενδιαφέρον
Όσον αφορά το νερό, η κυβέρνηση έχει φυσικά ξεχάσει την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας το 2014, όταν ακύρωσε το σχέδιο της κυβέρνησης Σαμαρά για ιδιωτικοποίηση του 51% της ΕΥΔΑΠ (κατ' επέκταση και της ΕΥΑΘ)., υποχρεώνοντας το ΤΑΙΠΕΔ να επιστρέψει μερος των μετοχών που κατείχε στο ελληνικό Δημόσιο. «Η κατ' ουσίαν μετατροπή της δημόσιας επιχειρήσεως σε ιδιωτική, που λειτουργεί με γνώμονα το κέρδος, καθιστά αβέβαιη τη συνέχεια της εκ μέρους της παροχής προσιτών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και δη υψηλής ποιότητας, η οποία δεν εξασφαλίζεται πλήρως με την κρατική εποπτεία» ανέφερε η απόφαση του ΣτΕ.
Η πώληση του 51% μπορεί να απομακρύνθηκε έκτοτε σαν σενάριο, ωστόσο, δεδομένου ότι το υπόλοιπο ποσοστό των μετοχών θα βρίσκεται στο Υπερταμείο δημιουργούνται σοβαρά ερωτήματα σχετικά με το ποιος θα ελέγχει την εταιρεία, ακόμα και εαν κατέχει μειοψηφικό ποσοστό. Ήδη άλλωστε, όπως έχει αποκαλύψει το TPP, η ΕΥΔΑΠ κοιτάζει πρώτα απ' όλα το καλό την κερδοφορία των μετόχων της, έχοντας συντάξει ένα σχέδιο λεηλασίας των αποθεματικών, που μπορεί να αφαιρέσει από τα ταμεία της ακόμα και 185 εκατ. ευρώ.
Από τις παραπάνω περιπτώσεις δεν θα πρέπει να εξαιρεθεί και η υπόθεση του λιμανιού της Θεσσαλονίκης, του οποίου η πώληση ολοκληρώνεται στα τέλη του 2017. Εκεί, οι εργαζόμενοι έχουν προσφύγει στον Εισαγγελέα Διαφθοράς, υποστηρίζοντας ότι από το 2012, το ΤΑΙΠΕΔ, προκειμένου να μειώσει την αξία του Οργανισμού, υπομονομεύει τις δραστηριότητες και ακυρώνει τα σχέδια του δημόσιου ΟΛΘ για επενδύσεις και προσλήψιες (την υπόθεση έχει αναδείξει το TPP εδώ και εδώ). Οι εργαζόμενοι υποστηρίζουν μάλιστα ότι αυτές οι τακτικές του ΤΑΙΠΕΔ έχουν προκαλέσει ζημία δεκάδων εκατ. ευρώ.
Ο άλλος δρόμος: Επαναδημοτικοποίηση
Κι ενώ στην Ελλάδα η τρόικα επιβάλλει (και η κυβέρνηση υλοποιεί) ιδιωτικοποιήσεις δημοσίων υπηρεσιών κάθε είδους, στον υπόλοιπο κόσμο η κατάσταση αλλάζει σημαντικά. Σύμφωνα με την έρευνα του Transnational Institute, που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Ιούνιο, από το 2000 έχουν σημειωθεί παγκοσμίως 835 επαναδημοτικοποιήσεις και κρατικοποιήσεις δημοσίων υπηρεσιών.
Από τις επαναδημοτικοποιήσεις που αναφέρει το TNI, λίγο κάτω από τις μισές (311) αφορούν τον τομέα της ενέργειας και μάλιστα, μόνο στη Γερμανία, πρωτεύουσα των πακέτων λιτότητας, έχουν σημειωθεί 284 επαναδημοτικοποιήσεις φορέων διαχείρισης ενέργειας, που ποικίλουν από μικρές κωμοπόλεις μέχρι και μεγάλες πόλεις όπως το Αμβούργο. Οι υπηρεσίες ύδρευσης βρίσκονται στη δεύτερη θέση, με 267 παγκοσμίως, ενώ η χώρα στην οποία σημειώνεται η μερίδα του λέοντος από αυτές είναι (κατά… σατανική σύμπτωση) η Γαλλία, η «πατρίδα» δηλαδή μερικών από τις μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες εκμετάλλευσης του νερου, της Veolia και της Suez και «γενέτειρα» της ίδεας για ιδιωτικοποίηση του νερού.
Βασικότερη αιτία της τάσης αυτής είναι ότι, λόγω της έξαρσης τέτοιων νεοφιλελεύθερων πολιτικών τη δεκαετία του 1980, πλέον σε πολλές περιοχές του πλανήτη έχουν γίνει σαφή τα προβλήματα που φέρνει μια ιδιωτικοποίηση: Άνοδος των τιμών και μείωση της ποιότητας στο βωμό του κέρδους, κρούσματα διαφθοράς μεταξύ εταιρειών και δημόσιας διοίκησης, μη τήρηση των υποσχέσεων για «επενδύσεις» κ.α. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τις 835 περιπτώσεις που καταγράφηκαν, οι 445 αφορούν συμβόλαια που έληξαν, κάτι που έδωσε τη δυνατότητα σε τοπικές και εθνικές κυβερνήσεις να απεμπλακούν από τις ασύμφορες ιδιωτικοποιήσεις. Υπάρχουν όμως και παραδείγματα όπου οι αρχές προτίμησαν να τερματίσουν μια σύμβαση καταβάλλοντας ακόμα και αποζημίωση στις εταιρείες, προκειμένου να απελευθερώσουν δημόσια αγαθά.
Και τι έλεγε ο ΣΥΡΙΖΑ (μετά το μνημόνιο)
Αξίζει, τέλος, να θυμίσουμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ απέκρυψε από το προεκλογικό του πρόγραμμα τις ιδιωτικοποιήσεις που είχε δεσμευθεί να κάνει, λόγω του τρίτου μνημονίου. Τον Σεπτέμβριο του 2015, ο ΣΥΡΙΖΑ υποστήριζε ότι δεσμευόταν μόνο για 9 ιδιωτικοποιήσεις, αυτές που είχαν προχωρήσει οι προηγούμενες κυβερνήσεις (π.χ. ΟΛΠ, Περιφερειακά Αεροδρόμια), προσθέτοντας ότι είχε καταφέρει μέσω της διαπραγμάτευσης με την τρόικα να αποφύγει τις υπόλοιπες. Η διαφορά αποτυπώνεται στον παρακάτω πίνακα:
Η φωτογραφία είναι από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αγνώστου δημιουργού